ข้ามไปเนื้อหา

ยุทธการที่เกเต๋ง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ยุทธการที่เกเต๋ง
ส่วนหนึ่งของ การบุกขึ้นเหนือของจูกัดเหลียงครั้งแรก

ภาพวาดยุคราชวงศ์ชิงแสดงเหตุการณ์การประหารชีวิตม้าเจ๊ก
วันที่ป. กุมภาพันธ์ – พฤษภาคม ค.ศ. 228[1]
สถานที่
เมืองหล่งเฉิง อำเภอฉินอาน มณฑลกานซู่ ประเทศจีน
ผล วุยก๊กชนะ
คู่สงคราม
วุยก๊ก จ๊กก๊ก
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
เตียวคับ ม้าเจ๊ก โทษประหารชีวิต
อองเป๋ง
กำลัง
ไม่ทราบ ไม่ทราบ
ความสูญเสีย
ไม่ทราบ ไม่ทราบ
ยุทธการที่เกเต๋ง
อักษรจีนตัวเต็ม街亭之戰
อักษรจีนตัวย่อ街亭之战

ยุทธการที่เกเต๋ง (จีน: 街亭之戰) เป็นการรบระหว่างรัฐวุยก๊กและจ๊กก๊ก ใน ค.ศ. 228 ในยุคสามก๊ก ของจีน ยุทธการเกเต๋งเป็นส่วนหนึ่งของการบุกขึ้นเหนือครั้งแรกที่นำโดยจูกัดเหลียงอัครมหาเสนาบดีและผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แห่งจ๊กก๊กเพื่อโจมตีวุยก๊ก ยุทธการสิ้นสุดด้วยชัยชนะอย่างเด็ดขาดของวุยก๊ก

เปิดศึก

[แก้]

ในขั้นต้นจูกัดเหลียงส่งขุนพลเตียวจูล่งและเตงจี๋นำกองกำลังรบล่อไปยังหุบเขากิก๊ก (箕谷 จีกู่) แสร้งจะเข้าโจมตีอำเภอไปเซีย (郿縣 เหมย์เซี่ยน; อยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอฝูเฟิง มณฑลฉ่านซีในปัจจุบัน) ผ่านหุบเขาเสียดก๊ก (斜谷 เสียกู่) เพื่อเบี่ยงเบนความสนใจของทัพหลักของวุยก๊ก ส่วนตัวจูกัดเหลียงนำทัพด้วยตนเองไปยังเขากิสาน (祁山 ฉีชาน; พื้นที่ภูเขาโดยรอบอำเภอหลี่ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) โจจิ๋นนำกำลังทหารไปต้านเตียวจูล่ง ในขณะที่สามเมืองภายใต้การปกครองของวุยก๊กได้แก่ ลำอั๋น (南安 หนานอาน; อยู่บริเวณอำเภอหล่งซี มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน), เทียนซุย (天水 เทียนฉุ่ย; อยู่บริเวณนครเทียนฉุ่ย มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) และฮันเต๋ง (安定 อานติ้ง; อยู่บริเวณอำเภอเจิ้นยฺเหวียน มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) แปรพักตร์ไปเข้าด้วยจ๊กก๊ก[2][3]

ผู้คนในวุยก๊กมองว่าเล่าปี่เป็นวีรบุรุษคนสำคัญของจ๊กก๊ก ภายหลังการสวรรคตของเล่าปี่ ดินแดนด้านตะวันตกของวุยก๊กก็สงบสุขไประยะเวลาหนึ่ง จึงไม่ได้เตรียมพร้อมกับสถานการณ์ร้ายกาจเช่นนี้่[4] เมื่อโจยอยจักรพรรดิแห่งวุยก๊กทรงทราบว่ามีความเสี่ยงสูงที่จะเสียภูมิภาคกวนต๋งแห่งจ๊กก๊ก จึงเสด็จไปยังเตียงฮันด้วยพระองค์เองและรวบรวมกองกำลังรองให้อยู่ใต้บังคับบัญชาของเตียวคับในการโจมตีจูกัดเหลียง จูกัดเหลียงเลือกขุนพลม้าเจ๊กเป็นแม่ทัพหน้าโดยมีอองเป๋งเป็นผู้ช่วยไปสกัดเตียวคับ แทนที่จะเลือกนายทหารผ่านศึกอย่างอุยเอี๋ยนและงออี้ที่มีผู้เสนอมา[5][6]

ยุทธการ

[แก้]
การบุกขึ้นเหนือของจูกัดเหลียงเพื่อรบกับวุยก๊กครั้งแรกและครั้งที่สอง

เกเต๋งเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญบนเส้นทางลำเลียงเสบียง จูกัดเหลียงจึงส่งม้าเจ๊กและอองเป๋งไปรักษาเกเต๋ง ม้าเจ๊กไปพร้อมกับอองเป๋ง แต่ม้าเจ๊กไม่ฟังคำแนะนำเรื่องการศึกของอองเป๋ง ม้าเจ๊กอาศัยเพียงตำราพิชัยสงครามเลือก "ยึดพื้นที่สูง" และตั้งมั่นอยู่บนเขาแทนที่จะเป็นในตัวเมืองตามคำสั่งของจูกัดเหลียง เพิกเฉยต่อคำแนะนำของอองเป๋งที่ให้ตั้งค่ายในหุบเขาที่มีแหล่งน้ำอย่างเพียงพอ อย่างไรก็ตาม อองเป๋งสามารถโน้มน้าวม้าเจ๊กให้แบ่งกำลังทหารส่วนหนึ่งมาให้ตนบัญชาการ แล้วอองเป๋งก็แยกไปตั้งค่ายใกล้กับค่ายของม้าเจ๊กเพื่อคอยช่วยเหลือเมื่อม้าเจ๊กตกอยู่ในอันตราย[7][8]

เนื่องด้วยความผิดพลาดทางยุทธวิธีของม้าเจ๊ก ทัพวุยก๊กที่นำโดยเตียวคับจึงเข้าล้อมเนินเขาและตัดทางน้ำของกำลังทหารฝ่ายจ๊กก๊กจึงตีฝ่ายจ๊กก๊กแตกพ่าย[9] มีบันทึกว่าระหว่างชุลมุน ม้าเจ๊กลอบหนีไปทิ้งกำลังทหารที่ไม่มีผู้บังคับบัญชา[10] อองเป๋งรวบรวมกำลังทหารของม้าเจ๊กที่กระจัดกระจาย และใช้กำลังทหารที่เหลือไม่มากนี้หาทางล่าถอยได้อย่างเป็นระเบียบ อองเป๋งสั่งให้ทหารตีกลองเสียงดังเพื่อทำให้ฝ่ายวุยก๊กเข้าใจว่ากำลังเสริมกำลังมาถึง เตียวคับเชื่อว่าอาจเป็นสัญญาณการซุ่มโจมตีจึงไม่ได้ไล่ตามไป[11] เมื่อจูกัดเหลียงยกมาถึงก็พยายามจะเอาชนะเตียวคับแต่ไม่สำเร็จจึงถอยกลับไปฮันต๋ง[12]

แม้ว่าม้าเจ๊กจะรอดชีวิตจากยุทธการ แต่กองกำลังของม้าเจ๊กก็เสียหายอย่างหนัก (อองเป๋งสามารถรวบรวมกำลังทหารของม้าเจ๊กที่เหลืออยู่ขึ้นใหม่และรวบรวมเสบียงของทัพจ๊กก๊กที่กระจัดกระจาย) ในเวลาต่อมาไม่นานม้าเจ๊กก็ถูกจับและถูกตัดสินประหารชีวิตโดยจูกัดเหลียงผู้ฝืนใจออกคำตัดสินทั้งหลั่งน้ำตา[13][a]

ผลสืบเนื่อง

[แก้]

ขุนพลของจ๊กก๊กจำนวนมากถูกลงโทษ ม้าเจ๊กถูกจูกัดเหลียงตัดสินโทษประหารชีวิตเพื่อปลอมประโลมมวลชน[14] จาง ซิว (張休) และหลี่ เชิ่ง (李盛) ก็ถูกประหารชีวิตเช่นกัน[15] จิ้นชูระบุว่าบิดาของตันซิ่ว[b]พลอยติดร่างแหและถูกตัดสินโทษคุน (髡) ซึ่งเป็นการลงโทษด้วยการโกนศีรษะ[16] เอี่ยงลองถูกปลดจากตำแหน่งหัวหน้าเลขานุการเพราะเอี่ยงลองไม่ได้รายงานว่าม้าเจ๊กหนีเพราะเห็นแก่ความเป็นเพื่อนกับม้าเจ๊ก[17] หฺวาง สี (黃襲) และขุนพลคนอื่น ๆ ถูกจูกัดเหลียงปลดจากอำนาจบัญชาการทหาร ในขณะที่อองเป๋งได้รับการเลื่อนยศเป็นขุนพลปราบโจร (討寇將軍 เถ่าโค่วเจียงจวิน) จากความพยายามในการลดความเสียหายให้น้อยที่สุดและจากความพยายามในการป้องกันการกระทำของม้าเจ๊ก ตัวจูกัดเหลียงเองถวายฎีกาถึงจักรพรรดิเล่าเสี้ยนขอให้ลดตำแหน่งตนเองเพื่อรับผิดชอบความพ่ายแพ้ที่เกเต๋ง[18]

ก่อนที่ม้าเจ๊กจะถูกประหารชีวิตได้เขียนจดหมายถึงจูกัดเหลียงว่า "ท่านผู้ปราดเปรื่องมองข้าพเจ้าดั่งบุตรชายและตัวข้าพเจ้าเองก็มองท่านดั่งบิดา ข้าหวังเป็นอย่างยิ่งว่านี่คือความชอบธรรมในการประหารชีวิตกุ่นซึ่งนำไปสู่ความรุ่งโรจน์ของพระเจ้าอวี่ ขอให้ความสัมพันธ์ทั้งชีวิตของเราไม่ลดลงไปกว่านี้ แม้ว่าข้าพเจ้าจะตาย แต่ข้าพเจ้าก็ไม่มีความแค้นเคืองต่อแผ่นดินเหลือง"[19] เวลานั้นทหารหลายคนร้องไห้ให้กับการเสียชีวิตของม้าเจ๊ก[20]

จากการเสียเกเต๋งทำให้สถานการณ์ด้านเสบียงในทัพจูกัดเหลียงเลวร้ายลง จูกัดเหลียงจึงต้องล่าถอยไปยังฐานทัพหลักที่เมืองฮันต๋ง ในขณะที่ทัพวุยก๊กภายใต้การบัญชาการของโจจิ๋นและเตียวคับถือโอกาสนี้เข้าปราบกบฏในสามเมืองคือลำอั๋น เทียนซุย และฮันเต๋งจนกลับมาสงบ ความพ่ายแพ้ที่เกเต๋งทำให้การบุกขึ้นเหนือของจูกัดเหลียงครั้งแรกประสบความล้มเหลว[21]

สถานที่

[แก้]

ตำแหน่งที่แน่นอนของยุทธการที่เกเต๋งไม่ทราบแน่ชัด จากการวิจัยโดยหนังสือพิมพ์กานซู่จิงจี้รื่อเป้า [zh] (甘肃经济日报; แปลว่า "เศรษฐกิจกานซู่รายวัน") มีสถานที่ที่เป็นเป็นได้หลายแห่ง ได้แก่:[22]

อนุสรณ์สถานของยุทธการที่ตั้งอยู๋ที่เมืองหล่งเฉิง หลักฐานทางภูมิประเทศและอาวุธที่ค้นพบช่วยสนับสนุนว่าเมืองหล่งเฉิงเป็นสถานที่ที่เป็นไปได้มากที่สุด แม้จะยังไม่เห็นพ้องต้องกันในหมู่ผู้เชี่ยวชาญ[22]

ในนิยายสามก๊ก

[แก้]

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กในศตวรรษที่ 14 ม้าเจ๊กถูกประหารชีวิตโดยจูกัดเหลียงที่ออกคำสั่งประหารทั้งหลั่งน้ำตาและเป็นผู้ประเมินสติปัญญาของม้าเจ๊กไว้สูงมาโดยตลอดจึงตัดสินโทษประหารอย่างไม่เต็มใจอย่างยิ่ง เหตุการณ์นี้ได้ถูกนำมาแสดงในการแสดงงิ้วด้วย สุภาษิตจีนที่ว่า "หลั่งน้ำตาฆ่าม้าเจ๊ก" (挥泪斩马谡; 揮淚斬馬謖; Huī Lèi Zhán Mǎ Sù) อ้างถึงเหตุการณ์นี้โดยเฉพาะ มีความหมายว่า "การลงโทษบุคคลหนึ่งฐานกระทำความผิดโดยไม่คำนึงถึงความสัมพันธ์หรือความสามารถของบุคคลนั้น" สุภาษิตญี่ปุนที่เทียบเท่าคือ "ประหารม้าเจ๊กทั้งน้ำตา" (泣いて馬謖を斬る, Naite Bashoku wo kiru)

ในนวนิยาย การพ่ายแพ้ที่เกเต๋งกลายเป็นการเผยตำแหน่งของจูกัดเหลียงในเวลานั้นคือเสเสีย (西城 ซีเฉิง) ที่ไร้การป้องกัน จูกัดเหลียงจึงใช้กลยุทธ์เมืองว่างป้องกันไม่ให้ข้าศึกเข้ามาโจมตีก่อนจะล่าถอย

ในหลากหลายเรื่องเล่ารวมถึงนวนิยาย สุมาอี้มีส่วนร่วมในยุทธการในฝ่ายวุยก๊ก แต่ตามชีวประวัติของสุมาอี้ในสามก๊กจี่ เป็นไปไม่ได้ที่สุมาอี้จะมีส่วนร่วมในยุทธการ มอสส์ โรเบิตส์ (Moss Roberts) ให้ความเห็นเกี่ยวกับเรื่องนี้ในเล่มที่ 4 ของสามก๊ก ฉบับแปลเป็นภาษาอังกฤษของตน (หน้าที่ 2,179 ในหมายเหตุของตอนที่ 95 ย่อหน้าที่ 4 และย่อหน้าสุดท้ายของหมายเหตุของตอน) ว่า:

สุมาอี้ตามประวัติศาสตร์ไม่ได้อยู่ที่แนวรบด้านตะวันตกขณะเกิดกรณี "อุบายเมืองว่าง" แต่อยู่ที่แนวรบด้านใต้ที่มีความสำคัญกว่าเพื่อต้านแดนใต้ [ง่อก๊ก] สุมาอี้ไม่ได้มาที่แนวรบด้านตะวันตกจนกระทั่งการบุกของขงเบ้ง [จูกัดเหลียง] ครั้งที่ 4 [ยุทธการที่เขากิสาน] ประเพณีนิยมในบันเทิงคดีมีแนวโน้มจะให้ความสำคัญกับความขัดแย้งระหว่างวุยก๊กและจ๊กก๊กมากกว่าระหว่างวุยก๊กและง่อก๊ก เรื่องสามก๊กจึงสร้างเรื่องราวความเป็นคู่ศึกระหว่างขงเบ้งและสุมาอี้และเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องในปี ค.ศ. 228 [23]

หมายเหตุ

[แก้]
  1. ↑ แม้ว่าบันทึกในสามก๊กจี่จะระบุเพียงว่าม้าเจ๊กเสียชีวิต ("อู้กู้"; 物故) แต่ก็บ่งบอกความหมายอย่างชัดเจนว่าม้าเจ๊กถูกประหารชีวิต
  2. ↑ ตัวตนของบิดาของตันซิ่วไม่ทราบแน่ชัด

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ จือจื้อทงเจี้ยน เล่มที่ 71.
  2. ↑ (諸葛亮圍祁山，南安、天水、安定三郡反應亮。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 9.
  3. ↑ (六年春，揚聲由斜谷道取郿，使趙雲、鄧芝為疑軍，據箕谷，魏大將軍曹真舉衆拒之。亮身率諸軍攻祁山，戎陣整齊，賞罰肅而號令明，南安、天水、安定三郡叛魏應亮，關中響震。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 35.
  4. ↑ (《魏略》曰：始，國家以蜀中惟有劉備。備既死，數歲寂然無聲，是以略無備預；而卒聞亮出，朝野恐懼，隴右、祁山尤甚，故三郡同時應亮。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในสามก๊กจี่ เล่มที่ 35.
  5. ↑ (建興六年，亮出軍向祁山，時有宿將魏延、吳壹等，論者皆言以為宜令為先鋒，而亮違眾拔謖，統大眾在前，) สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  6. ↑ (諸葛亮出祁山。加郃位特進，遣督諸軍，拒亮將馬謖於街亭。謖依阻南山，不下據城。郃絕其汲道，擊，大破之。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 17.
  7. ↑ (与魏將張邰戰于街亭，為邰所破，士卒离散。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  8. ↑ (建興六年，屬參軍馬謖先鋒。謖舍水上山，舉措煩擾，平連規諫謖，謖不能用，大敗於街亭。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 43.
  9. ↑ (諸葛亮出祁山。加郃位特進，遣督諸軍，拒亮將馬謖於街亭。謖依阻南山，不下據城。郃絕其汲道，擊，大破之。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 17.
  10. ↑ (朗素與馬謖善，謖逃亡，朗知情不舉，亮恨之，免官還成都。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 41.
  11. ↑ (眾盡星散，惟平所領千人，鳴鼓自持，魏將張郃疑其伏兵，不往偪也。於是平徐徐收合諸營遺迸，率將士而還。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 43.
  12. ↑ (亮進無所据，退軍還漢中。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  13. ↑ (謖下獄物故，亮為之流涕。良死時年三十六，謖年三十九。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  14. ↑ ((亮)戮謖以謝眾。) (แปลว่า (จูกัด) เหลียงประหาร (ม้า) เจ๊กเพื่อขอขมาต่อมวลชน) ตันซิ่ว. สามก๊กจี่, เล่มที่ 35, ชีวประวัติจูกัดเหลียง
  15. ↑ (丞相亮既誅馬謖及將軍張休、李盛，奪將軍黃襲等兵，平特見崇顯，加拜參軍，統五部兼當營事。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 43.
  16. ↑ (壽父為馬謖參軍，謖為諸葛亮所誅，壽父亦坐被髡，諸葛瞻又輕壽。壽為亮立傳，謂亮將略非長，無應敵之才，言瞻惟工書，名過其實。) จิ้นชู เล่มที่ 82.
  17. ↑ (朗素與馬謖善，謖逃亡，朗知情不舉，亮恨之，免官還成都。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 41.
  18. ↑ (丞相亮既誅馬謖及將軍張休、李盛，奪將軍黃襲等兵，平特見崇顯，加拜參軍，) สามก๊กจี่ เล่มที่ 43.
  19. ↑ (襄陽記曰：謖臨終與亮書曰：「明公視謖猶子，謖視明公猶父，原深惟殛鯀興禹之義，使平生之交不虧於此，謖雖死無恨於黃壤也。」) อรรถาธิบายจากเซียงหยางจี้ใน สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  20. ↑ (於時十萬之眾為之垂涕。) อรรถาธิบายจากเซียงหยางจี้ใน สามก๊กจี่ เล่มที่ 39.
  21. ↑ (帝遣真督諸軍軍郿，遣張郃擊亮將馬謖，大破之。安定民楊條等略吏民保月支城，真進軍圍之。條謂其衆曰：「大將軍自來，吾願早降耳。」遂自縛出。三郡皆平。) สามก๊กจี่ เล่มที่ 9.
  22. ↑ 22.0 22.1 "街亭之战位在何处" [Where was the Battle of Jieting?]. Gansu Financial Daily [zh] (ภาษาจีน). 2 September 2020. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-16. สืบค้นเมื่อ 5 May 2023.
  23. ↑ Roberts, Moss (1976). Three Kingdoms Volume IV. Beijing: Foreign Languages Press. p. 2179. ISBN 978-7-119-00590-4.

บรรณานุกรม

[แก้]
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ยุทธการที่เกเต๋ง&oldid=11866767"