กองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก

กองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก
กองกำลังเฉพาะกิจ 976 ไทย/อิรัก
พื้นที่ปฏิบัติงานของกองกำลังคือบริเวณสีชมพู ซึ่งเป็นพื้นที่ภาคกลางตอนใต้ในบังคับบัญชาของกองทัพโปแลนด์
ประจำการ	30 กันยายน 2546 – 30 กันยายน 2547
ประเทศ	ไทย
เหล่า	กองทัพไทย
รูปแบบ	ผู้มิใช่พลรบ
บทบาท	การทำลายล้างวัตถุระเบิด การป้องกัน คชรน. การต่อสู้ระยะประชิด การสงครามทะเลทราย เวชศาสตร์ฉุกเฉิน การป้องกันกำลังรบ ผู้ตรวจการณ์หน้า ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม การแทรกแซงด้านมนุษยธรรม ผู้ช่วยแพทย์ การส่งกลับสายแพทย์ วิศวกรรมการทหาร การส่งกำลังบำรุงทางทหาร การตรวจตราทางทหาร การรักษาสันติภาพ การลาดตระเวน บริการการแพทย์ฉุกเฉินเชิงยุทธวิธี การสงครามในเมือง
กำลังรบ	573 นาย 433 นาย (ผลัด 1) 130 นาย (ผลัด 2)
ขึ้นกับ	กองกำลังผสมนานาชาติ – อิรัก
กองบัญชาการ	ค่ายลิมาร์, กัรบะลาอ์, อิรัก
สมญา	กกล.ฉก.976 ไทย/อิรัก (Task Force 976 Thai-Iraq)
ปฏิบัติการสำคัญ	สงครามอิรัก เหตุระเบิดกัรบะลาอ์ พ.ศ. 2546 การต่อสู้ในฤดูใบไม้ผลิของอิรัก พ.ศ. 2547 การก่อความไม่สงบในอิรัก (พ.ศ. 2546–2549)
ผู้บังคับบัญชา
ผบ.กกล. ผลัดที่ 1	พันเอก บุญชู เกิดโชค
ผบ.กกล. ผลัดที่ 2	พันเอก มนตรี อุมารี

กองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก (อังกฤษ: Thai Humanitarian Assistance Task Force 976 Thai-Iraq: Task Force 976 Thai-Iraq) หรือ กองกำลังเฉพาะกิจ 976 ไทย/อิรัก (กกล.ฉก ๙๗๖) เป็นหน่วยทหารของกองทัพไทยซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกองกำลังผสมนานาชาติ – อิรัก ภารกิจของหน่วยคือการปฏิบัติการด้านมนุษยธรรมในอิรักหลังจากการบุกครองอิรักของสหรัฐ โดยประเทศไทยได้ส่งกำลังทหารที่ไม่ใช่พลรบจำนวน 443 นาย ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2546 เพื่อร่วมสร้างชาติและสนับสนุนความช่วยเหลือทางการแพทย์ในช่วงหลังยุคของซัดดัมในอิรัก

ประวัติ

การร้องขอกำลัง

ทางการสหรัฐได้ร้องขอหน่วยทหารเสนารักษ์มายังรัฐบาลไทยผ่านกระทรวงการต่างประเทศเพื่อไปปฏิบัติงานหลังการบุกยึดครองอิรักของสหรัฐ โดยนายกรัฐมนตรีในขณะนั้นคือ ทักษิณ ชินวัตร ได้เห็นชอบในคำร้องและสั่งการให้กระทรวงกลาโหมดำเนินการผ่านกระทรวงการต่างประเทศเมื่อวันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2546 ซึ่งกระทรวงการต่างประเทศได้จัดการประชุมขึ้นเมื่อวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2546 และได้ประสานให้กระทรวงกลาโหมรับข้อสั่งการไปร่วมดำเนินการ และมอบหมายให้กองบัญชาการทหารสูงสุดเป็นหน่วยงานหลักในการดำเนินการตามข้อสั่งการของนายกรัฐมนตรี มีอำนาจในการประสานรายละเอียดกับกระทรวงการต่างประเทศ และฝ่ายทหารของสหรัฐโดยตรง

เนื่องจากความไม่ชัดเจนของข้อมูล ทำให้กองบัญชาการทหารสูงสุดไม่สามารถวางแผนในการจัดกำลังได้ จึงได้มอบหมายให้กรมยุทธการทหารซึ่งอยู่ในสังกัด ประสานกับกระทรวงการต่างประเทศเพื่อขอข้อมูลเพิ่มเติมผ่านกรมสหรัฐอเมริกา, คณะที่ปรึกษาทางการทหารสหรัฐ ประจำประเทศไทย (จัสแมกไทย) และสำนักงานผู้ช่วยทูตทหารไทย ประจำวอชิงตัน ประสานฝ่ายสหรัฐเพื่อขอข้อมูลที่จำเป็นในการวางแผน

หารือ

จากการร้องขอข้างต้น ทูตทหารไทยประจำวอชิงตันได้ประสานงานกับหน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลาง (CENTCOM) ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ดูแลในภูมิภาคตะวันออกกลางเพื่อขอข้อมูลขั้นต้น และได้รับคำแนะนำให้จัดคณะวางแผนจำนวน 3 นาย มาร่วมประชุมในลักษณะการประงานงานฝ่ายทหาร (Military to Military Discussion) โดยจากการประชุมทำให้ฝ่ายไทยสามารถบรรลุความต้องการคือข้อมูลในการวางแผนจัดกำลัง และหน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลางได้ขอให้จัดนายทหาร 2 นาย มาทำหน้าที่นายทหารติดต่อ (Liaison officer) เพื่อมาร่วมวางแผนทางการทหารร่วมกับชาติสมาชิกอื่น ๆ และประสานงานด้านการวางกำลังควบคู่กับการดำเนินงานของรัฐบาล โดยผลการประชุมร่วมกับสหรัฐครั้งแรกมีข้อสรุปดังนี้

• หน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลางได้ชี้แจงว่าปฏิบัติการดังกล่าวจะเป็นลักษณะเป็นปฏิบัติการร่วม โดยมีสหรัฐเป็นกองกำลังหลัก กลไกลการทำงานจะดำเนินการคู่ขนานกันไประหว่างกองทัพและรัฐบาล โดยหน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลางซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบในภูมิภาคนี้ จะวางแผนการปฏิบัติการระดับยุทธศาสตร์ให้กับกองกำลังพันธมิตร ซึ่งข้อตกลงในฝ่ายทหารจะถูกดำเนินการโดยเร่งด่วน เพื่อเริ่มกระบวนการประสานงานระหว่างรัฐบาลกับรัฐบาล
• ฝ่ายสหรัฐได้กำหนดแนวคิดโดยการแบ่งพื้นที่ปฏิบัติการให้กับ 3 ชาติหลักคือ สหรัฐ อังกฤษ และโปแลนด์ โดยจะมีการสนธิกำลังจากชาติพันธมิตรด้วยการจับคู่ความต้องการกำลังของ 3 ชาติหลัก กับข้อเสนอด้านกำลังจากประเทศพันธมิตรในรูปแบบของการประกอบกำลัง โดยประเทศไทยได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติงานในพื้นที่ของโปแลนด์
• หน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลางได้รับทราบถึงการเตรียมความพร้อมของประเทศไทยแล้ว ตามที่ผู้บัญชาการทหารสูงสุดได้อนุมัติแนวทาง และความต้องการรับการสนับสนุนจากสหรัฐในการลำเลียงขนส่งที่จำเป็นต่าง ๆ สาธารณูปโภค พื้นที่รับผิดชอบ ข้อตกลงสถานภาพกองกำลัง (SOFA) และความชัดเจนของภารกิจ พื้นที่ปฏิบัติการ และการบังคับบัญชา
• ฝ่ายสหรัฐได้รับทราบในข้อก่อนหน้าแล้วโดยแสดงความสนใจหน่วยที่ได้จัดเตรียมคือ กองพันทหารช่างก่อสร้าง 1 กองพัน ชุดแพทย์ 6 นาย และกองร้อยทหารสารวัตร 1 กองร้อย โดยกำลังพลจะได้ปฏิบัติงานในเมืองกัรบะลาอ์ซึ่งอยู่ตอนใต้ของกรุงแบกแดดในเขตรับผิดชอบของโปแลนด์ ซึ่งสหรัฐเป็นผู้สนับสนุนค่าใช้จ่ายในการปฏิบัติการทั้งหมดและสนับสนุนสิ่งอุปกรณ์ (สป.) สำคัญในการดำรงชีพ การขนส่งระดับยุทธศาสตร์ การขนส่งในประเทศอิรัก ในการไปกลับ รวมถึงขนส่งยุทโธปกรณ์จากกองร้อยทหารช่างเฉพาะกิจ 975 ไทย/อัฟกานิสถานมายังอิรักเมื่อภารกิจที่อัฟกานิสถานเสร็จสิ้นลง สนับสนุนการส่งกำลังบำรุง และอุปกรณ์ที่จำเป็นเพิ่มเติมในอุปกรณ์ที่ไทยขาดแคลน เช่น หน้ากากกันแก๊สพิษ เสื้อเกราะกันกระสุน

จากนั้นไทยได้ส่งนายทหารติดต่อจำนวน 2 นาย ไปประจำการที่กองบัญชาการหน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลาง โดยมี พันเอก ณัฐพล แสงจันทร์ เป็นหัวหน้าสำนักงานนายทหารติดต่อประจำหน่วยบัญชาการทหารสหรัฐภาคกลาง

ส่งกำลังเข้าร่วม

ในวันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2546 คณะรัฐมนตรีได้อนุมัติในการจัดตั้งกองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก โดยมีระยะเวลาในการปฏิบัติภารกิจเป็นเวลา 1 ปี และให้ถือเป็นการไปปฏิบัติราชการพิเศษตามที่กระทรวงกลาโหมได้กำหนด แบ่งกำลังเป็น 2 ผลัด กำหนดกรอบอัตรากำลังพลไว้ผลัดละ 443 นาย ปฏิบัติภารกิจผลัดละ 6 เดือน โดยมี พันเอก บุญชู เกิดโชค เป็นผู้บัญชาการฯ ผลัดที่ 1 และพันเอก มนตรี อุมารี เป็นผู้บัญชาการฯ ผลัดที่ 2 โดยปฏิบัติงานในพื้นที่ความดูแลของประเทศโปแลนด์ คือภาคกลางตอนใต้ (Multinational Division Central-South: MND-CS) ตั้งอยู่ในเมืองกัรบะลาอ์ ห่างจากกรุงแบกแดดระยะทาง 110 กิโลเมตร มีสายการบังคับบัญชาขึ้นกับกองพลน้อยโปแลนด์ ภายใต้กองกำลังผสมนานาชาติ มีภารกิจหลักในการสนับสนุนงานช่างสนามและงานช่างก่อสร้าง การฟื้นฟูบูรณะอิรัก การให้บริการทางการแพทย์ และการปฏิบัติการในด้านกิจการพลเรือน

ภาพรวมของกองกำลัง

กองกำลังเฉพาะกิจ 976 ไทย/อิรัก ประกอบไปด้วยกำลังพลจากกองพันทหารช่าง ทีมแพทย์ 6 นาย หมวดรักษาความปลอดภัย และหมวดสนับสนุน โดยกองกำลังอยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของโปแลนด์ในพื้นที่กองกำลังผสมนานาชาติ ภาคกลางตอนใต้ (Multinational Division Central-South: MND-CS)

กำลังผลัดแรก จำนวน 443 นาย เดินทางเมื่อวันที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2546 และสิ้นสุดภารกิจเมื่อวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2547 และผลัดที่สอง จำนวน 130 นาย ได้เข้ารับช่วงภารกิจต่อในวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2547 และจบภารกิจเมื่อวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2547 รวมกำลังพลเดินทางไปปฏิบัติหน้าที่รวมทั้ง 2 ผลัดมีทั้งสิ้น 573 นาย

กองทหารของกองทัพบกไทยถูกโจมตีในเหตุระเบิดที่กัรบะลาอ์เมื่อปี พ.ศ. 2546 ซึ่งเหตุการณ์นั้นทำให้มีทหารเสียชีวิต 2 นาย และบาดเจ็บอีก 5 นาย

อย่างไรก็ตาม ภารกิจของไทยในอิรักถือว่าประสบความสำเร็จในภาพรวม ไทยได้ถอนกำลังออกจากอิรักในเดือนกันยายน พ.ศ. 2547 ซึ่งจากภารกิจนี้เป็นเหตุผลหลักที่ทำให้สหรัฐตัดสินใจกำหนดให้ประเทศไทยเป็นพันธมิตรหลักนอกเนโทในปี พ.ศ. 2546

ปฏิบัติการ

กองกำลังของไทยวางกำลังที่ค่ายลิมาร์ในเมืองกัรบะลาอ์ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2546 เพื่อให้การสนับสนุนด้านวิศวกรรม การปฏิบัติการทางหทารและพลเรือน และความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม นอกจากนี้วิศวกรทหารของไทยยังช่วยสร้างและซ่อมแซมสถานที่ปฏิบัติงานของ MND-CS ทั่วทั้งเมืองกัรบะลาอ์

• ด้านการช่าง ดำเนินการซ่อมสร้างถนน 13 สาย ซ่อมแซมโรงพยาบาล โรงเรียน สถานที่สาธารณและระบบสาธารณูปโภคพื้นฐานที่ประสบความเสียหาย
• ด้านการแพทย์ ให้บริการ Mobile Clinic บริการด้านการแพทย์แก่ชาวอิรักในเขตพื้นที่เมืองกัรบะลาอ์และใกล้เคียง และการส่งต่อทางการแพทย์ไปสู่กองร้อยเสนารักษ์ของโปแลนด์ รักษาพยาบาลแก่ชาวอิรักจำนวน 32,241 ราย
• ด้านส่งเสริมการเกษตร ในกำลังพลผลัดที่ 2 มีการส่งชุดส่งเสริมการเกษตรร่วมมาด้วย โดยให้การแนะนำด้านการเกษตรกรรม เพื่อให้ชาวอิรักสามารถประกอบอาชีพเกษตรกรรมเลี้ยงตัวเองได้ แจกจ่ายพันธุ์พืชให้กับชาวอิรัก รวมถึงการฝึกอบรมการใช้ปุ๋ยเพื่อให้พื้นดินเหมาะสมกับการเพาะปลูก ซึ่งได้ผลอย่างดีในติมอร์ตะวันออก
• ด้านกิจการพลเรือน ปฏิบัติการชุมชนสัมพันธ์กับชุมชนโดยรอบค่ายลิมาร์ ด้วยการจัดทีมแพทย์เคลื่อนที่เดินทางไปให้บริการประชาชนชาวอิรัก พร้อมทั้งนำสิ่งของอุปโภค บริโภค ประกอบไปด้วย ข้าวสาร ผ้าห่ม ปลากระป๋อง นมกระป๋องสำหรับทารก ของเด็กเล่น เป็นต้น

ในวันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2546 เกิดเหตุมือระเบิดฆ่าตัวตายโจมตีค่ายลิมาร์ ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงแบกแดดไปทางตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 100 กิโลเมตร (ซึ่งตั้งอยู่ในกัรบะลาอ์) คนร้ายขับรถพุ่งเข้าชนป้อมรักษาการณ์ทำให้ทหารไทยเสียชีวิต 2 นาย และได้รับบาดเจ็บอีก 5 นาย จากเหตุการณ์นี้มีทหารฝ่ายพันธมิตรเสียชีวิต 6 นาย (อีกสองนายเป็นทหารบัลแกเรีย) และมีทหารได้รับบาดเจ็บรวม 97 นาย มีพลเรือนเสียชีวิตอย่างน้อย 8 ราย และบาดเจ็บอีกจำนวนมาก ซึ่งการโจมตีครั้งนี้ไม่ปกติ เพราะว่าการโจมตีส่วนใหญ่ในช่วงเวลานั้นมักจะมีศูนย์กลางอยู่ที่สามเหลี่ยมสุหนี่ ซึ่งตั้งอยู่รอบ ๆ กรุงแบกแดด เมืองหลวงของอิรัก แม้ว่าจะเกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นก็ตาม รัฐบาลไทยก็ยังคงยืนยันจะประจำการทหารในภารกิจนี้ต่อไปจนกว่าจะครบกำหนดการประจำการคือในวันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2547

ผู้เสียชีวิต

จากภารกิจของกองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก มีกำลังพลเสียชีวิตจำนวน 2 นาย จากเหตุระเบิดโจมตีค่ายลิมาร์ในวันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2546 คือ

• จ่าสิบเอก อัมพร ชูเลิศ ได้รับพระราชทานยศเป็นพันเอกหลังจากเสียชีวิต
• จ่าสิบเอก มิตร กล้าหาญ ได้รับพระราชทานยศเป็นพันเอกหลังจากเสียชีวิต

การวิพากษ์วิจารณ์

การส่งกำลังกองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก เข้าไปปฏิบัติภารกิจในอิรัก ถูกวิพากษ์วิจารณ์โดยกลุ่มแนวร่วมเพื่อสันติภาพเชียงใหม่ ที่เผยแพร่ไว้บนเว็บไซต์มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนว่า เป็นการใช้กำลังทหารของไทยเป็นใบเบิกทางในการรับความสนับสนุนทางทหารจากสหรัฐ การขอเปิดข้อตกลงการค้าเสรีกับสหรัฐ และการเข้าไปลงทุนประมูลก่อสร้างขนาดใหญ่ในอิรักของบริษัทขนาดใหญ่ของไทย เช่น ปตท. สำรวจและผลิตปิโตรเลียม และเรียกร้องให้รัฐบาลไทยในขณะนั้นถอนกำลังทหารออกจากอิรัก

นอกจากนี้ยังมีการกล่าวหาว่าเหตุการณ์ความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ของประเทศไทยนั้น เกิดมาจากการส่งกำลังทหารไปปฏิบัติการในอิรักเช่นกัน

ดูเพิ่ม

• กองกำลังพหุชาติในอิรัก
• กองร้อยทหารช่างเฉพาะกิจ 975 ไทย/อัฟกานิสถาน
• กองกำลังเฉพาะกิจ 980 ไทย/ดาร์ฟู
• ประเทศไทยกับการรักษาสันติภาพของสหประชาชาติ