สวนสราญรมย์

สวนสราญรมย์
น้ำพุพานโลหะที่ทางเข้าของสวนสราญรมย์
ประเภท	สวนละแวกบ้าน สวนชุมชน
ที่ตั้ง	678–681 ถนนราชินี แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200
พื้นที่	23 ไร่
เปิดตัว	พ.ศ. 2503
ผู้ดำเนินการ	กรุงเทพมหานคร
สถานะ	05.00–21.00 น. ทุกวัน

สวนสราญรมย์ หรือ พระราชอุทยานสราญรมย์ เป็นสวนชุมชน อยู่ตรงข้ามกับพระบรมมหาราชวังไปทางทิศตะวันออก ในอดีตเคยเป็นอุทยานของวังสราญรมย์ซึ่งตั้งอยู่ติดกัน กระทั่งหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองได้กลายมาเป็นของคณะราษฎร์ ใช้งานเป็นสถานที่จัดเทศกาลฉลองรัฐธรรมนูญและการประกวดนางสาวสยามประจำปี

พื้นที่โดยรอบสวนเป็นที่รู้จักในฐานะบริเวณที่มักมีผู้ค้าบริการทางเพศมายืนหาลูกค้าในเวลากลางคืน

ประวัติศาสตร์

เดิมสวนสราญรมย์เป็นเขตพระราชอุทยานของพระราชวังสราญรมย์ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2409 สวนสราญรมย์ก่อสร้างขึ้นในช่วงต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประมาณ พ.ศ. 2417 ตามคำแนะนำของเฮนรี อาลาบาศเตอร์ โดยโปรดเกล้าฯ ให้มิสเตอร์เฮนรี อาลาบาศเตอร์ เป็นผู้ออกแบบและจัดสร้างสวนพฤกษศาสตร์ตามแบบอย่างในต่างประเทศ โดยมี พระยาอภิรักษ์ราชอุทยาน (แฉล้ม อมาตยกุล) ดูแลการก่อสร้าง ซึ่งเมื่อเสด็จไปที่ใด พบพันธุ์ไม้แปลก ๆ ก็โปรดให้นำมาปลูกเพิ่มเติมที่สวนสราญรมย์อยู่เสมอ

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวใช้เป็นสถานที่จัดงานฤดูหนาว ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ พระราชทานให้กับรัฐบาล ใช้เป็นที่ทำการของคณะราษฎร กระทั่ง พ.ศ. 2503 คณะรัฐมนตรีได้มีมติมอบสวนสราญรมย์ ให้แก่กรุงเทพมหานคร เพื่อปรับปรุงเป็นสวนสาธารณะแก่ประชาชนทั่วไป ในปี พ.ศ. 2524 คณะรัฐมนตรีมีมติรับทราบให้รื้อย้ายสโมสรราษฏร์สราญรมย์ และไม่อนุญาตให้สโมสรราษฏร์สราญรมย์ใช้อาคารและสถานที่พระราชอุทยานสราญรมย์ และให้กรุงเทพมหานครจ่ายค่าทดแทนในการนี้ให้แก่สโมสรราษฏร์สราญรมย์ เป็น 1,470,000 บาท ตามที่กระทรวงมหาดไทยเสนอ

ในสมัยที่สวนเป็นที่ทำการของคณะราษฎร์ ซึ่งภายหลังการปฏิวัติสยามได้กลายเป็นสโมรสรทางการเมือง ดำเนินการในอาคารสโมสรคณะราษฎร์สราญรมย์ ได้มีการจัดการฉลองรัฐธรรมนูญขึ้นในสวนทุกวันที่ 10 ธันวาคม ในการฉลองรัฐธรรมนูญประจำปีนี้ยังมีการจัดการประกวดนางงามประจำชาติรายปีขึ้นครั้งแรกในชื่อนางสาวสยาม (ต่อมาคือ นางสาวไทย)

สิ่งก่อสร้างสำคัญภายในสวน

อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์

อนุสาวรีย์ฯ สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2426 ล้อมรอบด้วยต้นลั่นทม ตรงพื้นที่ที่ระบุว่าสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์เคยทรงพระสำราญในสวนเมื่อครั้งยังทรงมีพระชนม์ชีพอยู่ ตัวอนุสาวรีย์ทำด้วยหินอ่อนสีขาวมียอดเป็นปรางค์เป็นที่บรรจุพระอัฐิ และมีคำจารึกแสดงความทุกข์โทมนัสของรัชกาลที่ 5 บนแผ่นหินอ่อน จารึกมี 4 ด้าน โดยด้านที่ 1 เป็นร้อยแก้ว, ด้านที่ 2 และ 4 เป็นร้อยกรอง และด้านที่ 3 เป็นภาษาอังกฤษ จารึกด้วยอักษรโรมัน สมเด็จเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศเสด็จทรงถือสายสูตรเปิดผ้าคลุมอนุสาวรีย์เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2426

สโมสรคณะราษฎร์สราญรมย์

สโมสรราษฎร์สราญรมย์ ปัจจุบันเป็นที่ทำการสวน

สโมสรคณะราษฎร์สราญรมย์ เป็นอาคารสูงชั้นเดียว ก่อสร้างอย่างเรียบง่ายตามแบบสถาปัตยกรรมคณะราษฎร ด้านหน้าของอาคารตั้งประติมากรรมรูปพานรัฐธรรมนูญประดับด้วยงานกระจกสี ปัจจุบันอาคารเป็นที่ทำการของสวนสราญรมย์

เรือนกระจก

อดีตอาคารของสโมสรทวีปัญญา หรือรู้จักในชื่อเรือนกระจก ตามรูปแบบสถาปัตยกรรมของอาคารซึ่งสร้างแบบเรือนกระจกในยุควิกตอเรีย เคยเป็นที่พบปะสังสรรค์ อ่านหนังสือ และแสดงละครของชนชั้นสูงในชื่อสโมสรทวีปัญญา อย่างไรก็ตาม อาคารไม่ได้ใช้งานเป็นเรือนเพาะปลูก ปัจจุบันอาคารขาดการดูแลอย่างหนัก และใช้งานเป็นที่เก็บของของสวน

ศาลเจ้าแม่ตะเคียนทอง

ศาลเจ้าแม่ตะเคียนทองในสวนสราญรมย์เป็นศาลเจ้าดั้งเดิมของสวน ไม่ปรากฏหลักฐานว่าตั้งขึ้นเมื่อใด ในคริสต์ทศวรรษ 1910 ได้มีการทำนุบำรุงศาลขึ้นใหม่เป็นเก๋งจีนความสูงสามชั้น

ระเบียงภาพ

• 
  ศาลเจ้าแม่ตะเคียนทอง
• 
  ซุ้มประตูเหล็กหล่อทางเข้าออกสวน
• 
  ประติมากรรมรูปรัฐธรรมนูญบนพานแว่นฟ้าที่อาคารสโมสรราษฎร์สราญรมย์
• 
  อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์
• 
  อาคารทวีปัญญาสโมสร (เรือนกระจก)
• 
  อาคารทวีปัญญาสโมสร (เรือนกระจก)

ดูเพิ่ม

• พระราชวังสราญรมย์

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สวนสราญรมย์
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

• ภาพถ่ายทางอากาศของ สวนสราญรมย์
• สวนสราญรมย์ เก็บถาวร 2006-12-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• เอนก นาวิกมูล (2006). วังบ้านฐานถิ่น (2 ed.). แสงดาว. ISBN 9789749818473.