พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ (เตี้ยม บุนนาค)

พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์
(เตี้ยม บุนนาค)
พลตรี; พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์; (เตี้ยม บุนนาค); ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ.ว.
เกิด	เตี้ยม; 20 ธันวาคม พ.ศ. 2422; บ้านตลาดแขก เมืองธนบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	25 มิถุนายน พ.ศ. 2505 (82 ปี); โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ อำเภอปทุมวัน จังหวัดพระนคร ประเทศไทย
ศิษย์เก่า	โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ; โรงเรียนมาลเวิร์น; โรงเรียนนายร้อยทหารบกแซนด์เฮิสต์;
อาชีพ	ทหารบก; ขุนนาง; ข้าราชการ;
ปีปฏิบัติงาน	พ.ศ. 2441 – พ.ศ. 2505
คู่สมรส	หม่อมหลวงวงศ์ ฉัตรกุล
บุตร	5 คน
บิดามารดา	เจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) (บิดา); ท่านผู้หญิงตลับ สุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (มารดา);
ครอบครัว	บุนนาค
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
สังกัด	กองทัพบกไทย
ประจำการ	พ.ศ. 2441 – พ.ศ. 2470
ยศ	พลตรี
บังคับบัญชา	กองพลที่ 1 รักษาพระองค์; กรมทหารราบที่ 2; กรมทหารราบที่ 3;

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ นามเดิม เตี้ยม บุนนาค (20 ธันวาคม พ.ศ. 2422 – 25 มิถุนายน พ.ศ. 2505) เป็นนายทหาร ขุนนางและข้าราชการชาวไทย เคยดำรงตำแหน่งสำคัญ ๆ เช่น สมุหพระราชมณเฑียร, ปลัดกรมเสนาธิการทหารบก, ผู้ช่วยทูตทหารบกประจำประเทศเยอรมนี, ออสเตรีย, รัสเซีย, สวีเดน, นอร์เวย์, เดนมาร์ก, เนเธอร์แลนด์, เบลเยียม และอิตาลี เป็นบิดาของวรันดับ ฉัตรกุล ณ อยุธยา อดีตนางกำนัลในสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี

ประวัติ

ชีวิตส่วนตัว

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ (เตี้ยม บุนนาค)^[1] เกิดเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2422 ที่บ้านตลาดแขก เมืองธนบุรี เป็นบุตรคนที่ 3 ของพลโท เจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) กับท่านผู้หญิงตลับ สุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (สกุลเดิม โอสถานนท์) มีพี่น้องทั้งหมด 27 คน

เมื่ออายุได้ 3 ปี บิดาได้ถวายเป็นโอรสบุญธรรมในสมเด็จเจ้าฟ้า ฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช เนื่องด้วยในเวลานั้นพระองค์ยังไม่มีพระโอรสและพระธิดา จึงอยู่ที่วังบูรพาภิรมย์เรื่อยมาจนกระทั่งไปศึกษาวิชาการที่ต่างประเทศ เมื่ออายุได้ 13 ปี

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ (เตี้ยม บุนนาค) สมรสกับหม่อมหลวงวงศ์ ฉัตรกุล ธิดาคนใหญ่ของจอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) กับท่านผู้หญิงวร บดินทรเดชานุชิต มีบุตรธิดารวม 5 คนคือ

ศาสตราจารย์ แพทย์หญิง ท่านผู้หญิงตวันสุรวงศ์ บุนนาค
วรันดับ ฉัตรกุล ณ อยุธยา
นาวาโท ตัปนวงศ์ บุนนาค
ต่อพงศ์ภัสสร์ บุนนาค
ภาวาส บุนนาค

การศึกษา

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ ได้เข้าเรียนในโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบเป็นปฐม พอสอบได้ประโยคหนึ่ง และเจริญวัยพอที่จะออกไปศึกษา ณ ต่างประเทศได้แล้ว สมเด็จเจ้าฟ้า ฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช จึงโปรดส่งไปประเทศอังกฤษ เมื่อปี พ.ศ. 2435 เข้าเรีบนวิชาสามัญที่โรงเรียนมาลเวิร์น เมืองวุร์สเตอร์เชอร์ จนจบหลักสูตร แล้วเข้าศึกษาต่อ เป็นนักเรียนนายร้อยทหารบกที่ โรงเรียนนายร้อยทหารบกแซนด์เฮิสต์ เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2441 ถึงเดือนธันวาคม สอบไล่ได้ ได้รับยศเป็นนายร้อยตรี ประเภทนายทหารนอกกอง สังกัดกองร้อยที่ 2 แห่งกรมทหารแมนเชสเตอร์ที่อัลเดอร์ช็อต แต่ยังศึกษาต่อไปจนถึงปี พ.ศ. 2444 สมเด็จเจ้าฟ้า ฯ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต เมื่อทรงยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เสด็จออกไปทรงศึกษาวิชาการทหาร ณ ประเทศเยอรมนี จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ไปเป็นราชองครักษ์ประจำพระองค์สมเด็จเจ้าฟ้าฯ พระองค์นั้น^[1]

การทำงาน

ราชการทหาร

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ เริ่มเข้ารับราชการในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2441 เป็นนักเรียนนายร้อยทหารบกออกไปศึกษาวิชาการทหาร ณ ประเทศอังกฤษ เป็นนายทหารสัญญาบัตรครั้งแรกเมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2442 แต่ยังคงศึกษาอยู่ต่อไปจนถึงเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2444 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายไปเป็นราชองครักษ์ประจำพระองค์สมเด็จเจ้าฟ้า ฯ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ที่ประเทศเยอรมนี จนถึงปี พ.ศ. 2446 จึงเดินทางกลับประเทศไทย รับราชการเป็นหัวหน้าแผนก 2 กรมเสนาธิการทหารบก ดำรงตำแนห่งสำคัญ ๆ เช่น

พ.ศ. 2449 – ปลัดกรมบัญชาการมณฑลทหารบก
เมษายน พ.ศ. 2450 – เสนาธิการกองพลที่ 1 รักษาพระองค์ แต่ยังคงรั้งตำแหน่งปลัดกรมบัญชามณฑลทหารบก อยู่ด้วย
มีนาคม พ.ศ. 2451 – ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 3
มีนาคม พ.ศ. 2452 – ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 2
พ.ศ. 2453 – ผู้ช่วยทูตทหารบก สังกัดกรมเสนาธิการทหารบก ประจำประเทศเยอรมนี ออสเตรีย รัสเซีย สวีเดน นอร์เวย์ เนเธอร์แลนด์ เบลเยียม และอิตาลี ประจำที่กรุงเบอร์ลิน
พ.ศ. 2456 – ผู้ช่วยจเรทหารราบ ประจำกรมจเรทหารบก และเป็นนายทหารคนสนิทของจเรทหารบก
27 พฤษภาคม พ.ศ. 2459 – ผู้ช่วยสมุหราชองครักษ์ แต่ยังสังกัดกรมจเรทหารบก จนถึงเดือนเมษายน พ.ศ. 2463 ถึงย้ายประจำที่กรมราชองครักษ์^[2]
23 ธันวาคม พ.ศ. 2468 – ปลัดกรมเสนาธิการทหารบก^[3]

และตำแหน่งสุดท้ายในราชการ คือ ปลัดกรมเสนาธิการทหารบก จนถึงสิ้นปี พ.ศ. 2470 จึงโอนมารับราชการในกระทรวงวัง^[1]

ราชการในวัง

ต่อมา พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ โอนมารับราชการที่กระทรวงวัง ในตำแหน่งเจ้ากรม กรมวัง ในสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2471^[4] แล้วทำการแทนสมุหพระราชมณเฑียรด้วยอีกตำแหน่งหนึ่งในปี พ.ศ. 2472^[5]

วันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2473 ย้ายจากตำแหน่งเจ้ากรมวังของสมเด็จพระบรมราชินี มาเป็นสมุหพระราชมณเฑียร^[6] และดำรงตำแหน่งนี้ต่อมาจนออกรับบำนาญเมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2478 ในคราวการปรับปรุงกระทรวงวังเป็นสำนักพระราชวัง

ถึงปี พ.ศ. 2489 พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กลับมาดำรงตำแหน่งสมุหพระราชมณเฑียร ในคณะกรรมการพระราชสำนักอีกครั้งหนึ่ง^[7] ต่อมาจึงกราบบังคมทูลขอลาออกจากตำแหน่งเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2499 แต่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อยู่ในตำแหน่งไปก่อน จึงอยู่ในตำแหน่งสมุหพระราชมณเฑียรจนตลอดชีวิต^[1]

ราชการพิเศษ

ระหว่างที่พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ เป็นเจ้ากรมวังนั้น ได้ตามเสด็จประพาสสิงคโปร์ ชวา และบาหลีคราวหนึ่ง ในเดือนกรกฎาคมถึงเดือนตุลาคม พ.ศ. 2472 ต่อมาเสด็จพระราชดำเนินประพาสอินโดจีนก็ได้ตามเสด็จอีกครั้งหนึ่ง เมื่อต้นปี พ.ศ. 2473 คราวนี้ได้ประสพอุปัทวเหตุรถยนต์คว่ำที่เมืองกำปงธม ระหว่างทางเสด็จพระราชดำเนินจากไซ่ง่อนไปเสียมราฐ แต่ไม่เป็นอันตราย^[1]

และระหว่างที่ดำรงตำแหน่งสมุหพระราชมณเฑียร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยายืนชิงช้าในการพระราชพิธีตรียัมปวายเมื่อปี พ.ศ. 2475 กับเป็นพระยาแรกนาในการพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญในปีต่อมา นับเป็นการณ์พิเศษ เพราะน้อยคนนักที่จะได้เป็นทั้งพระยายืนชิงช้าและพระยาแรกนา^[1]

พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ ดำรงตำแหน่งในราชการพิเศษ เช่น

พ.ศ. 2451 – ราชองครักษ์พิเศษ^[8]
พ.ศ. 2490 – สมาชิกวุฒิสภา^[9]

ถึงแก่อนิจกรรม

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ (เตี้ยม บุนนาค) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ. 2505 เวลา 11.30 น. ด้วยโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ สิริอายุ 82 ปี 187 วัน มีพิธีพระราชทานเพลิงศพที่ เมรุหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส^[1]

เกียรติยศ

ยศทหาร

22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2442 – เป็นร้อยตรี^[10]
26 พฤษภาคม พ.ศ. 2446 – เป็นร้อยโท^[11]
23 ตุลาคม พ.ศ. 2447 – เป็นร้อยเอก^[12]
21 กันยายน พ.ศ. 2449 – เป็นพันตรี^[13]
10 พฤษภาคม พ.ศ. 2452 – เป็นพันโท^[14]
23 พฤษภาคม พ.ศ. 2459 – เป็นพันเอก^[15]
24 เมษายน พ.ศ. 2463 – เป็นพลตรี^[16]

ยศในพระราชสำนัก

4 เมษายน พ.ศ. 2471 – เป็นมหาเสวกตรี^[17]

บรรดาศักดิ์

13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447 – เป็นหลวงจัตุรงควิไชย
6 มกราคม พ.ศ. 2453 – เป็นพระทรงสุรเดช ถือศักดินา 1000^[18]
11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2459 – เป็นพระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ ถือศักดินา 1500^[19]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พลตรี พระยาสุรวงศ์วิวัฒน์ (เตี้ยม บุนนาค) ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้^[1]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

พ.ศ. 2499 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[20]
พ.ศ. 2495 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)^[21]
พ.ศ. 2467 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)^[22]
พ.ศ. 2460 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)^[23]
พ.ศ. 2457 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[24]
พ.ศ. 2462 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)^[25]
พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)^[26]
พ.ศ. 2493 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 3 (อ.ป.ร.3)^[27]
พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 2 (ภ.ป.ร.2)^[28]
พ.ศ. 2464 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)^[29]
พ.ศ. 2443 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
พ.ศ. 2494 – เหรียญพระราชพิธีบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

บาเดิน :
- พ.ศ. 2445 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์สิงโตแซริงเงอร์ ชั้นที่ 2^[30]
ปรัสเซีย :
- พ.ศ. 2446 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดง ชั้นที่ 4^[31]
- พ.ศ. 2456 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎปรัสเซีย ชั้นที่ 3^[32]
อิตาลี :
- พ.ศ. 2450 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎอิตาลี ชั้นที่ 3^[33]
บาวาเรีย :
- พ.ศ. 2450 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญมิชชาเอล ชั้นที่ 3^[34]
เบราน์ชไวค์ :
- พ.ศ. 2452 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์สิงโตไฮน์ริช ชั้นที่ 4^[35]
ซัคเซิน :
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อัลเบร็ชท์ ชั้นที่ 4^[36]
เมคเลินบวร์ค-ชเวรีน :
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไกร์เฟิน ชั้นที่ 2^[37]
สวีเดน :
- พ.ศ. 2456 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วาซา ชั้นที่ 3^[1]
รัสเซีย :
- พ.ศ. 2457 – เหรียญที่ระลึกครบรอบ 300 ปี การสถาปนาราชวงศ์โรมานอฟ^[38]
ฝรั่งเศส :
- พ.ศ. 2464 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 3^[39]
เดนมาร์ก :
- พ.ศ. 2473 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 2^[40]
เนเธอร์แลนด์ :
- พ.ศ. 2474 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ออเรนจ์-นัสเซา ชั้นที่ 2^[41]