ระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบ

ระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบ (อังกฤษ: exhaustive ballot) เป็นระบบการลงคะแนนที่ใช้เลือกผู้ชนะเพียงรายเดียว โดยในระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบนี้ผู้ลงคะแนนเสียงเดียวเพื่อเลือกผู้สมัครโดยปกติ อย่างไรก็ตามหากไม่มีผู้สมัครรายใดได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด ผู้สมัครรายที่ได้คะแนนน้อยที่สุดจะตกรอบและจะมีการลงคะแนนในรอบถัดไป โดยกระบวนการนี้จะทำซ้ำจนกว่าจะได้ผู้สมัครที่ได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด

ระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบนี้มีความคล้ายคลึงกับระบบสองรอบโดยแตกต่างเพียงแค่ประเด็นหลัก ๆ เท่านั้น ในระบบสองรอบนั้นหากไม่มีผู้สมัครรายใดได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาดในรอบแรกนั้น จะเลือกเพียงแค่ผู้สมัครสองรายที่มีคะแนนสูงสุดเพื่อเข้าแข่งขันในรอบที่สอง (รอบตัดสิน) โดยในรอบที่สองผู้ชนะคือผู้ที่ได้คะแนนเสียงข้างมาก ส่วนในระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบนี้มีการกำจัดผู้สมัครเพียงรอบละหนึ่งคนดังนั้นจะต้องทำกระบวนการเดิมซ้ำ ๆ จนกว่าจะได้ผู้สมัครที่มีคะแนนเสียงข้างมาก (ในบางสถานการณ์นั้น ผู้สมัครมากกว่าสองรายอาจจะตกรอบพร้อมกันได้หากเมื่อนำคะแนนเสียงทุกคนรวมกันแล้วได้น้อยกว่าผู้สมัครลำดับที่สูงขึ้นถัดไป โดยการ "การกำจัดหมู่" นั้นไม่สามารถเปลี่ยนแปลงลำดับของการกำจัดผู้สมัครได้ไม่เหมือนในระบบสองรอบ)

เนื่องจากระบบนี้จำเป็นจะต้องให้ผู้ลงคะแนนลงคะแนนเสียงหลายครั้งจึงไม่เหมาะกับการใช้ในการเลือกตั้งขนาดใหญ่ โดยมากนิยมใช้ในการเลือกตั้งที่มีผู้ลงคะแนนเพียงหลักร้อยคน เช่น การเลือกนายกรัฐมนตรี หรือการเลือกประธานสภา ในปัจจุบันใช้ระบบนี้ในรูปแบบแตกต่างกันไปเพื่อเลือกตั้งคณะมนตรีสมาพันธรัฐสวิส มุขมนตรีสกอตแลนด์ ประธานรัฐสภายุโรป และประธานสภาสามัญชนแคนาดา สภาสามัญชนสหราชอาณาจักร และรัฐสภาสกอตแลนด์ การคัดเลือกเมืองเจ้าภาพกีฬาโอลิมปิกและฟุตบอลโลก]

การลงคะแนนและการนับคะแนน

ตัวอย่างบัตรลงคะแนน

ในแต่ละรอบนั้นผู้ลงคะแนนสามารถกาเครื่องหมายเลือกผู้สมัครที่ต้องการ หากไม่มีผู้สมัครรายใดได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด (เกินครึ่งหนึ่ง) ในรอบแรก จะต้องตัดผู้สมัครรายที่ได้คะแนนน้อยที่สุดออกในขณะที่ผู้สมัครทั้งหมดที่เหลือผ่านเข้าไปในรอบที่สอง และหากยังไม่มีผู้สมัครรายใดที่ได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาดอีกผู้สมัครที่ได้คะแนนน้อยที่สุดก็จะตกรอบ ในรอบที่สามหากยังไม่มีผู้สมัครรายใดที่ได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาดอีกผู้สมัครที่ได้คะแนนน้อยที่สุดในรอบก็จะตกรอบ โดยกระบวนการนี้จะถูกทำซ้ำหลายรอบจนกว่าจะได้ผู้สมัครรายเดียวที่มีคะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด หากจำเป็น จะทำการเลือกตั้งจนกว่าจะเหลือเพียงผู้สมัครสองคนสุดท้าย และหากเกิดกรณีนี้ขึ้นผู้ชนะจะต้องได้รับคะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด

ในระหว่างการลงคะแนนในแต่ละรอบ ผู้ลงคะแนนสามารถเปลี่ยนใจไปเลือกผู้สมัครรายอื่นได้โดยอิสระ ยกเว้นรายที่ตกรอบไปแล้ว

แบบย่อย

• การบังคับให้ใช้เกณฑ์คะแนนเสียงข้างมากพิเศษ (สองในสาม) ในการเลือกผู้ชนะนั้น สามารถกระทำได้ทั้งในรอบแรก ๆ หรือทุกรอบทั้งหมดเลยก็ได้ ตัวอย่างเช่น ในการเลือกตั้งประธานาธิบดีอิตาลี ในรอบแรก ๆ นั้นใช้คะแนนเสียงข้างมากพิเศษ และในรอบที่สี่เป็นต้นไปลดเกณฑ์ลงเพียงแค่เกณฑ์คะแนนเสียงข้างมากธรรมดา
• ในบางแบบย่อยของระบบนี้ไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวในการกำจัดผู้สมัครออกในแต่ละรอบ โดยปกติผู้สมัครจะเป็นฝ่ายถอนตัวเองโดยอาสา
• ในบางแบบย่อยจะค่อย ๆ เพิ่มเกณฑ์ขั้นต่ำในการกำจัดผู้สมัครออกในแต่ละรอบเพื่อความรอมชอม ตัวอย่างเช่น ในการคัดเลือกตัวผู้สมัครวุฒิสมาชิกสหรัฐของพรรคประชาธิปัตย์-ชาวนา-แรงงานแห่งมินนิโซตา ใน ค.ศ. 2008 นั้นใช้ระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบโดยมีกฎในการปรับตกรอบเริ่มที่ร้อยละ 5 และเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 25 หลังจากรอบที่ 5 และหลังจากนั้นผู้สมัครรายใดที่มีคะแนนเสียงน้อยที่สุดจะถูกกำจัดออกจนกว่าจะเหลือเพียงสองคน
• อีกแบบย่อยที่กำจัดผู้สมัครมากกว่าหนึ่งรายในแต่ละรอบ ตัวอย่างเช่น ในการเลือกตั้งประธานสภาสามัญชนแห่งแคนาดา และสหราชอาณาจักรนั้นผู้สมัครรายใดที่ได้คะแนนน้อยกว่าร้อยละ 5 ในรอบแรกนั้นจะถือว่าตกรอบทันที

ตัวอย่าง

Tennessee's four cities are spread throughout the state

สมมติว่าประชากรในรัฐเทนเนสซีของสหรัฐนั้นออกเสียงเลือกเมืองหลวงสำหรับรัฐใหม่ โดยประชากรนั้นหนาแน่นอยู่รอบ ๆ เมืองหลักทั้งสี่เมืองซึ่งอยู่คนละด้านของรัฐ ในตัวอย่างนี้ให้สมมติว่าเขตเลือกตั้งทั้งหมดนั้นอยู่ในเขตเมืองทั้งสี่ และประชากรทั้งหมดต้องการให้เมืองหลวงอยู่ใกล้กับเมืองของพวกเขามากที่สุด

ผู้สมัครชิงตำแหน่งเมืองหลวงของรัฐเทนเนสซีได้แก่

• เมมฟิส ซึ่งเป็นเมืองใหญ่ที่สุดมีผู้ลงคะแนนกว่าร้อยละ 42 แต่ตั้งอยู่ไกลจากเมืองอื่นที่สุด
• แนชวิลล์ มีผู้ลงคะแนนร้อยละ 26
• น็อกซ์วิลล์ มีผู้ลงคะแนนร้อยละ 17
• แชตตานูกา มีผู้ลงคะแนนร้อยละ 15

รอบที่ 1 ในรอบแรกนั้นทุกคนออกเสียงเลือกเมืองของตัวเองซึ่งได้ผลลัพธ์ดังนี้

• เมมฟิส 42%
• แนชวิลล์ 26%
• น็อกซ์วิลล์ 17%
• แชตตานูกา 15%

รอบที่ 2 เนื่องจากไม่มีผู้สมัครรายใดได้คะแนนเสียงเกินครึ่งหนึ่งในรอบแรก ดังนั้นแชตตานูกา ซึ่งได้คะแนนน้อยที่สุดในรอบแรกนั้นตกรอบ และเหลือผู้สมัครเพียงแค่สามรายเข้าแข่งขันต่อในรอบที่ 2 ในรอบนี้ผู้สนับสนุนแชตตานูกานั้นหันไปเลือกลงคะแนนให้น็อกซ์วิลล์แทน เนื่องจากอยู่ใกล้ที่สุด โดยในเมืองอื่นนั้นไม่มีใครเปลี่ยนผลการลงคะแนน ดังนั้นผลลัพธ์ในรอบที่สองเป็นดังนี้

• เมมฟิส 42%
• แนชวิลล์ 26%
• น็อกซ์วิลล์ 32%

รอบที่ 3 แนชวิลล์เป็นผู้ตกรอบในรอบที่สอง ดังนั้นเหลือเพียงแค่ผู้สมัครเพียงสองรายในรอบตัดสิน ในรอบนี้ผู้สนับสนุนแนชวิลล์ย้ายไปสนับสนุนน็อกซ์วิลล์ ซึ่งอยู่ใกล้ที่สุดแทน ผลลัพธ์จึงได้ดังนี้

• เมมฟิส 42%
• น็อกซ์วิลล์ 58%

ผลลัพธ์ ในรอบที่สามน็อกซ์วิลล์ได้รับคะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาดจึงเป็นผู้ชนะ