นางบำเรอ
นางบำเรอ (อังกฤษ: comfort woman; ญี่ปุ่น: 慰安婦; โรมาจิ: ianfu) เป็นคำเรียกสตรีในดินแดนที่กองทัพจักรวรรดิญี่ปุ่นยึดครองได้ก่อนสงครามโลกครั้งที่สองและในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งกองทัพญี่ปุ่นบังคับให้เป็นทาสทางเพศ (sexual slave)[1][2][3] แม้สิ้นสงครามแล้ว การใช้คำว่า "นางบำเรอ" เรียกสตรีดังกล่าวต่อไป ก็เป็นที่โต้แย้งและคัดค้านกันมาตลอด โดยเฉพาะจากสตรีเหล่านั้นเองและจากประเทศของสตรีเหล่านั้น เพราะแท้จริงแล้วสถานะของพวกเธอมิใช่เพื่อ "บำเรอ" แต่เป็น "ทาสทางเพศ"[4]
คำว่า "นางบำเรอ" แปลจากคำว่า "อิอันฟุ" ในภาษาญี่ปุ่น[5] ซึ่งใช้เรียก "โสเภณี" เพื่อให้ฟังดูนุ่มนวลขึ้น[6]
จำนวนสตรีที่ถูกจับเป็นนางบำเรอ มีประเมินไว้ต่างกันไป เช่น อิกูฮิโกะ ฮาตะ (Ikuhiko Hata) นักประวัติศาสตร์ชาวญี่ปุ่น ประเมินไว้ต่ำมากว่า มีสัก 20,000 คน[7] ส่วนนักวิชาการชาวจีนคนหนึ่งว่า สูงถึง 360,000–410,000 คน[8] แต่ตัวเลขที่แน่นอนก็ยังเป็นที่ค้นคว้าและถกเถียงกันอยู่[9] สตรีส่วนใหญ่มาจากประเทศที่ญี่ปุ่นยึดครองได้ เช่น เกาหลี, จีน, และฟิลิปปินส์[10] นอกจากนี้ ปรากฏว่า "สำนักบำเรอ" (comfort station) ของทหารญี่ปุ่นในญี่ปุ่นเอง รวมถึงในจีน, ไทย, นิวกินี, พม่า, ฟิลิปปินส์, มาเก๊า, มาเลเซีย, อินโดจีน, อินโดนีเซีย, และฮ่องกง[11] มีการใช้สตรีจากติมอร์, ไต้หวัน, ไทย, นิวกินี, พม่า, มาเลเซีย, แมนจู, อินเดียตะวันออก, อินโดจีน, และดินแดนอื่น ๆ ที่ญี่ปุ่นยึดครองได้[12][13][14] สตรีกลุ่มเล็ก ๆ บางกลุ่มก็มาจากยุโรป เช่น จากเนเธอร์แลนด์และออสเตรเลีย[15] เฉพาะสตรีที่เป็นชาวดัตช์ ประเมินไว้ที่ 200–400 คน[16]
ตามปากคำของหลายบุคคล สตรีข้างต้นลักพามาจากบ้านในดินแดนที่ญี่ปุ่นยึดครองได้ และมีหลายกรณีที่สตรีถูกล่อลวงมาโดยสัญญาว่า จะพาไปทำงานในโรงงานหรือร้านอาหาร หรือจะพาไปให้การศึกษาเล่าเรียนอย่างสูง แต่เมื่อได้ตัวมาแล้ว ก็ขังไว้ในสำนักบำเรอทั้งในประเทศบ้านเกิดของพวกเธอเองและต่างประเทศ[17]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ The Asian Women's Fund. "Who were the Comfort Women?-The Establishment of Comfort Stations". Digital Museum The Comfort Women Issue and the Asian Women's Fund. The Asian Women's Fund. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ August 7, 2014. สืบค้นเมื่อ August 8, 2014.
- ↑ The Asian Women's Fund. "Hall I: Japanese Military and Comfort Women". Digital Museum The Comfort Women Issue and the Asian Women's Fund. The Asian Women's Fund. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 15, 2013. สืบค้นเมื่อ August 12, 2014.
The so-called 'wartime comfort women' were those who were taken to former Japanese military installations, such as comfort stations, for a certain period during wartime in the past and forced to provide sexual services to officers and soldiers.
- ↑ Argibay 2003
- ↑ NPR. "'Japan Times' Newspaper Redefines 'Comfort Women' And 'Forced Labor'". สืบค้นเมื่อ November 30, 2018.
- ↑ Soh 2009, p. 69 "It referred to adult female (fu/bu) who provided sexual services to "comfort and entertain" (ian/wian) the warrior...
- ↑ Fujioka, Nobukatsu (1996). 污辱の近現代史: いま、克服のとき [Attainder of modern history] (ภาษาญี่ปุ่น). Tokuma Shoten. p. 39.
慰安婦は戦地で外征軍を相手とする娼婦を指す用語(婉曲用語)だった。 (Ianfu was a euphemism for the prostitutes who served for the Japanese expeditionary forces outside Japan)
- ↑ Asian Women's Fund, pp. 10–11
- ↑ Huang 2012, p. 206 "Although Ianfu came from all regions or countries annexed or occupied by Japan before 1945, most of them were Chinese or Korean. Researchers at the Research Center of the Chinese Comfort Women Issue of Shanghai Normal University estimate that the total number of comfort women at 360,000 to 410,000."
- ↑ Rose 2005, p. 88
- ↑ "Women and World War II – Comfort Women". Womenshistory.about.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 29, 2013. สืบค้นเมื่อ March 26, 2013.
- ↑ Reuters 2007-03-05.
- ↑ Coop, Stephanie (December 23, 2006). "Japan's Wartime Sex Slave Exhibition Exposes Darkness in East Timor". Japan Times. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 26, 2009. สืบค้นเมื่อ June 29, 2014.
- ↑ Yoshida 2007-04-18
- ↑ ""Japanese Troops Took Locals as Comfort Women": International". Pacific Islands Report. 21 September 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-14. สืบค้นเมื่อ 2019-05-31.
- ↑ "Documents detail how Imperial military forced Dutch females to be 'comfort women'". Japan Times. October 7, 2013. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 2, 2017.
- ↑ ""Comfort Woman" Ellen van der Ploeg passed away". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ January 5, 2016. สืบค้นเมื่อ January 1, 2016.
- ↑ Yoshimi 2000, pp. 100–101, 105–106, 110–111;
Fackler 2007-03-06;
BBC 2007-03-02;
BBC 2007-03-08;
Pramoedya 2001.
บรรณานุกรม
[แก้]- สหประชาชาติ
- McDougall, Gay J. (June 22, 1998). "Contemporary Forms of Slavery – Systematic rape, sexual slavery and slavery-like practices during armed conflict". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 21, 2013. สืบค้นเมื่อ November 12, 2007.
- รัฐบาลญี่ปุ่น
- Kono, Yohei (August 4, 1993), Statement by the Chief Cabinet Secretary Yohei Kono on the result of the study on the issue of "comfort women", Ministry of Foreign Affairs of Japan, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 9, 2014.
- "The Comfort Women Issue", us.emb-japan.go.jp, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ October 10, 2007, สืบค้นเมื่อ July 4, 2008
- รัฐบาลเนเธอร์แลนด์
- Ministerie van Buitenlandse zaken (January 24, 1994). "Gedwongen prostitutie van Nederlandse vrouwen in voormalig Nederlands-Indië [Enforced prostitution of Dutch women in the former Dutch East Indies]". Handelingen Tweede Kamer der Staten-Generaal [Hansard Dutch Lower House] (ภาษาดัตช์). 23607 (1). ISSN 0921-7371. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 27, 2007.
- รัฐบาลสหรัฐ
- Honda, Mike (February 15, 2007). "Honda Testifies in Support of Comfort Women". U.S. House of Representatives. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 4, 2011. สืบค้นเมื่อ March 23, 2007.
- O'Herne, Jan Ruff (February 15, 2007), Statement of Jan Ruff O'Herne AO, Subcommittee on Asia, Pacific and the Global Environment, Committee on Foreign Affairs, U.S. House of Representatives, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ February 28, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- GovTrack.us (2007–2008). "H. Res. 121: Expressing the sense of the House of Representatives that the Government of Japan should formally." คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-09-30. สืบค้นเมื่อ March 23, 2007.
- หนังสือ
- Bix, Herbert P. (2000), Hirohito and the Making of Modern Japan, HarperCollins, ISBN 978-0-06-019314-0
- Drea, Edward (2006), Researching Japanese War Crimes Records. Introductory Essays (PDF), Washington DC: Nazi War Crimes and Japanese Imperial Government Records Interagency Working Group, ISBN 978-1-880875-28-5, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ March 3, 2016, สืบค้นเมื่อ July 1, 2008
- Gamble, Adam; Watanabe, Takesato (2004), A Public Betrayed, Regnery Publishing, ISBN 978-0-89526-046-8
- Fujiwara, Akira (藤原彰) (1998), The Three Alls Policy and the Northern Chinese Regional Army (「三光作戦」と北支那方面軍), Kikan sensô sekinin kenkyû 20
- Hata, Ikuhiko (1999), Ianfu to senjo no sei (Shinchōsha) [Comfort women and sex in the battlefield] (ภาษาญี่ปุ่น), ISBN 978-4106005657
- Hicks, George (1996), "The 'Comfort Women", ใน Duus, Peter; Myers, Ramon Hawley; Peattie, Mark R. (บ.ก.), The Japanese Wartime Empire, 1931-1945 (ภาษาอังกฤษ), Princeton University Press, pp. 305–323, ISBN 9780691043821
- Hicks, George (1997), The Comfort Women: Japan's Brutal Regime of Enforced Prostitution in the Second World War, W W Norton & Company Incorporated, ISBN 978-0-393-31694-0
- Himeta, Mitsuyoshi (姫田光義) (1996), Concerning the Three Alls Strategy/Three Alls Policy By the Japanese Forces (日本軍による『三光政策・三光作戦をめぐって』), Iwanami Bukkuretto
- Huang, Hua-Lun (2012). The Missing Girls and Women of China, Hong Kong and Taiwan: A Sociological Study of Infanticide, Forced Prostitution, Political Imprisonment, "Ghost Brides," Runaways and Thrownaways, 1900–2000s (ภาษาอังกฤษ). McFarland. ISBN 9780786488346.
- Rose, Caroline (2005), Sino-Japanese relations: facing the past, looking to the future?, Routledge, ISBN 978-0-415-29722-6.
- Soh, C. Sarah (2009). The Comfort Women: Sexual Violence and Postcolonial Memory in Korea and Japan. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-76777-2.
- Pramoedya Ananta Toer (2001), Perawan Remaja dalam Cengkraman Militer [Young Virgins in the Military's Grip] (ภาษาอินโดนีเซีย), Kepustakaan Populer Gramedia, ISBN 9789799023483
- Yoshimi, Yoshiaki (2000), Comfort Women. Sexual Slavery in the Japanese Military During World War II, Asia Perspectives, translation: Suzanne O'Brien, New York: Columbia University Press, ISBN 978-0-231-12033-3
- Zhiliang, Su (1999). Weianfu yanjiu 慰安婦硏究 [Studies on the comfort women] (ภาษาจีน) (Di 1 ban ed.). Shanghai Shudian Chubanshe. ISBN 978-7-80622-561-5.
- บทความในวารสาร
- Argibay, Carmen (2003). "Sexual Slavery and the Comfort Women of World War II". Berkeley Journal of International Law. 21 (2).
- Mitchell, Richard H. (April 1997), "George Hicks. The Comfort Women: Japan's Brutal Regime of Enforced Prostitution in the Second World War", The American Historical Review, 102 (2): 503, doi:10.2307/2170934, JSTOR 2170934 (Review of Hicks 1997). via JSTOR
- Yoneyama, Lisa (2002), "NHK's Censorship of Japanese Crimes Against Humanity", Harvard Asia Quarterly, vol. VI no. 1, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ August 27, 2006
- Wender, Mellisa (2003). "Military Comfort Women: Doing Justice to the Past". Critican Asian Studies. 35 (1): 139–145. doi:10.1080/14672710320000061514. S2CID 143569098.
- Watanabe, Kazuko (1999). "Trafficking in Women's Bodies, Then and Now: The Issue of Military "Comfort Women"". Women's Studies Quarterly. 27 (1/2): 19–31. JSTOR 40003395.
- บทความข่าว
- "Canada MPs demand Japan apologize to WWII 'comfort women'". AFP. November 28, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 14, 2007. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008.
- "Sex slaves put Japan on trial", BBC News, December 8, 2000, สืบค้นเมื่อ July 1, 2008
- "Abe questions sex slave 'coercion'", BBC News, March 2, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- "Japan party probes sex slave use", BBC News, March 8, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- 'Comfort women' distortion stirs indignation, China Daily, July 13, 2005, สืบค้นเมื่อ May 20, 2008
- Memoir of comfort woman tells of 'hell for women', China Daily, Associated Press, July 6, 2007, สืบค้นเมื่อ August 29, 2007
- Japan court rules against 'comfort women', CNN, March 29, 2001, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 22, 2006
- ""Comfort Women" Resolution Likely to Pass U.S. Congress". Digital Chosunibuto (English edition). February 2, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 13, 2007. สืบค้นเมื่อ March 30, 2007.
- Comfort Women Were 'Raped': U.S. Ambassador to Japan, Digital Chosunibuto (English edition), March 19, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 5, 2008, สืบค้นเมื่อ July 2, 2008\
- "Human rights: Chad, women's rights in Saudi Arabia, Japan's wartime sex slaves". Europees Parlement. December 13, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 19, 2008. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008. (Scholar search)
- Jeff Davis (November 28, 2007), MPs Moved to Tears by Comfort Women, Hill Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 18, 2008, สืบค้นเมื่อ July 4, 2008
- Japan refuses to apologise for WW2 brothel scandal, Irish Examiner, March 8, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 26, 2009, สืบค้นเมื่อ June 1, 2008
- Japanese opposition calls on prime minister to acknowledge WWII sex slaves, International Herald Tribune, March 7, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 9, 2007, สืบค้นเมื่อ June 1, 2008
- Coop, Stephanie (December 23, 2006), Sex slave exhibition exposes darkness in East Timor, The Japan Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 29, 2007, สืบค้นเมื่อ December 23, 2006
- Reiji Yoshida (March 11, 2007), Sex slave history erased from texts; '93 apology next?, The Japan Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 17, 2008, สืบค้นเมื่อ May 20, 2008
- Nakamura, Akemi (March 20, 2007), Were they teen-rape slaves or paid pros?, The Japan Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 4, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- Reiji Yoshida (April 18, 2007), Evidence documenting sex-slave coercion revealed, The Japan Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 29, 2007
- Keiji Hirano (April 28, 2007), East Timor former sex slaves start speaking out, Japan Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 29, 2007, สืบค้นเมื่อ August 29, 2007
- Files: Females forced into sexual servitude in wartime Indonesia, Japan Times, May 12, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 26, 2007, สืบค้นเมื่อ August 29, 2007
- U.S. got Abe to drop denial over sex slaves, Japan Times, November 9, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 17, 2008, สืบค้นเมื่อ July 4, 2008
- Masami Ito (October 18, 2011), 'Comfort women' issue resolved: Noda '65 treaty cited on eve of first Seoul trip, The Japan Times (via the Alliance to Preserve the History of WWII in Asia – Los Angeles), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 4, 2016, สืบค้นเมื่อ January 7, 2016
- Bae Ji-sook (September 17, 2007), 202 Pro-Japanese Collaborators Disclosed, The Korea Times, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2013, สืบค้นเมื่อ July 1, 2008
- "FOCUS: Amnesty's European 'comfort women' campaign makes steady progress". Kyodo News. November 24, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 22, 2008. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008.
- Edward Epstein (July 31, 2007), House wants Japan apology, San Francisco Chronicle, สืบค้นเมื่อ August 1, 2007
- Mark Landler (March 2, 2001), "Cartoon of Wartime 'Comfort Women' Irks Taiwan", The New York Times, สืบค้นเมื่อ July 5, 2008[ลิงก์เสีย]
- Fackler, Martin (March 6, 2007), "No Apology for Sex Slavery, Japan's Prime Minister Says", The New York Times, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- Onishi, Norimitsu (March 8, 2007), "Denial Reopens Wounds of Japan's Ex-Sex Slaves", The New York Times, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- "EU passes resolution on Japanese-enslaved 'comfort women'". The Parliament Magazine. December 14, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ January 8, 2008. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008.
- "FACTBOX-Disputes over Japan's wartime "comfort women" continue", Reuters, March 5, 2007, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-12-16, สืบค้นเมื่อ March 5, 2008
- "No Comfort", The New York Times, March 6, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- Stephen Moynihan (March 3, 2007), "Abe ignores evidence, say Australia's 'comfort women'", The Age, สืบค้นเมื่อ July 2, 2008
- Irene Lin (December 18, 2000), WWII sex slaves want Japan to wake up, Taipei Times, สืบค้นเมื่อ July 4, 2008
- Tabuchi, Hiroko (March 1, 2007), "Japan's Abe: No Proof of WWII Sex Slaves", The Washington Post, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007
- Coleman, Joseph (March 23, 2007), "Ex-Japanese PM Denies Setting Up Brothel", The Washington Post, สืบค้นเมื่อ July 1, 2008
- "Dutch parliament demands Japanese compensation for "comfort women"". Xinhau. November 21, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ February 25, 2008. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008.
- Comfort station originated in govt-regulated 'civilian prostitution', The Daily Yomiuri, March 31, 2007, p. 15, สืบค้นเมื่อ June 14, 2008
- McCurry, Justin (May 3, 2007), "Japan rules out new apology to 'comfort women'", The Guardian, London, สืบค้นเมื่อ August 17, 2008
- 慰安婦問題、敗北主義に陥るな 外務省「韓国は確信犯的にやっている」(Comfort women issue – Do not be influenced by defeatism. Foreign Ministry Staff say "South Korea is doing a criminal conviction".), MSN Sankei News, June 9, 2012, p. 2, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 2, 2012, สืบค้นเมื่อ June 14, 2012
- Sang-Hun, Choe (December 18, 2015). "Disputing Korean Narrative on 'Comfort Women,' a Professor Draws Fierce Backlash". The New York Times. สืบค้นเมื่อ December 20, 2015.
แหล่งข้อมูลออนไลน์
- "European Parliament speaks out on sexual slavery during WWII". Amnesty international. December 13, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 19, 2007. สืบค้นเมื่อ July 4, 2008..
- Comfort women used to prevent military revolt during war: historian, Korea Times, November 30, 2007, สืบค้นเมื่อ December 30, 2015
- The "Comfort Women" Issue and the Asian Women's Fund (PDF), Asian Women's Fund, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ June 28, 2007, archived from on 2007-06-28.
- Clancey, Patrick, บ.ก. (November 1, 1948), "International Military Tribunal for the Far East (Chapter 8) – Judgment", Hyperwar, a hypertext history of the Second World War.
- Hata, Ikuhiko. No Organized or Forced Recruitment: Misconceptions about Comfort Women and the Japanese Military (PDF). hassin.sejp.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ September 4, 2008. สืบค้นเมื่อ November 10, 2007.
None of them was forcibly recruited.
- Horn, Dottie (January 1997). "Comfort Women". Endeavors Magazine. No. Winter. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 25, 2008. สืบค้นเมื่อ October 5, 2008.
- Soh, C.Sarah (May 2001), Japan's Responsibility Toward Comfort Women Survivors, Japan Policy Research Institute (JPRI), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 28, 2012, สืบค้นเมื่อ July 1, 2008.
- WCCW (2004). "Comfort-Women.org FAQ". Washington Coalition for Comfort Women Issues. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 15, 2007. สืบค้นเมื่อ June 20, 2007. ( archived on 2007-06-15).
- Dudden, Alexis (April 25, 2006), US Congressional Resolution Calls on Japan to Accept Responsibility for Wartime Comfort Women, www.japanfocus.org, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-03-30, สืบค้นเมื่อ March 30, 2014.
- Nelson, Hank (May 17, 2007), The Consolation Unit: Comfort Women at Rabaul (PDF), The Australian National University, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ June 10, 2007, สืบค้นเมื่อ November 26, 2007.
- Lawsuits against the Government of Japan filed by the survivors in Japanese Courts, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 9, 2006, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007.
- History of Comfort Women by the Washington Coalition for Comfort Women Issues – History, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 24, 2008, สืบค้นเมื่อ May 28, 2008.
- Asian Women's Fund (1996), Letter from Prime Minister to the former comfort women, since 1996, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 16, 2007, สืบค้นเมื่อ March 23, 2007, archived from on 2007-05-16.
- Nozaki, Yoshiko (August 1, 2005), The Horrible History of the "Comfort Women" and the Fight to Suppress Their Story, History news Network, สืบค้นเมื่อ July 4, 2008.
- Diary of a Japanese Military Comfort Station (Brothel) Manager (excerpt in English). Translated from Japanese version. July 20, 2018.
อ่านเพิ่มเติม
- Drinck, Barbara and Gross, Chung-noh. Forced Prostitution in Times of War and Peace, Kleine Verlag, 2007. ISBN 978-3-89370-436-1.
- Hayashi, Hirofumi. "Disputes in Japan over the Japanese Military 'Comfort Women' System and Its Perception in History", Annals of the American Academy of Political & Social Science, May 2008, Vol. 617, pp 123–132
- Henson, Maria Rosa "Comfort woman: Slave of destiny", Philippine Center for Investigative Journalism: 1996. ISBN 971-8686-11-8.
- Henson, Maria Rose (1999). Comfort Woman: A Filipina's Story of Prostitution and Slavery Under the Japanese Military. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0-8476-9149-4.
maria rosa henson.
- Howard, Keith; Hanʼguk Chŏngsindae Munje Taechʻaek Hyŏbŭihoe; Research Association on the Women Drafted for Military Sexual Slavery by Japan (1995). True stories of the Korean comfort women: testimonies. Cassell. ISBN 978-0-304-33262-5.
- Keller, Nora Okja "Comfort Woman", London, Penguin: 1998. ISBN 0-14-026335-7.
- Kim-Gibson, D. Silence Broken: Korean Comfort Women, 1999. ISBN 0-931209-88-9.
- Levin, Mark, Case Comment: Nishimatsu Construction Co. v. Song Jixiao Et Al., Supreme Court of Japan (2d Petty Bench), April 27, 2007, and Ko Hanako Et Al. V. Japan, Supreme Court of Japan (1st Petty Bench), April 27, 2007 (January 1, 2008). American Journal of International Law, Vol. 102, No. 1, pp. 148–154, January 2008. Available at SSRN:
- Molasky, Michael S. American Occupation of Japan and Okinawa, Routledge, 1999. ISBN 0-415-19194-7, ISBN 0-415-26044-2.
- Przystup, James (July 2007). Glosserman, Brad; Namkung, Sun (บ.ก.). "Japan-China Relations: Wen in Japan: Ice Melting But." (PDF). Comparative Connections, A Quarterly e-Journal on East Asian Bilateral Relations. 9 (2): 131–146. ISSN 1930-5370. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-04-02. สืบค้นเมื่อ July 10, 2010.
- Schellstede, Sangmie Choi; Yu, Soon Mi (2000). Comfort Women Speak: Testimony by Sex Slaves of the Japanese Military : Includes New United Nations Human Rights Report. Holmes & Meier Publishers, Inc. ISBN 978-0-8419-1413-1.
- Tanaka, Yuki. Japan's Comfort Women: Sexual Slavery and Prostitution During World War II and the US Occupation, London, Routledge: 2002. ISBN 0-415-19401-6.
- Tanaka, Y. (2019) [1996]. Hidden Horrors: Japanese War Crimes In World War Ii. Taylor & Francis. ISBN 978-0-429-72089-5.
- Wakabayashi, Bob Tadashii "Comfort Women: Beyond Litigious Feminism"