General visceral afferent fiber
 | บทความนี้มีชื่อเป็นภาษาอังกฤษ เนื่องจากยังไม่มีชื่อภาษาไทยที่กระชับ เหมาะสม, ไม่ปรากฏคำอ่านที่แน่ชัด หรือไม่ปรากฏคำแปลที่ใช้ในทางวิชาการ |
| General visceral afferent fiber | |
|---|---|
 ผังแสดงโครงสร้างทั่วไปของเส้นประสาทไขสันหลัง 1. Somatic efferent 2. Somatic afferent 3,4,5. Sympathetic efferent 6,7. Sympathetic afferent | |
| อภิธานศัพท์กายวิภาคศาสตร์ |
general visceral afferent fiber (ตัวย่อ GVA) เป็นเส้นใยประสาทนำเข้า (afferent fiber) ที่นำกระแสประสาทเกี่ยวกับความรู้สึก (ปกติเป็นความเจ็บปวดหรือความรู้สึกที่ก่อรีเฟล็กซ์) จากอวัยวะภายใน ต่อม และเส้นเลือดเข้าไปยังระบบประสาทกลาง[1] เป็นส่วนของระบบประสาทอิสระ แต่ไม่เหมือนกับเส้นใยประสาทนำออก (efferent fiber) ของระบบประสาทอิสระ คือ general visceral efferent fiber (ตัวย่อ GVE) เส้นใยประสาทนำเข้าจะไม่แบ่งออกเป็นส่วนของระบบประสาทซิมพาเทติกหรือพาราซิมพาเทติก[2] ประสาทสมองที่มีใยประสาท GVA รวมทั้งประสาทลิ้นคอหอย (glossopharyngeal nerve, CN IX) และประสาทเวกัส (vagus nerve, CN X)[3]
GVA อาจก่ออาการปวดต่างที่เพราะกระตุ้น general somatic afferent fiber เมื่อมาประจบกันที่ posterior grey column ในไขสันหลัง ปกติแล้วเส้นประสาทนี้ไม่ไวต่อการถูกบาด ถูกกดทับ หรือถูกลวก แต่การออกแรงเกินในกล้ามเนื้อเรียบและพยาธิสภาพอาจก่อความเจ็บปวดที่อวัยวะภายใน (บ่อยครั้งโดยเป็นอาการปวดต่างที่)[4]
วิถีประสาท
[แก้]ท้อง
[แก้]ในท้อง GVA ปกติจะไปกับเส้นใยประสาท sympathetic efferent fiber (อันเป็น GVE อย่างหนึ่ง) คือ ตัวรับความรู้สึกในอวัยวะจะส่งกระแสประสาทตาม GVA ไปสู่ปมประสาท (ganglion) อันเป็นที่ที่เส้นใยประสาทนำออกของระบบประสาทซิมพาเทติกทำการไซแนปส์ และดำเนินต่อไปตามประสาทอวัยวะภายใน (splanchnic nerve[A]) จากปมประสาทเข้าไปในลำต้นประสาทซิมพาเทติก (sympathetic trunk[B]) แล้วเข้าไปในแขนงประสาทส่วนหน้า (ventral ramus[C]) ผ่าน white ramus communicans[D] แล้วในที่สุดก็เข้าไปในประสาทไขสันหลังผสมที่มาจาก rami และ root ต่อจากนี้ GVA จะแยกจาก sympathetic efferent ซึ่งผ่าน ventral root เข้าไปในไขสันหลัง คือ GVA จะผ่าน dorsal root ของไขสันหลังเข้าไปในปมประสาทรากหลัง (dorsal root ganglion) ซึ่งเป็นที่อยู่ตัวเซลล์ของ GVA[5] แล้วเส้นใยประสาทก็จะออกจากปมประสาทรากหลัง เข้าไปยุติเป็นไซแนปส์ที่เนื้อเทาส่วนหนึ่งของปีกหลัง (dorsal horn) ของไขสันหลัง ซึ่งก็จะส่งกระแสประสาทต่อไปยังเซลล์ประสาทในระบบประสาทกลาง[2]
เส้นประสาท GVA เดียวในท้องที่ไม่ได้ตามวิถีประสาทตามที่ว่า ส่งไปที่ส่วนต่าง ๆ ครึ่งปลายของไส้ใหญ่ส่วนคด (sigmoid colon) และไส้ตรง GVA เหล่านี้ ตามเส้นใยประสาทนำออกพาราซิมพาเทติกไปยังลำกระดูกไขสันหลังแทน โดยจะผ่านเข้าปมประสาทรากหลังในระดับ S2–S4 ไปในไขสันหลัง[5]
เชิงกราน
[แก้]วิถีเส้นประสาท GVA จากอวัยวะต่าง ๆ ของเชิงกรานโดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับตำแหน่งของอวัยวะเทียบกับเส้นเจ็บปวดที่เชิงกราน (pelvic pain line) อวัยวะหรือส่วนของอวัยวะในเชิงกรานจัดว่า อยู่เหนือเส้นเจ็บปวดที่เชิงกรานถ้ามันอยู่ชิดกับเยื่อบุช่องท้อง ยกเว้นลำไส้ใหญ่ ที่เส้นเจ็บปวดที่เชิงกรานจะอยู่ตรงกลางไส้ใหญ่ส่วนคด[6] เส้นใยประสาท GVA จากอวัยวะเหนือเส้นเจ็บปวดจะตามเส้นใยประสาทนำออกซิมพาเทติก ส่วนเส้นใยประสาท GVA จากอวัยวะใต้เส้นเจ็บปวดจะตามเส้นใยประสาทนำออกพาราซิมพาเทติก[6] และความเจ็บปวดจากส่วนหลังที่ว่านี้มีโอกาสน้อยกว่าที่จะรู้สึกได้[6]
สารสื่อประสาท
[แก้]สำหรับ GVA หลายเส้น ปลายนอกประสาทส่วนกลาง (periphery) และในไขสันหลังจะมีสารสื่อประสาทเป็น substance P และ neuropeptide อื่น ๆ ในกลุ่ม tachykinin เช่น neurokinin A และ neurokinin B โดยเฉพาะเส้นใยประสาทที่เป็นส่วนของระบบซิมพาเทติก[7]
ดูเพิ่ม
[แก้]เชิงอรรถ
[แก้]- ↑ splanchnic nerve เป็นคู่เส้นประสาทอวัยวะภายใน (visceral nerve) ที่ประกอบด้วยเส้นใยประสาทของระบบประสาทอิสระ คือ เส้นใยประสาทนำออกของอวัยวะภายใน (visceral efferent fiber) และเส้นใยประสาทรับความรู้สึก คือ เส้นใยประสาทนำเข้าของอวัยวะภายใน (visceral afferent fiber) โดยทั้งหมดเป็นเส้นใยประสาทของระบบประสาทซิมพาเทติกยกเว้นประสาทอวัยวะภายในจากเชิงกราน (pelvic splanchnic nerve) ซึ่งประกอบด้วยเส้นใยประสาทของระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
- ↑ sympathetic trunk หรือ sympathetic chain หรือ gangliated cord เป็นคู่มัดเส้นใยประสาทที่วิ่งจากฐานของกะโหลกศีรษะไปยังกระดูกก้นกบ (coccyx)
- ↑ ventral ramus (ramus มาจากภาษาละตินแปลว่า สาขา) เป็นส่วนหน้า (anterior) ของประสาทไขสันหลัง ส่งเส้นประสาทไปยังลำตัวและแขนขาส่วนหน้าด้านข้าง (antero-lateral) โดยมากจะใหญ่กว่า dorsal ramus
- ↑ white ramus communicans มาจากคำละติน ramus แปลว่า สาขา และ communicans แปลว่า ส่งต่อ เป็นลำเส้นใยประสาทซิมพาเทติกก่อนปมประสาทที่ส่งออกจากไขสันหลัง
อ้างอิง
[แก้]- ↑ Moore, Keith; Anne Agur (2007). Essential Clinical Anatomy (Third ed.). Lippincott Williams & Wilkins. pp. 635. ISBN 978-0-7817-6274-8.
- ↑ 2.0 2.1 Moore, Keith; Agur, Anne (2007). Essential Clinical Anatomy, Third Edition. Lippincott Williams & Wilkins. pp. 34-35. ISBN 978-0-7817-6274-8.
- ↑ Mehta, Samir; และคณะ (2003). Step-Up: A High-Yield, Systems-Based Review for the USMLE Step 1. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins.
- ↑ Susan, Standring (2016). Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice. ISBN 978-0-7020-5230-9. OCLC 920806541.
- ↑ 5.0 5.1 Moore, K.L; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. pp. 180.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Moore, Keith; Agur, Anne (2007). Essential Clinical Anatomy, Third Edition. Lippincott Williams & Wilkins. pp. 220. ISBN 978-0-7817-6274-8.
- ↑ Lundberg, J. M. (มีนาคม 1996). "Pharmacology of cotransmission in the autonomic nervous system: integrative aspects on amines, neuropeptides, adenosine triphosphate, amino acids and nitric oxide". Pharmacological Reviews. 48 (1): 113–178. ISSN 0031-6997. PMID 8685245.