หมอดู (คาราวัจโจ)

หมอดู (อังกฤษ: The Fortune Teller) เป็นภาพเขียนสีน้ำมันที่มีด้วยกันสองฉบับที่เขียนโดยคาราวัจโจจิตรกรสมัยบาโรกคนสำคัญชาวอิตาลี ฉบับแรกเขียนในปี ค.ศ. 1594 ที่ปัจจุบันตั้งแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์คาปิโตลิเนในกรุงโรมในประเทศอิตาลี อีกฉบับหนึ่งเขียนในปี ค.ศ. 1595 ที่ปัจจุบันตั้งแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ลูฟร์, ปารีสในประเทศฝรั่งเศส แต่วันที่วาดยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่

ภาพ “หมอดู” เป็นภาพหนึ่งในสองภาพของภาพชีวิตประจำวันที่เขียนคาราวัจโจในปี ค.ศ. 1594 อีกภาพหนึ่งคือ “คนโกงไพ่” ภาพ “หมอดู” เชื่อว่าเป็นภาพที่เขียนก่อนและเขียนเมื่อคาราวัจโจเพิ่งหยุดทำงานให้กับห้องเขียนภาพของจุยเซ็ปปิ เซซาริ เพื่อออกมาหากินเองโดยการขายภาพเขียนผ่านนายหน้าขายศิลปะคอนแสตนติโน

หมอดู (ฉบับแรก) ค.ศ. 1594 115 x 150 ซม. พิพิธภัณฑ์คาปิโตลิเน, กรุงโรม	หมอดู (ฉบับหลัง) ค.ศ. 1595 93 x 131 ซม. พิพิธภัณฑ์ลูฟร์, ปารีส

ภาพ “หมอดู” เป็นภาพของเด็กหนุ่มที่แต่งตัวอย่างสมัยกลาง (ในภาพที่สองนายแบบเชื่อกันวาเป็นเพื่อนของคาราวัจโจ จิตรกรซิซิลีชื่อมาริโอ มินนิติ) ที่ยื่นมือให้หญิงยิปซีอ่านลายมือให้ เด็กผู้ชายมองหน้าสาวด้วยท่าทางที่พอใจในสิ่งที่ได้ยินโดยไม่ทันสังเกตว่าขณะที่หญิงยิปซีทำท่าอ่านลายมือด้วยการลากนิ้วไปมาบนมือนั้น ขณะเดียวกันก็แอบถอดแหวนจากมือชายหนุ่มไปด้วย หญิงยิปซีประสานสายตากลับราวกับจะเยาะอย่างเงียบ ๆ

จิโอวานนิ เบลโลริ นักเขียนชีวประวัติของคาราวัจโจกล่าวว่าคาราวัจโจเลือกหญิงยิปซีจากผู้คนที่เดินผ่านไปมาตามถนนเพื่อจะแสดงว่าไม่มีความจำเป็นในการที่จะต้องก็อปปีงานจากศิลปินที่มีชื่อเสียงแต่ก่อนมาเพื่อมาใช้เป็นแบบในการวาด:

“เมื่อถูกชี้ให้ดูประติมากรรมที่มีชื่อเสียงของ ไฟดิอัส และไกลคอน เพื่อที่อาจจะใช้เป็นแบบการวาด คำตอบของคาราวัจโจก็เป็นแต่เพียงชี้ไปยังกลุ่มคนที่เดินผ่านไปมา และกล่าวว่าธรรมชาติให้งานฝีมือดีตรงหน้าเรามากมายแล้ว”

ข้อความนี้มักจะใช้บรรยายนักเขียนแบบลัทธิแมนเนอริสม์ ผู้ที่ได้รับการฝึกอย่างคลาสสิกในสมัยของคาราวัจโจที่ไม่ยอมรับการเขียนจากหุ่นจริงอย่างที่คาราวัจโจทำ แต่จะวาดจากร่างที่ก็อปปีมาจากงานเอกต่างที่ทำกันมาในอดีตมาเป็นแบบ แต่เบลโลริจบลงด้วยการกล่าวว่า:

“...และในภาพสองคนนี้ [คาราวัจโจ]แปลความเป็นจริงอย่างบริสุทธิ์ที่สนับสนุนในสิ่งที่ตัว[คาราวัจโจ]พูด”

เรื่องที่กล่าวนี้คงเป็นเรื่องที่มาเสริมต่อภายหลัง เพราะเบลโลริเขียนประวัติของคาราวัจโจกว่าห้าสิบปีหลังจากที่คาราวัจโจเสียชีวิตไปแล้ว และเรื่องที่ว่านี้ก็ไม่ได้ปรากฏในมันชินิหรือในจิโอวานนิ บากลิโอเนผู้เป็นจิตรกรร่วมสมัยกับคาราวัจโจ แต่กระนั้นก็เป็นการชี้ให้เห็นถึงแนวทางความคิดเห็นของคาราวัจโจในการต้องการที่จะใช้วิธีการเขียนใหม่ที่มีอิทธิพลต่อศิลปินร่วมสมัยที่เริ่มด้วยภาพ “หมอดู” ซึ่งเป็นภาพที่จะมาแทนศิลปะเรเนอซองต์ที่เชื่อว่าศิลปะเป็นสิ่งที่สร้างขึ้น แต่วิธีการเขียนของคาราวัจโจเป็นการประกาศว่าศิลปะคือตัวแทนของชีวิตจริง

ในปี ค.ศ. 1594 ภาพ “หมอดู” ทำให้วงการจิตรกรรุ่นหนุ่มและบรรดานักสะสมอาวองการ์ดหันมาสนใจงานของคาราวัจโจกันมาก แต่มันชินิกล่าวว่าเพราะความที่จนคาราวัจโจจึงจำต้องขายภาพไปในราคาเพียงแปดสคูดิ ต่อมาภาพเขียนตกไปเป็นของนายธนาคารนักสะสมผู้ร่ำรวยมาร์เคเซ วินเช็นเต จุสติเนียนิผู้ที่กลายมาเป็นผู้อุปถัมภ์คนสำคัญ เพื่อนของวินเช็นเต คาร์ดินัลฟรานเชสโค มาเรีย เดล มอนเต ซื้อ “คนโกงไพ่” ในปี ค.ศ. 1595 ในเวลาเดียวกับที่คาราวัจโจได้เข้าไปพำนักอาศัยด้วย คาราวัจโจเขียนภาพ “หมอดู” อีกภาพหนึ่งให้ คาร์ดินัลเดล มอนเตโดยเปลี่ยนรายละเอียดเล็กน้อย ฉากหลังของภาพจาก ค.ศ. 1594 กลายเป็นผนังจริงที่มีเงาม่านที่รูดไปครึ่งหนึ่ง และตัวแบบเต็มภาพมากกว่าภาพแรกทำให้เป็นสามมิติ แสงที่ใช้ก็เรืองกว่าภาพแรก เสื้อผ้าที่ใช้ดูหรูและดีกว่า บรรยากาศในภาพหลังโดยทั่วไปดูอ่อนโยนลงกว่าภาพเดิม เช่นการโกงก็ดูไม่จงใจเท่าภาพแรก ฝ่ายหญิงดูหน้าอ่อนกว่าและยืนเอียงไปทางฝ่ายชายมากขึ้นเล็กน้อยที่ทำให้ดูเหมือนรู้จักควบคุมสถานะการณ์ได้ ส่วนฝ่ายชายก็ยังเก้งก้างเช่นที่เห็นจากการห้อยดาบที่ดูเหมือนจะเป็นอันตรายกับตัวเองมากกว่าต่อศัตรู

พิพิธภัณฑ์ลูฟร์เจ้าของฉบับหลังอยู่ในสภาพที่ดีกว่าฉบับที่วาดในปี ค.ศ. 1594 และได้รับการทำความสะอาดในปี ค.ศ. 1984/1985

อ้างอิง

• บทบรรยายเกี่ยวกับภาพ “หมอดู” ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะเว็บ

ดูเพิ่ม

• คาราวัจโจ
• ภาพชีวิตประจำวัน