ความแตกแยกระหว่างจีน–โซเวียต

ความแตกแยกระหว่างจีน–โซเวียต
ส่วนหนึ่งของ สงครามเย็น และ ความสัมพันธ์จีน–โซเวียต
เหมา เจ๋อตง และนีกีตา ครุชชอฟในจีน (1958)
วันที่	1956–1966
สถานที่	จีน, สหภาพโซเวียต
สาเหตุ	การล้มล้างอิทธิพลของสตาลินของสหภาพโซเวียต, การปฏิรูป และ ลัทธิเหมา
วิธีการ	สงครามตัวแทน, การโฆษณาชวนเชื่อ และ ความขัดแย้งด้านพรมแดนระหว่างจีน–โซเวียต
ผล	สงครามเย็นสามขั้ว และการแข่งขันสองทางของพันธมิตรกลุ่มตะวันออก
ผู้นำ
เหมา เจ๋อตง นีกีตา ครุชชอฟ

ความแตกแยกระหว่างจีน–โซเวียต
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวเต็ม	中蘇交惡
อักษรจีนตัวย่อ	中苏交恶
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Zhōngsū jiāoè
ชื่อภาษารัสเซีย
ภาษารัสเซีย	Советско–китайский раскол
อักษรโรมัน	Sovetsko–kitayskiy raskol

ความแตกแยกระหว่างจีน-โซเวียต (อังกฤษ: Sino-Soviet split; รัสเซีย: Советско-китайский раскол; จีน: 中苏交恶; 1960-1989) เป็นความเสื่อมของความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างสาธารณรัฐประชาชนจีน (PRC) และสหภาพสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต (USSR) ซึ่งมีสาเหตุเกิดจากความแตกต่างจากการตีความแตกต่างกันของลัทธิมากซ์-เลนินซึ่งเป็นอิทธิพลในการปกครองของจีนและโซเวียต

โดยทางสหภาพโซเวียต ได้มีผู้นำคนใหม่คือนีกีตา ครุชชอฟ ซึ่งมีนโยบายที่จะกำจัดความคิดแบบสตาลิน โดยการประณามขุดคุ้ยความโหดร้ายของสตาลินในการพูดที่รู้จักในชื่อ "สุนทรพจน์ลับ" และมีความคิดที่จะอยู่ร่วมกันกับกลุ่มชาติตะวันตก ทางด้านจีน เหมา เจ๋อตง ซึ่งยังมีความคิดแบบเดียวกับลัทธิมากซ์-เลนินแบบสตาลิน โดยเฉพาะระบบนารวมและการเผชิญหน้ากับชาติตะวันตก (การปฏิวัติโลก)

สาเหตุ

ปี 1958-1959 โดยเหมา เจ๋อตงไม่ไว้ใจสหภาพโซเวียตที่เป็นพันธมิตรของประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ในปี 1959 ครุชชอฟ พบกับ ไอเซนฮาวร์ (1953-1961) เพื่อลดความตึงเครียดทางการเมืองกับโลกตะวันตก สหภาพโซเวียตได้สละความช่วยเหลือในการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ของจีนและไม่ได้เข้าข้างประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนในสงครามจีน-อินเดีย (1962)

เหมาคาดว่าการตอบโต้ในเชิงรุกจาก ครุชชอฟ ในอุบัติการณ์ยู-2 ที่เกิดขึ้นในปี 1960 จะทำให้โซเวียตเลิกคิดที่จะอยู่ร่วมกันกับกลุ่มชาติตะวันตก ครุชชอฟเรียกร้องคำขอโทษอย่างเป็นทางการจากประธานาธิบดีไอเซนฮาวร์ที่ประชุมสุดยอดปารีส 1960 แต่ไอเซนฮาวร์ปฏิเสธ เหมาและครุชชอฟตีความการกระทำเช่นนี้ว่า ไอเซนฮาวร์ปรามาสประเทศสังคมนิยมทั้งหมด จีนตอบโต้ด้วยเรียกร้องให้ ครุชชอฟ ใช้กองกำลังกระทำการต่อต้านการรุกรานของอเมริกา เมื่อ ครุชชอฟ ไม่ตอบสนองก็เกิดถกเถียงกันในที่ประชุมบูคาเรสต์ของโลกคอมมิวนิสต์และภาคีแรงงาน แต่ละฝ่ายต่างโจมตีอุดมการณ์ของอีกฝ่าย เหมาต่อกล่าวว่าเน้น ครุชชอฟ ว่า “คนที่อ่อนแอ” ครุชชอฟ โต้กลับ เหมา โดยกล่าวว่า “เป็นคนบ้าไร้สติ”

ในที่สุด ปี 1962 ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนและสหภาพโซเวียตก็ตัดความสัมพันธ์ เหมาวิพากษ์วิจารณ์ครุชชอฟ ในวิกฤตการณ์ขีปนาวุธคิวบา (1962) ครุชชอฟตอบด้วยความโกรธว่าความคิดแบบเหมาจะนำไปสู่​​สงครามนิวเคลียร์ ในเวลาเดียวกันโซเวียตเข้าข้างอินเดียในสงครามจีน-อินเดีย (1962)

ความแตกแยกระหว่างจีน–โซเวียต ก็เริ่มตั้งแต่ตอนนั้น โดยโซเวียตตอบโต้โดยนำนักวิทยาศาสตร์และช่างเทคนิคโซเวียต 1,400 คนออกจากประเทศจีนที่นำไปสู่การยกเลิกโครงการมากกว่า 200 โครงการในจีน รวมถึงการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์และการอวกาศ การถอนตัวจากประเทศจีนทำให้เกิดความล้มเหลวทางเศรษฐกิจจีน และแผนการก้าวกระโดดไกลไปข้างหน้าล้มเหลว

ภายหลัง

แผนที่แสดงฝ่าย

  ฝ่ายของพันธมิตรของโซเวียต

  ฝ่ายของพันธมิตรของจีน

  คอมมิวนิสต์แต่ไม่มีพันธมิตร

หลังจากนั้นจีนก็ได้ปฏิวัติทางวัฒนธรรมกวาดล้างสิ่งที่ทำให้เกิดการหยุดชะงักและส่งผลกระทบต่อประเทศทางเศรษฐกิจและสังคม ต่อมาหลังจากฟื้นตัวขึ้นมา จีนได้แข่งขันความเป็นใหญ่กับโซเวียตในกลุ่มคอมมิวนิสต์สากล เกิดความขัดแย้งจนนำไปสู่สงครามชายแดนระหว่างจีน-โซเวียตซึ่งจบลงด้วยสถานะก่อนเริ่มสงคราม สหรัฐได้เข้ามาเปิดความสัมพันธ์กับสาธารณรัฐประชาชนจีนซึ่งเป็นการถ่วงดุลยุทธศาสตร์กับสหภาพโซเวียต

หลังยุคเหมาไปความสัมพันธ์จากความตึงเครียดก็เริ่มคลายลง ก่อนความสัมพันธ์จะกลับมาอีกครั้งในปี 1989 ในยุคของมีฮาอิล กอร์บาชอฟกับเติ้ง เสี่ยวผิง