สระสองห้อง

สระสองห้อง

หนองสองห้อง
ที่ตั้ง	พระราชวังจันทน์ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก
พิกัด	16°49′48.8″N 100°15′35.4″E
ประเภท	สระ, โบราณสถาน
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ขึ้นเมื่อ	26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2536
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในจังหวัดพิษณุโลก

สระสองห้อง (เดิมเรียก หนองสองห้อง) เป็นสระน้ำตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกนอกกำแพงพระราชวังจันทน์ อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก

สระสองห้องประกอบไปด้วยสระน้ำสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดใหญ่จำนวน 2 สระ สระยาวตามแกนทิศเหนือและทิศใต้ มีเกาะคันดินขนาด 15 × 15 เมตรคั้นกลางทำให้แบ่งสระได้สองส่วน คาดว่าสร้างขึ้นเพื่อการชลประทานของพระราชวังจันทน์

น้ำภายในสระสองห้องถูกนำไปใช้ประกอบพระราชพิธีสรงน้ำมูรธาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นครั้งแรก โดยครั้งล่าสุดได้นำน้ำจากสระไปใช้ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2562 ของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว

ประวัติ

สระสองห้องไม่ปรากฏหลักฐานในเอกสารร่วมสมัย คาดว่าสร้างมาพร้อมกับพระราชวังจันทน์ในสมัยสุโขทัยหรือสมัยอยุธยา เพื่อการชลประทานและสระเก็บน้ำในพระราชวัง ในบริเวณกลางสระสองห้องได้พบโบราณวัตถุสมัยอยุธยา สันนิษฐานว่ามีพลับพลาหรือพระที่นั่งเย็นตั้งอยู่คาดว่าทำมาจากไม้ เนื่องจากไม่พบโครงสร้างสถาปัตยกรรม

สระสองห้องปรากฏหลักฐานเมื่อครั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชหัตถเลขาเมื่อครั้งเสด็จมาพิษณุโลกในปี พ.ศ. 2444 โดยเสด็จมายังพระราชวังจันทน์ และเสด็จทอดพระเนตรสระสองห้องด้วย ต่อมา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ โปรดเกล้า ฯ ให้จัดทำแผนที่พระราชวังจันทน์ และสระสองห้อง จากแผนที่พบว่ามีการขุดคลองชื่อว่า คลองมะดัน เชื่อมต่อระหว่างสระสองห้องกับแม่น้ำน่านทางทิศเหนือ

รายละเอียดสระสองห้อง

	สระทิศเหนือ	สระทิศใต้
	16°49′50.1″N 100°15′35.1″E	16°49′47.6″N 100°15′35.3″E
กว้าง:	40 เมตร	40 เมตร
ยาว:	160 เมตร	160 เมตร

การใช้งาน

น้ำศักดิ์สิทธิ์จะถูกบรรจุลงในคนโทน้ำในพิธีเชิญคนโทน้ำไปอภิเษกที่วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหารในวโรกาสพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พ.ศ. 2562

น้ำจากสระสองห้องถูกนำมาใช้ในพระราชพิธีสรงน้ำมูรธาภิเษกของกรุงรัตนโกสินทร์ เริ่มใช้ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร, และพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้นำน้ำจากสระสองห้องไปใช้ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2493, พระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 5 รอบ 5 ธันวาคม 2530, พระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542, และพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550 เพื่อสรงมูรธาภิเษกและอภิเษกน้ำศักดิ์สิทธิ์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้นำน้ำไปใช้ในพระราชพิธีสรงน้ำมูรธาภิเษกในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2562 โดยเมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2562 ได้พลีกรรมตักน้ำจากสระสองห้อง พิพัฒน์ เอกภาพันธ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก เป็นประธานในพิธีพลีกรรม จากนั้น ตั้งขบวนเพื่ออัญเชิญน้ำศักดิ์สิทธิ์ของสระสองห้องไปยังวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร เพื่อประกอบพิธีอภิเษกน้ำศักดิ์สิทธิ์