พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้นที่ 1 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	พ.ศ. 2338 กรุงเทพพระมหานคร อาณาจักรรัตนโกสินทร์
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2359 (22 ปี) กรุงเทพพระมหานคร อาณาจักรรัตนโกสินทร์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
พระมารดา	เจ้าจอมมารดานวม
ศาสนา	เถรวาท
ถูกกล่าวหา	หมิ่นพระบรมเดชานุภาพ หรือ ชู้สาว
รับโทษ	สำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี (พ.ศ. 2338 - พ.ศ. 2359) (พระนามเดิม:พระองค์เจ้าหญิงกระษัตรี) พระราชธิดาพระองค์ที่ 38 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานวม

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี ประสูติเมื่อปีมะโรง อัฐศก จ.ศ. 1158 พ.ศ. 2338 ได้ทำราชการในรัชกาลที่ 2 สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2 เมื่อปีชวด อัฐศก จ.ศ. 1178 พ.ศ. 2359 พระชันษา 22 ปี

ต้องพระอาญา

ในสมัยรัชกาลที่ 2 ได้เกิดเหตุพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นศรีสุเรนทร์ทิ้งบัตรสนเท่ห์จนต้องพระอาญาแผ่นดิน ถูกประหาร หลังจากชำระความกรมหมื่นศรีสุเรนทร์แล้ว เกิดมีผู้ทิ้งหนังสือในพระบรมมหาราชวัง หยาบช้าถึงองค์พระเจ้าแผ่นดิน ความในพระราชพงศาวดารรัชกาลที่ 2 ว่า

"ครั้นชำระความกรมหมื่นศรีสุเรนทร์แล้ว ก็มีผู้ทิ้งหนังสือหยาบช้าในพระราชวัง โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ เป็นตระลาการพิจารณาให้ค้นลายมือเจ้า แลเจ้าจอมทุกเรือนเอามาสอบกับหนังสือทิ้ง ก็ถูกลายมือพระองค์เจ้ากระษัตรี ซึ่งเป็นภคินีของพระองค์เจ้าสุริยวงศ์ ได้ไล่เลียงไต่ถามพระองค์เจ้ากระษัตรีก็ยังหารับไม่ จึงมีพระราชดำรัสให้ลงพระราชอาญา จำไว้ที่หลังห้องพระสุคนธ์ พระองค์เจ้ากระษัตรีได้ให้โขลนที่คุมนั้นไปซื้อกระดาษดินสอมาให้ ได้เขียนหนังสือที่นั่น แล้วใช้ให้คล้าย บุตรีพระสิริโรท เอาไปทิ้งที่ท้องพระโรงอีกครั้งหนึ่ง คล้ายคนนี้เป็นคนรำ แต่ได้พระราชทานให้เป็นบุตรของพระองค์เจ้ากระษัตรี จึงได้มาเยี่ยมเยือนพระองค์เจ้ากระษัตรี ตระลาการถามก็รับทั้งสองคน"

จากการค้นทุกตำหนักทุกเรือนเมื่อเกิดความหนังสือทิ้งของพระองค์เจ้ากระษัตรี เลยจับเพลงยาวนายช้อยได้ที่เรือน หม่อมเจ้าองุ่น ในกรมหลวงนรินทรรณเรศร์ (สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทรรณเรศร์ เป็นพระโอรสพระองค์ที่ 3 ในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี สมเด็จพระพี่นางพระองค์ใหญ่ ในรัชกาลที่ 1 เป็นต้นราชสกุลนรินทรางกูร) หม่อมเจ้าองุ่นทิ้งหนังสือหยาบช้าซ้ำอีก

ครั้งนั้นจับเรื่องชู้สาวในพระราชวัง ผิดกฎมณเฑียรบาลได้อีกหลายราย โปรดเกล้าฯให้ลงพระราชอาญาประหารชีวิต ตั้งแต่พระองค์เจ้ากระษัตรี หม่อมเจ้าองุ่น และหญิงชายอีก 8 คน เฉพาะพระองค์เจ้ากระษัตรี นั้น ให้ทุบด้วยท่อนจันทน์ตามราชประเพณี

พระอิสริยยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

• พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี (พ.ศ. 2338 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352)
• พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี (7 กันยายน พ.ศ. 2352 - พ.ศ. 2359)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี (พระนามหลังการสิ้นพระชนม์)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี
16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4 .สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                                   5. พระอัครชายา (หยก)                             1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระษัตรี                                         3. เจ้าจอมมารดานวม ในรัชกาลที่ 1