ฉบับร่าง:พระโพธิธรรมาจารย์เถร (สุวัจ สุวโจ)

พระโพธิธรรมาจารย์เถร วิ. (สุวัจ สุวโจ,ทองศรี)
ชื่ออื่น	ท่านเจ้าคุณสุวัจ
ส่วนบุคคล
เกิด	29 สิงหาคม พ.ศ. 2462 (83 ปี)
มรณภาพ	5 เมษายน พ.ศ. 2545
นิกาย	ธรรมยุติกนิกาย
การศึกษา	ป.4,น.ธ.โท
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดป่าเขาน้อย (จังหวัดบุรีรัมย์) (ติดเขตวนอุทยานเขากระโดง) จังหวัดบุรีรัมย์
อุปสมบท	พ.ศ. 2482 (มหานิกาย) พ.ศ. 2484 (ธรรมยุติกนิกาย)
พรรษา	62
ตำแหน่ง	อดีตเจ้าอาวาสวัดป่าเขาน้อย (จังหวัดบุรีรัมย์) (ติดเชตวนอุทยานเขากระโดง) จังหวัดบุรีรัมย์ อดีตเจ้าอาวาสวัดป่าภูธรพิทักษ์ ตำบลธาตุนาเวง อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร อดีตประธานกรรมการคณะธรรมยุติกนิกายในประเทศสหรัฐอเมริกา

พระโพธิธรรมาจารย์เถร วิ.(สุวัจ สุวโจ) เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญยก ฝ่ายวิปัสสนาธุระ อดีตเจ้าอาวาสวัดป่าภูธรพิทักษ์ ตำบลธาตุนาเวง อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร,อดีตเจ้าอาวาสวัดป่าเขาน้อย (จังหวัดบุรีรัมย์) (ติดเขตวนอุทยานเขากระโดง) ตำบลเสม็ด อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์,อดีตประธานกรรมการคณะธรรมยุติกนิกายในประเทศสหรัฐอเมริกา

ชาติภูมิ

พระโพธิธรรมาจารย์เถร วิ. (สุวัจ สุวโจ) นามเดิมชื่อ อุง เปลี่ยนชื่อตัวใหม่เป็น สุวัจ ทองศรี เกิดเมื่อวันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2462 ตรงกับวันศุกร์ ขึ้น 4 ค่ำ เดือน 10 ปีมะแม ภูมิลำเนาเดิม ณ ตำบลตากูก อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ปัจจุบันแบ่งเขตการปกครองขึ้นเป็น อำเภอเขวาสินรินทร์ โยมบิดาชื่อ นายบุตร ทองศรี โยมมารดาชื่อ นางกึ่ง ทองศรี ท่านมีพี่น้องร่วมบิดามารดา 5 คน โดยมีพี่ชาย 2 คน และน้องสาว 2 คน

• ได้รับการขนานนามชื่อให้ใหม่ จากพระอุง สุวโจ ทองสี เป็นพระสุวัจ สุวโจ ทองสี จาก ท่านเจ้าคุณ พระธรรมฐิติญาณ (สังข์ทอง นาควโร) ป.ธ.5 เจ้าคณะตรวจการภาคอีสาน วัดสุทธจินดา อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา เมตตาตั้งชื่อให้ใหม่ เมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ.2486

พระธรรมฐิติญาณ (สังข์ทอง นาควโร) ป.ธ.5 เจ้าคณะตรวจการภาคอีสาน เมตตาตั้งชื่อใหม่ให้ พระสุวัจ สุวโจ นามสกุล ทองสี

วัยเด็กและการศึกษา

• เมื่ออายุถึงเกณฑ์ท่านได้เข้าเรียนที่โรงเรียนวัดกระพุมรัตน์ บ้านตากูก ตำบลตากูก อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ในสมัยนั้น จนจบชั้นประถมศึกษาบริบูรณ์ ซึ่งเป็นชั้นสูงสุดของโรงเรียนในสมัยนั้น และท่านได้อยู่ช่วยงานด้านเกษตรกรรมร่วมกับบิดามารดา และพี่ ๆ น้อง ๆ นอกจากนั้น ท่านได้มีโอกาสเรียนวิชาชีพกับช่างทองจนมีความรู้พอประกอบอาชีพได้

การบรรพชาและอุปสมบท

• เมื่อปี พ.ศ. 2481 ซึ่งขณะนั้นท่านมีอายุได้ 19 ปี ท่านก็ได้ขออนุญาตบิดามารดา บรรพชาเป็นสามเณร ณ วัดกระพุมรัตน์ บ้านตากูก วัดสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ตำบลตากูก อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ในสมัยนั้น ท่านได้ตั้งใจศึกษาและประพฤติปฏิบัติธรรม จนเมื่ออายุใกล้ครบบวช ซึ่งแม้ว่าการปฏิบัติธรรมของท่านในช่วงที่เป็นสามเณรอยู่นี้จะไม่นานนัก แต่ความศรัทธาต่อศาสนธรรมคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้นได้หยั่งลงลึกในจิตใจท่าน และเพียงพอที่จะเกิดเป็นปณิธานภายในใจท่านว่า อย่างไรเสียท่านต้องอุปสมบท เพื่อประพฤติธรรมในสมณเพศนี้สืบไป ดังนั้นท่านจึงได้ของอนุญาตโยมบิดามารดาเพื่ออุปสมบท ซึ่งท่านทั้งสองก็ไม่ขัดข้องอย่างไรก็ดี ตอนนั้นเป็นช่วงที่กำลังเก็บเกี่ยวข้าวพอดี ประกอบกับเพื่อจะได้จัดการในเรื่องต่าง ๆ ก่อนที่จะอุปสมบท ท่านจึงได้ลาสิกขาบทจากสามเณรเป็นระยะเวลาหนึ่งก่อน
• เมื่อปี พ.ศ. 2482 อายุครบ 20 ปีบริบูรณ์ท่านจึงได้เข้าพิธีอุปสมบท เป็นพระภิกษุ ณ พัทธสีมาอุโบสถวัดกระพุมรัตน์ บ้านตากูก ตำบลกูก อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งเป็นวัดสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย โดยมี พระครูธรรมธัชวิมล (ด้น เจริญสุข) เจ้าอาวาสวัดศาลาลอย อำเภอเมืองสุรินทร์ เมื่อครั้งเป็นเจ้าคณะตำบลในเมือง อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระเคลือบ วัดดาวรุ่ง บ้านขาม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระอุเทน วัดกระพุมรัตน์ บ้านตากูก เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายานามจากพระอุปัชฌาย์ ว่าสุวโจ หลังจากที่ท่านอุปสมบทเป็นพระภิกษุแล้ว ในพรรษาแรกนั้นเอง ได้มีชาวบ้านบุแกรง อำเภอท่าตูม (ปัจจุบันคืออำเภอจอมพระ) จังหวัดสุรินทร์ พากันมาอาราธนาท่านไปเป็นเจ้าอาวาสวัดบุแกรง ซึ่งเป็นวัดร้าง ไม่มีพระอยู่จำพรรษา ต่อมาด้วยเห็นว่า หากจะอยู่ทำประโยชน์ไว้ในพระบวรพุทธศาสนาให้กว้างขวางยิ่งขึ้น จำเป็นที่ท่านต้องศึกษาเพิ่มเติม ดังนั้น ในปี พ.ศ. 2483 หลังออกพรรษาแล้ว ท่านจึงเดินทางไปศึกษาพระปริยัติธรรม ณ วัดป่าศรัทธารวม ตำบลหัวทะเล อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา จนสอบได้นักธรรมชั้นตรีและนักธรรมโทในปี พ.ศ. 2483 และ 2484 ตามลำดับ

ทัฬหีกรรมเป็นพระภิกษุคณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย

เมื่อในปี พ.ศ. 2484 ภายหลังที่ท่านสอบได้นักธรรมชั้นโทแล้ว เกิดมีศรัทธาหนักไปทางปฏิบัติจิตตภาวนา ทัฬหีกรรมญัตติใหม่สังกัดคณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย ณ พัทธสีมาอุโบสถวัดสุทธจินดา อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา โดยมีท่านเจ้าคุณ พระธรรมฐิติญาณ (สังข์ทอง นาควโร) ป.ธ.5 เป็นพระอุปัชฌาย์ พระมหาปิ่น ปญฺญาพโล เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และมีพระทองดี เป็นพระอนุสาวนาจารย์ จากนั้น ท่านได้กลับไปจำพรรษา ณ วัดป่าศรัทธารวม เป็นเวลา 2 พรรษา ก่อนที่จะเริ่มต้นการเดินธุดงค์ในปี พ.ศ. 2486

การอยู่จำพรรษา

• พ.ศ. 2486 วัดป่าพระสถิต อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย
• พ.ศ. 2487 วัดโยธาประสิทธิ์ บ้านห้วยเสนง อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ (ในพรรษานี้ ท่านได้จำพรรษา ร่วมกับท่านพระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ประกอบกับได้ดูแลโยมบิดามารดา ซึ่งกำลังป่วยอยู่)
• พ.ศ. 2484 วัดป่าศรีไพรวัน อำเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด เมื่อออกพรรษาแล้ว ท่านได้เดินธุดงค์ผ่านจังหวัดกาฬสินธุ์ ข้ามเขาภูพาน ไปวัดป่าบ้านหนองผือ ตำบลนาใน อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร เพื่อไปศึกษาธรรมกับหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต
• พ.ศ. 2489-2492 หลวงปู่มั่น ท่านพิจารณาเห็นว่าท่านพระอาจารย์ฝั้น อาจาโรเป็นลูกศิษย์ชั้นผู้ใหญ่ แต่ยังไม่มีผู้ดูแลอุปัฏฐากจึงมอบหมายให้ท่านพระสุวัจน์ไปเป็นพระอุปัฏฐากท่านพระอาจารย์ฝั้น ในระยะเวลา 4 ปีนี้ ณ วัดป่าภูธรพิทักษ์ ตำบลธาตุนาเวง อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร โดยในช่วงเวลาออกพรรษาของแต่ละปี พระสุวัจน์กราบลาท่านพระอาจารย์ฝั้นไปศึกษาธรรม และอุปัฏฐากหลวงปู่มั่น ณ วัดป่าบ้านหนองผือ ตำบลนาใน อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2493 วัดเทพกัลยาราม บ้านน้อยจอมศรี อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2494 วัดป่าพระสถิต อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย
• พ.ศ. 2495 สำนักสงฆ์ควนเขาดิน อำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา
• พ.ศ. 2496 วัดเจริญสมณกิจ อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2497 วัดป่าภูธรพิทักษ์ อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2498 วัดป่าปราสาทจอมพระ อำเภอจอมพระ จังหวัดสุรินทร์
• พ.ศ. 2499 วัดถาวรคุณาราม อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2500-2501 วัดป่าปราสาทจอมพระ อำเภอจอมพระ จังหวัดสุรินทร์
• พ.ศ. 2502 วัดถาวรคุณาราม อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2503 วัดป่าบ้านไม้ขาว อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2504 วัดถาวรคุณาราม อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2505 สำนักสงฆ์ถ้ำขาม ตำบลบ้านไร่ อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2506 วัดป่าภูธรพิทักษ์ จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2507 วัดถาวรคุณาราม อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต
• พ.ศ. 2508 วัดป่าอุดมสมพร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2509-2514 วัดป่าภูธรพิทักษ์ อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2515-2524 สำนักสงฆ์ถ้ำศรีแก้ว ตำบลสร้างค้อ อำเภอกุดบาก จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2525-2526 สำนักสงฆ์ (ชั่วคราว) เมืองซีแอตเติ้ล มลรัฐวอชิงตัน ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2527 สำนักสงฆ์ (ชั่วคราว) เมืองแอนนาไฮม์ฮิล มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2528 สำนักสงฆ์ป่าธรรมชาติ เมืองลาพวนเต้ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2529 สำนักสงฆ์นอร์ธแซนฮวน เมืองซาคราเมนโต้ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2530-2533 วัดภูริทัตตวนาราม เมืองออนทาริโอ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2534 วัดเมตตาวนาราม เมืองแวลเลย์เซ็นเตอร์ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2535 วัดภูริทัตตวนาราม เมืองออนทาริโอ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2536-2538 วัดเมตตาวนาราม เมืองแวลเลย์เซ็นเตอร์ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2539 วัดป่าเขาน้อย (เขากระโดง) ตำบลเสม็ด อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์
• พ.ศ. 2540 วัดภูริทัตตวนาราม เมืองออนทาริโอ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2541-2545 วัดป่าเขาน้อย (เขากระโดง) ตำบลเสม็ด อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์

การปกครองบริหารกิจการคณะสงฆ์

• ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าคณะจังหวัดสกลนครธรรมยุต ให้ดำรงตำแหน่งทางพระสังฆาธิการเป็นเจ้าอาวาส ประเภทวัดราษฎร์ วัดป่าภูธรพิทักษ์ ตำบลธาตุนาเวง อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
• พ.ศ. 2529 ตามหนังสือที่ 26/2529 ลงวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2529 ได้รับการแต่งตั้งจาก สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (วาสน์ วาสโน) สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก และเจ้าคณะใหญ่ธรรมยุติกนิกาย ให้ดำรงตำแหน่ง เป็นพระอุปัชฌาย์
• พ.ศ. 2529 ตามหนังสือที่ 9/2529 ลงวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2529 ได้รับการแต่งตั้งจากสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (วาสน์ วาสโน) สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก และเจ้าคณะใหญ่ธรรมยุติกนิกาย ให้ดำรงตำแหน่ง เป็นประธานกรรมการคณะธรรมยุติกนิกายในประเทศสหรัฐอเมริกา
• ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าคณะจังหวัดบุรีรัมย์ธรรมยุต ให้ดำรงตำแหน่งทางพระสังฆาธิการเป็นเจ้าอาวาส ประเภทวัดราษฎร์ วัดป่าเขาน้อย (จังหวัดบุรีรัมย์) (ติดเขตวนอุทยานเขากระโดง) ตำบลเสม็ด อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์

ลำดับสมณศักดิ์

• วันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2532 ได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงสมณศักดิ์ ฐานานุกรม พระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นหิรัญบัฏ ในพระญาณวโรดม (ประยูร สนฺตงฺกุโร) ป.ธ.9 วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร ฐานานุศักดิ์ราชทินนามที่ พระครูปลัดสุวัฒนญาณคุณ มนุญธรรมานุนายก ปิฎกวิภูสิต
• วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2533 ได้รับพระบรมราชโองการโปรดพระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์ขึ้น เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญยก ฝ่ายวิปัสสนาธุระ ในราชทินนามที่ พระโพธิธรรมาจารย์เถร (สย.วิ.)

ศาสนกิจในประเทศสหรัฐอเมริกา

นับแต่ท่านได้รับแต่งตั้งเป็นพระธรรมทูตจากคณะสงฆ์ไทย ในปี พ.ศ. 2525 เพื่อไปเผยแผ่พระพุทธศาสนา ในประเทศสหรัฐอเมริกา ท่านได้ปฏิบัติศาสนกิจนี้อย่างสมบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การสร้างวัดภูริทัตตวนาราม และวัดเมตตาวนาราม มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ให้เป็นที่ประพฤติปฏิบัติธรรมตามแบบอย่างของวัดกรรมฐานสายพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถร ซึ่งมีพุทธศาสนิกชนทั้งชาวไทย และชาวต่างชาติให้ความสนใจเป็นจำนวนมาก และพุทธศาสนิกชนชาวสหรัฐอเมริกาหนึ่งในจำนวนนั้นได้มีจิตศรัทธาในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง จึงได้ถวายปัจจัยแด่ท่าน เพื่อซื้อที่ดินบนเขา เนื้อที่ 60 เอเคอร์ (ประมาณ 150 ไร่) คิดเป็นเงิน 700,000 ดอลล่าร์ (ประมาณ 17,500,000 บาท) ให้เป็นสถานที่บำเพ็ญภาวนาปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐาน ซึ่งก็คือ วัดเมตตาวนาราม เมืองแวลเลย์เซ็นเตอร์ มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา

มรณภาพ

พระโพธิธรรมาจารย์เถร วิ. (สุวัจ สุวโจ) ท่านมีปัญหาเรื่องปอดไม่แข็งแรงมานานแล้วในช่วงระยะ 1 ปีที่ผ่านมา องค์หลวงปู่ท่านต้องเข้าโรงพยาบาลเพื่อรักษาโรคปอดติดเชื้อมาตลอด (ประมาณ 4-5 ครั้ง) ครั้งสุดท้ายก่อนที่ท่านจะละสังขารนี้ องค์หลวงปู่เข้ามารักษาองค์ที่โรงพยาบาลวิชัยยุทธ กรุงเทพมหานคร และหัวใจท่านได้หยุดเต้นไปแต่เป็นบุญที่คณะแพทย์และพยาบาลได้ถวายการรักษาได้ทันท่วงทีจึงสามารถช่วยท่านไว้ได้ ตลอดระยะเวลาที่ทำการรักษาองค์หลวงปู่มักจะปรารภเนือง ๆ ว่าท่านอยากกลับไปวัด จนเมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ.2545 องค์หลวงปู่แข็งแรงขึ้นมากและแพทย์เห็นสมควรให้ท่านเดินทางกลับบุรีรัมย์ได้ หลวงปู่ท่านสดใสมาก เมื่อได้กลับไปที่วัดป่าเขาน้อย อาการท่านก็ดีขึ้นเรื่อย ๆ แข็งแรงมากพอที่จะไปโปรดญาติโยมที่วัดป่าปราสาทจอมพระ จังหวัดสุรินทร์ได้ หลวงปู่เมตตาพำนักที่วัดป่าปราสาทจอมพระและแสดงธรรมโปรดญาติโยมประมาณ 1 อาทิตย์คือช่วงวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2545 ถึง 20 มีนาคม พ.ศ. 2545 จึงได้กลับเดินทางกลับวัดป่าเขาน้อย หลังจากที่หลวงปู่ท่านเดินทางกลับมาพำนักที่เขาน้อยได้ประมาณหนึ่งอาทิตย์ หลวงปู่มีอาการอ่อนเพลียมาก จนต้องพาท่านเข้ารักษาตัวที่โรงพยาบาลเอกชนบุรีรัมย์ หลังจากที่ท่านได้เข้าไปรักษาตัวได้ 2 วัน อาการดีขึ้นมาก แพทย์ที่ถวายการรักษา ขอดูอาการ ซึ่งหากไม่ทรุดลงไปก็จะอนุญาตให้กลับวัดได้ อาการของหลวงปู่ ก็เริ่มทรุดลงเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2545 และอาการหนักในคืนวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2545 เนื่องจากโรคปอดติดเชื้อที่แทรกซ้อนขึ้นมา เช้าวันที่ 5 เมษายน พ.ศ.2545 เป็นวันที่ศิษยานุศิษย์ใกล้ชิดและแพทย์ต้องตัดสินใจ แพทย์แนะนำให้เจาะคอองค์หลวงปู่แต่เมื่อประชุมกันแล้ว ลงความเห็นว่าไม่สมควรเจาะคอ เพราะจะเพียงแค่ยืดอายุขัยท่าน แต่ก็จะทรมานองค์หลวงปู่มากมาย แพทย์หลาย ๆ คนพยายามติดต่ออาจารย์หมอที่ชำนาญทางปอดเพื่อให้เดินทางมาถวายการรักษาที่บุรีรัมย์ ประมาณช่วงเที่ยงวันนั้นองค์หลวงปู่ท่านแสดงให้เห็นเจตนารมณ์ที่จะละสังขารด้วยการค่อย ๆ ถอนให้เห็น โดยปกติคนที่ป่วยหนัก ค่าต่าง ๆ ที่แสดงถึงความมีชีวิตอยู่อาทิ ความดัน ชีพจร ฯลฯ จะ fluctuate แต่ขององค์หลวงปู่ท่านจะคงที่ ค่อย ๆ ลดลงเป็นลำดับให้เห็นว่าองค์ท่านควบคุมได้ และไม่ประสงค์จะครองสังขารอีกต่อไป คณะศิษยานุศิษย์จึงเตรียมนำองค์ท่านกลับคืนสู่วัด หากแต่ก็ไม่ทัน พระโพธิธรรมาจารย์เถร วิ. (สุวัจ สุวโจ) ถึงแก่มรณภาพลงอย่างสงบ ด้วยสติสัมปชัญญะที่พร้อมบริบูรณ์ เมื่อเวลา 13.12น. วันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2545 สิริรวมอายุได้ 83 ปี, 62 พรรษา

• ได้รับพระราชทานเพลิงศพ เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2545 ณ เมรุชั่วคราววัดป่าเขาน้อย (ติดเขตวนอุทยานเขากระโดง) ตำบลเสม็ด อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์ โดยมี ท่านเจ้าคุณ พระธรรมวิสุทธิมงคล (บัว ญาณสมฺปนฺโน) เจ้าอาวาสวัดเกษรศีลคุณ (วัดป่าบ้านตาด) อำเภอเมืองอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี เป็นประธานในพิธีพระราชทานเพลิงศพ
• คณะศิษยานุศิษย์ ได้สร้างพระธาตุเจดีย์ศรีสุจนคุณานุสรณ์ และพิพิธภัณฑ์เจดีย์ศรีสุวจนคุณานุสรณ์ ไว้เป็นอนุสรณ์สถานที่รำลึก