วัดตระกวน
 เจดีย์ระฆังทรงกลม และอุโบสถของวัดตระกวน | |
  ที่ตั้งของวัดตระกวนในจังหวัดสุโขทัย  วัดตระกวน (ประเทศไทย) | |
| ที่ตั้ง | ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย |
|---|---|
| ประเภท | วัด |
| ส่วนหนึ่งของ | อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย |
| ความเป็นมา | |
| สร้าง | ราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20 |
| ละทิ้ง | ไม่ปรากฏ |
| สมัย | สุโขทัย |
| หมายเหตุเกี่ยวกับสถานที่ | |
| ผู้ขุดค้น | กรมศิลปากร |
| สภาพ | ซากปรักหักพัง |
| ผู้บริหารจัดการ | กรมศิลปากร |
| การเปิดให้เข้าชม | ทุกวัน 06.00-21.00 น. |
| สถาปัตยกรรม | |
| รูปแบบสถาปัตยกรรม | สุโขทัย |
| เกณฑ์ | วัฒนธรรม: (i), (iii) |
| ขึ้นเมื่อ | 1991 |
| เป็นส่วนหนึ่งของ | เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร |
| เลขอ้างอิง | 574 |
| ชื่อที่ขึ้นทะเบียน | วัดตระกวน |
| ขึ้นเมื่อ | 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 |
| เป็นส่วนหนึ่งของ | อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย |
| เลขอ้างอิง | 0004057 |
วัดตระกวน เป็นโบราณสถานภายในกำแพงของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย โดยทางทิศตะวันตกของวัดติดกับตระพังตระกวน
ลักษณะทางกายภาพ
[แก้]ของวัดตระกวน
โบราณสถานปรากฏภายในวัดมีเจดีย์ระฆังทรงกลม ก่ออิฐ และมีอุโบสถประกอบที่ด้านหน้าหรือด้านทิศตะวันออก
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสำรวจวัดตระกวนเมื่อ พ.ศ. 2450 พบวัดที่ชาวบ้านเรียกว่าวัดตะกอน หรือวัดตาควน ทรงสันนิษฐานว่าชื่อวัดที่ถูกน่าจะเป็น วัดตระกวน ซึ่งเป็นภาษาเขมร แปลว่า ผักบุ้ง ในภาษาไทย[1]: 36–37
ขณะทรงสำรวจบริเวณวัดตระกวนมีเจดีย์ใหญ่องค์หนึ่งตั้งอยู่โดดเดี่ยว มีโบสถ์ทางทิศตะวันออกหลังหนึ่ง นอกจากนั้นยังพบหัวมังกร (มกร) ตกอยู่ หน้าตาเป็นมังกรไทย ทำด้วยดินเผาเคลือบสีขาว (สังคโลก) มีลายดำเหมือนกับชามสวรรคโลก ทรงเข้าใจว่าน่าจะใช้ครอบปลายราวบันไดเช่นเดียวกับบันไดนาค หรืออาจเป็นเครื่องประดับอื่น เช่น ช่อฟ้า และใบระกา[1] ซึ่งข้อสันนิษฐานดังกล่าวได้พบหลักฐานจากการขุดวัดทั่วไปในสมัยสุโขทัย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการใช้เป็นเครื่องประดับหลังคาตามที่พระองค์ทรงสันนิษฐานไว้[2]: 32
ชื่อวัดตระกวนปรากฏในจารึกวัดสรศักดิ์ ที่เล่าเรื่องเมื่อราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20 กล่าวถึงมหาเถรธรรมไตรโลก เป็นน้าพระยาของพ่อเจ้าอยู่หัว พ่อเจ้าอยู่หัวได้เสด็จมารับมหาเถรไปจอดไว้ในวัดตระกวน ก่อนที่จะทำการฉลองวัดสรศักดิ์ที่สร้างใหม่[3] แสดงให้เห็นว่าน่าจะเป็นวัดที่อยู่ใกล้กับวัดสรศักดิ์ ดังนั้นแสดงให้เห็นว่าวัดนี้มีอยู่ก่อนวัดสรศักดิ์[2]: 32
ข้อมูลจากจารึกวัดสรศักดิ์ทำให้สันนิษฐานต่อไปได้ว่า เจดีย์ระฆังทรงกลมที่ปรากฏในวัดตระกวน น่าจะมีอายุไม่ต่ำกว่ากลางพุทธศตวรรษที่ 20
โบราณวัตถุ
[แก้]วัดตระกวนมีการค้นพบพระพุทธรูปสุโขทัยแบบหนึ่งที่ลักษณะทางศิลปกรรมผสมผสานระหว่างศิลปะเชียงแสนกับศิลปะสุโขทัย เรียกว่า พระพุทธรูปแบบหมวดวัดตระกวน หรือหมวดเบ็ดเตล็ด[2]: 114 [4]: 45 [5]: 18
ลักษณะโดยทั่วไปของพระพุทธรูปหมวดนี้คือ ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร มีลักษณะใกล้เคียงกับพระพุทธรูปแบบเชียงแสนสิงห์หนึ่ง ในศิลปะล้านนา อันได้รับอิทธิพลมาจากวิวัฒนาการของพระพุทธรูปปาละ ผ่านมาทางพุกามของพม่า และเข้ามาในศิลปะหริภุญชัยและล้านนา ลักษณะที่สำคัญคือขัดสมาธิเพชร เห็นฝ่าพระหัตถ์ทั้งสองข้าง พระพักตร์กลมอมยิ้ม ขทวดพระเกศาใหญ่ รัศมีเป็นตุ่มกลมคล้ายดอกบัวตูม พระวรกายอวบอ้วน ชายสังฆาฏิสั้นอยู่เหนือพระถัน[2]: 114
อายุของพระพุทธรูปหมวดวัดตระกวนมีผู้สันนิษฐานไว้ว่าน่าจะเป็นพระพุทธรูปรุ่นแรกของศิลปะสุโขทัย เนื่องจากมีอิทธิพลจากศิลปะเชียงแสนรุ่นแรก[5]: 18 [4]: 45
ในขณะที่คงเดช ประพัฒน์ทอง และศักดิ์ชัย สายสิงห์ ศึกษาเปรียบเทียบลักษณะทางศิลปกรรมและประวัติศาสตร์แล้วเสนอว่า พระพุทธรูปหมวดวัดตระกวนนี้ มีอายุไม่เก่าไปกว่าพุทธศตวรรษที่ 20 หรืออาจเป็นช่วงพุทธศตวรรษที่ 21[2]: 114–117
อ้างอิง
[แก้]- ↑ 1.0 1.1 สำรวจ. พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว. 2520.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศึกษาวิจัยศิลปะสุโขทัยจากหลักฐานโบราณคดีจารึกและศิลปกรรม. 2547.
- ↑ ฉ่ำ ทองคำวรรณ. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม มอญ, บาลีสันสกฤต. 2508.
- ↑ 4.0 4.1 สุภัทรดิศ ดิศกุล. ศิลปสุโขทัย. 2521.
- ↑ 5.0 5.1 พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. 2546.
| ในกำแพงเมือง |  | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| นอกกำแพงเมือง |
| ||||||||
| สถานที่อื่น ๆ | |||||||||