ไตรพอยต์

จุดสามพรมแดน (Triple border) หรือจุดสามประเทศ,ไตรพอยต์ (Tripoint),^{[ต้องการอ้างอิง]} หรือจุดสามจุด (Trijunction),^[1] หรือเรียกว่า จุดสามทิศ (Triple point) หรือบริเวณที่สามพรมแดนมาบรรจบกัน (Tri-border area) เป็นจุดทางภูมิศาสตร์ที่พรมแดนของประเทศสามประเทศหรือหน่วยการปกครองย่อยของรัฐมาบรรจบกัน มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศทั้งหมด 175 จุด ณ ปี 2020^[2] โดยเกือบครึ่งหนึ่งตั้งอยู่ในแม่น้ำ ทะเลสาบ หรือทะเล ในพื้นที่บนบก จุดสามพรมแดนอาจถูกระบุด้วยเครื่องหมายหรือเสา และบางครั้งอาจมีการสร้างอนุสาวรีย์ขนาดใหญ่

ปกติแล้ว ประเทศที่มีเพื่อนบ้านมากกว่ามักจะมีจุดสามพรมแดนมากกว่าด้วย ประเทศจีนมีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศ 16 จุด และรัสเซียมี 11 ถึง 14 จุด ส่วนประเทศอื่นๆ เช่น บราซิล อินเดีย และแอลจีเรียก็มีหลายจุดเช่นกัน ขณะที่อาร์เจนตินามีจุดสามพรมแดน 4 จุด แอฟริกาใต้ ปากีสถาน และไนจีเรียมีจุดสามพรมแดนประเทศละ 3 จุด ในขณะที่บังกลาเทศและเม็กซิโกมีเพียง 1 จุด ในยุโรป ออสเตรีย ซึ่งไม่มีทางออกสู่ทะเล มีจุดสามพรมแดน 9 จุด โดย 2 จุดนั้นเป็นของสวิตเซอร์แลนด์และลิกเตนสไตน์ ประเทศที่เป็นเกาะ เช่น ญี่ปุ่นและออสเตรเลีย ไม่มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศ (บางประเทศ เช่น บาห์เรนและสิงคโปร์ มีจุดสามพรมแดนในน่านน้ำ) เช่นเดียวกับประเทศที่มีประเทศเพื่อนบ้านเพียงประเทศเดียว เช่น โปรตุเกสหรือเลโซโท ประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลก็มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศเช่นกัน นอกจากนี้ สหรัฐอเมริกาซึ่งมีเพื่อนบ้าน 2 ประเทศก็ไม่มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศ อย่างไรก็ตาม สหรัฐฯ มีจุดสามพรมแดนของรัฐหลายจุด และยังมีจุดที่รัฐทั้งสี่มาบรรจบกันที่เรียกว่า โฟร์ คอร์เนอร์ส (Four Corners) อินโดนีเซียไม่มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศ เช่นเดียวกับออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และสหรัฐฯ แคนาดาเองก็ไม่มีจุดสามพรมแดนระหว่างประเทศ ถึงแม้ว่าจะมีเขตแดนทางทะเลกับสองประเทศ แต่ก็มีจุดสามพรมแดนบนบก 5 จุดที่พรมแดนของจังหวัดและเขตปกครองมาบรรจบกัน รวมทั้งยังมีจุดที่พรมแดนของสี่จังหวัดและเขตปกครองมาบรรจบกันที่เรียกว่า โฟร์ คอร์เนอร์ส (Four Corners) ของแคนาดา ญี่ปุ่นมีจุดสามพรมแดนระหว่างจังหวัดหลายจุด และยังมีจุดที่พรมแดนของจังหวัดทั้งสี่มาบรรจบกันอีกด้วย นอกจากนี้ สหรัฐอเมริกา แคนาดา และอินโดนีเซีย ออสเตรเลียก็มีจุดสามพรมแดนที่พรมแดนของรัฐมาบรรจบกันเช่นกัน

จุดที่พรมแดนบรรจบกัน (หรือเรียกว่า "จุดหลายพรมแดน" หรือ "มัลติพอยต์ส, multipoints") มักจะเป็นจุดที่พรมแดนสามประเทศมาบรรจบกัน นอกจากนี้ ยังมีจุดที่พรมแดนสี่ประเทศ ควอดริพอยต์ส (quadripoints) และจุดที่พรมแดนห้าประเทศ รวมถึงจุดหายากที่พรมแดนหกประเทศ เจ็ดประเทศ และแปดประเทศมาบรรจบกัน (ดู ควอดริพอยต์ § มัลติพอยต์ที่มีความซับซ้อนเชิงตัวเลขมากกว่า) นอกจากนี้ การอ้างสิทธิ์ในดินแดนของหกประเทศก็มาบรรจบกันที่ขั้วโลกใต้ในจุดที่ซับซ้อนถึงสิบเอ็ดเท่า แม้ว่าจะเป็นตัวอย่างของจุดที่อาจมีข้อพิพาทอยู่ก็ตาม

ตัวอย่าง

Vaalserberg: จุดบรรจบสามพรมแดน (เยอรมนี / เนเธอร์แลนด์ / เบลเยียม)

ตัวอย่างของจุดบรรจบสามพรมแดนระหว่างประเทศ ได้แก่:

Treriksröset ของ ฟินแลนด์, นอร์เวย์ และ สวีเดน (จุดบรรจบสามพรมแดนเหนือสุดของโลก; จุดที่แน่นอนอยู่ในทะเลสาบ แต่มีการสร้างเสาหลักที่จุดนั้น)
Vaalserberg ของ เนเธอร์แลนด์, เยอรมนี และ เบลเยียม
Dreiländereck ของ เยอรมนี, ฝรั่งเศส และ สวิตเซอร์แลนด์ (จุดที่แน่นอนอยู่ในแม่น้ำ และเสาหลักไม่ได้อยู่ที่จุดที่แน่นอน)
จุดบรรจบสามพรมแดน Schengen ของ เยอรมนี, ฝรั่งเศส และ ลักเซมเบิร์ก (ที่ซึ่งได้ลงนามใน ข้อตกลงเชงเกน บนเรือ เนื่องจากจุดบรรจบสามพรมแดนอยู่ในแม่น้ำ)
ยอดเขา Sia Kangri (ใกล้กับ Indira Col) เป็นจุดที่ดินแดนของ อินเดีย, ปากีสถาน, และ จีน มาบรรจบกัน
Triple Frontier ของ อาร์เจนตินา, บราซิล และ ปารากวัย
Tres Fronteras ของ บราซิล, เปรู และ โคลอมเบีย
Mont Dolent ของ อิตาลี, ฝรั่งเศส และ สวิตเซอร์แลนด์ (จุดที่แน่นอนไม่ได้อยู่ที่ยอดเขา แต่ห่างไปทางตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 200 เมตร)
Trójstyk ของ โปแลนด์, สาธารณรัฐเช็ก และ สโลวาเกีย
Mount Roraima, ที่ซึ่ง เวเนซุเอลา, บราซิล และ กายอานา มาบรรจบกัน
Jongsong Peak, จุดบรรจบทางตะวันออกของ จีน, อินเดีย และ เนปาล
Bratislava เป็นเมืองหลวงเพียงแห่งเดียวในโลกที่ตั้งอยู่ที่จุดบรรจบสามพรมแดน: สโลวาเกีย, ฮังการี และ ออสเตรีย พื้นที่การปกครองของเมืองครอบคลุมถึงจุดบรรจบสามพรมแดน แต่จุดนี้อยู่นอกพื้นที่ในเมืองบราติสลาวาเอง

ตัวอย่างของจุดบรรจบสามพรมแดนทางประวัติศาสตร์:

จุดบรรจบสามพรมแดน Three Emperors' Corner ระหว่าง จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี, จักรวรรดิรัสเซีย และ จักรวรรดิเยอรมัน
จุดบรรจบสามพรมแดนประวัติศาสตร์ Piz da las Trais Linguas (เทือกเขาออร์ตเลอร์) ของ จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี, ราชอาณาจักรอิตาลี, และ สวิตเซอร์แลนด์
Rock of the Three Kingdoms ระหว่างอดีตราชอาณาจักร ราชอาณาจักรกาลิเซีย, ราชอาณาจักรเลออน, และ ราชอาณาจักรโปรตุเกส (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของพรมแดนระหว่าง ราชอาณาจักรสเปน และ สาธารณรัฐโปรตุเกส)
Tossal dels Tres Reis ('ยอดเขาสามกษัตริย์') ตั้งอยู่ที่จุดที่พรมแดนของอาณาจักรโบราณสามแห่งคือ อาณาจักรอารากอน, อาณาจักรบาเลนเซีย และ เจ้าชายแห่งคาตาลัน มาบรรจบกัน

ข้อตกลงระหว่างประเทศ

แม้ว่าพรมแดนระหว่างประเทศส่วนใหญ่จะถูกกำหนดด้วยสนธิสัญญาทวิภาคี แต่ตำแหน่งของจุดบรรจบสามพรมแดนอาจต้องถูกกำหนดด้วยข้อตกลงไตรภาคี ตัวอย่างเช่น จีน รัสเซีย และมองโกเลียได้กำหนดตำแหน่งของจุดบรรจบสามพรมแดนทั้งสองแห่ง (จุดที่พรมแดน จีน–รัสเซีย, มองโกเลีย–รัสเซีย, และ จีน–มองโกเลีย มาบรรจบกัน) ผ่านข้อตกลงไตรภาคีที่ลงนามใน อูลานบาตอร์ เมื่อวันที่ 27 มกราคม 1994 ข้อตกลงนี้ระบุว่าจะต้องมีการสร้างเสาหลักที่จุดบรรจบทางทิศตะวันออก ซึ่งเรียกว่า Tarvagan Dakh (Tarbagan Dakha) แต่จะไม่มีการสร้างเสาหลักที่จุดบรรจบทางทิศตะวันตก (ซึ่งถูกกำหนดให้เป็นยอดเขา Tavan-Bogdo-Ula (Kuitunshan, Tavan Bogd Uul))^[3]