ข้ามไปเนื้อหา

ภาษาคาซัค

แก้ไขลิงก์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก Kazakh language)
ภาษาคาซัค
Qazaq
қазақша หรือ қазақ тілі
qazaqşa หรือ qazaq tılı
قازاقشا หรือ قازاق ٴتىلى
ออกเสียง[qɑzɑqˈɕɑ]
[qɑˈzɑq tɪˈlɪ]
ประเทศที่มีการพูดคาซัคสถาน, จีน, มองโกเลีย, รัสเซีย, คีร์กีซสถาน, อุซเบกิสถาน
ภูมิภาคเอเชียกลาง
(เตอร์กิสถาน)
ชาติพันธุ์ชาวคาซัค
จำนวนผู้พูด17.8 ล้านคน (2009)[1]  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา
เตอร์กิก
ระบบการเขียนชุดตัวอักษรคาซัค (อักษรซีริลลิก, อักษรอาหรับ, อักษรละติน, อักษรเบรลล์คาซัค)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการคาซัคสถาน
รัสเซีย

จีน


องค์กร:
ผู้วางระเบียบMinistry of Culture and Sports
รหัสภาษา
ISO 639-1kk
ISO 639-2kaz
ISO 639-3kaz
Linguasphere44-AAB-cc
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาคาซัค:
  ภูมิภาคที่ภาษาคาซัคเป็นภาษาของชนส่วนใหญ่
  ภูมิภาคที่ภาษาคาซัคเป็นภาษาของชนกลุ่มน้อย
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด
ผู้พูดภาษาคาซัค บันทึกที่ต่างประเทศ
ผู้พูดภาษาคาซัค บันทึกในประเทศคาซัคสถาน

ภาษาคาซัค (คาซัค: қазақша หรือ қазақ тілі / qazaqşa หรือ qazaq tılı / قازاقشا หรือ قازاق ٴتىلى, ออกเสียง [qɑzɑqˈɕɑ], [qɑˈzɑq tɪˈlɪ]) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิกในเอเชียกลาง

ภาษาคาซัคเป็นหนึ่งในภาษาราชการของประเทศคาซัคสถาน และนอกจากนี้ยังมีคนพูดภาษานี้ในอัฟกานิสถาน จีน อิหร่าน คีร์กีซสถาน มองโกเลีย รัสเซีย ทาจิกิสถาน ตุรกี เติร์กเมนิสถาน ยูเครน และอุซเบกิสถาน ในเยอรมนีมีคนที่พูดภาษาคาซัคตั้งแต่ครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา ทั่วโลกมีคนพูดภาษาคาซัคเป็นภาษาแม่ประมาณ 6.5 ล้านคน เขียนโดยใช้อักษรซีริลลิก อักษรละติน (ในตุรกี) และอักษรอาหรับที่มีการดัดแปลง (ในประเทศจีน อิหร่าน และอัฟกานิสถาน)

การแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

[แก้]

ผู้พูดภาษาคาซัค (ส่วนใหญ่เป็นชาวคาซัค) กระจายในแถบเทือกเขาเทียนชานไปจนถึงทะเลแคสเปียนฝั่งตะวันตก เป็นภาษาราชการของประเทศคาซัคสถาน ซึ่งมีผู้พูดเกือบสิบล้านคน (ตามข้อมูลจาก CIA World Factbook[3] ในด้านประชากรและสัดส่วนผู้พูดภาษาคาซัค)[4]

ในประเทศจีน มีผู้พูดภาษาคาซัคในจีนเกือบ 2 ล้านคนในจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์[5]

ระบบการเขียน

[แก้]

การเขียนภาษาคาซัคเริ่มตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 7 โดยภาษาคาซัคยุคโบราณ เขียนด้วยอักษรออร์คอน มีอักษร 24 ตัว ภาษาคาซัคสมัยใหม่เขียนด้วยอักษรซีริลลิก อักษรละตินและอักษรอาหรับ ปัจจุบัน ภาษาคาซัคเขียนด้วยอักษรซีริลลิก โดยอักษรซีริลลิกที่ใช้ในภาษาคาซัคเป็นอักษรรัสเซียที่มีอักษรเพิ่มขึ้นมา 9 ตัว: Ә, Ғ, Қ, Ң, Ө, Ұ, Ү, Һ, İ ในขณะที่ผู้พูดภาษาคาซัคในจีนยังคงเขียนด้วยภาษาอาหรับแบบที่คล้ายกับอักษรอาหรับสำหรับภาษาอุยกูร์

ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2549 นูร์ซุลตัน นาซาร์บายิฟ ประธานาธิบดีของคาซัคสถานเสนอให้ใช้อักษรละตินเป็นอักษรราชการแทนอักษรซีริลลิกในคาซัคสถาน[6][7] รัฐบาลคาซัคสถานได้ประกาศในเดือนกันยายน พ.ศ. 2550 ว่าคาซัคสถานจะปรับมาใช้อักษรละตินภายใน 10-12 ปี โดยใช้งบประมาณราว 300 ล้านดอลลาร์สหรัฐ [8]

เทียบอักษรด้วยปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนข้อที่ 1
อักษรซีริลลิก อักษรอาหรับ อักษรละติน ค.ศ. 2021 แปลไทย
Барлық адамдар тумысынан азат және қадір-қасиеті мен құқықтары тең болып дүниеге келеді. بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن قۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. -‎ Barlyq adamdar tumysynan azat jäne qadır-qasietı men qūqyqtary teñ bolyp düniege keledı. มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในเเกียรติศักดิ์และสิทธิ
Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, ادامدارعا اقىل پاراسات، ار-ۇجدان بەرىلگەن ،‎ Adamdarğa aqyl-parasat, ar-ojdan berılgen, ต่างมีเหตุผลและมโนธรรม
сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс. سوندىقتان ولار ٴبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس .‎ sondyqtan olar bır-bırımen tuystyq, bauyrmaldyq qarym-qatynas jasaulary tiıs. และควรปฏิบัติต่อกันด้วยเจตนารมณ์แห่งภราดรภาพ

สัทวิทยา

[แก้]

ภาษาคาซัคมีการเปลี่ยนเสียงสระระหว่างสระหน้าและสระหลัง โดยมีข้อยกเว้นสำหรับคำบางคำที่เป็นคำยืมจากภาษาอื่น มีระบบการเปลี่ยนเสียงของสระห่อริมฝีปากแบบภาษาคีร์กิซแต่มีการใช้น้อยกว่า

พยัญชนะ

[แก้]

นี่คือตารางแสดงหน่วยเสียงพยัญชนะของภาษาคาซัคมาตรฐาน

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาคาซัค[9]
ริมฝีปาก ปุ่มเหงือก (ปุ่มเหงือก-)
เพดานแข็ง 		เพดานอ่อน ลิ้นไก่
นาสิก m ⟨м/m⟩ n ⟨н/n⟩ ŋ ⟨ң/ñ⟩
หยุด/
กักเสียดแทรก 		ไม่ก้อง p ⟨п/p⟩ t ⟨т/t⟩ t͡ɕ ⟨ч/ç⟩ k ⟨к/k⟩ q ⟨қ/q⟩
ก้อง b ⟨б/b⟩ d ⟨д/d⟩ d͡ʑ ⟨ж/j⟩ ɡ ⟨г/g⟩
เสียดแทรก ไม่ก้อง f ⟨ф/f⟩ s ⟨с/s⟩ ɕ ⟨ш/ş⟩ χ ⟨х/h⟩
ก้อง v ⟨в/v⟩ z ⟨з/z⟩ ʑ ⟨ж/j⟩ ʁ ⟨ғ/ğ⟩
เปิด l ⟨л/l⟩ j ⟨й/i⟩ w ⟨у/u⟩
กระทบ ɾ ⟨р/r⟩

สระ

[แก้]

ภาษาคาซัคมีหน่วยเสียงสระ 12 เสียง ในจำนวนนี้เป็นสระประสม 3 เสียง

หน่วยเสียงสระภาษาคาซัค
หน้า กลาง หลัง
ปิด ɪ̞ ⟨і/ı⟩ ʉ ⟨ү/ü⟩ o̙ ⟨ұ/ū⟩
ประสม je̘ ⟨е/e⟩ əj ⟨и/i⟩ ʊw ⟨у/u⟩
กลาง e ⟨э/e⟩ ə ⟨ы/y⟩ o̞ ⟨о/o⟩
เปิด æ̝ ⟨ә/ä⟩ ɵ ⟨ө/ö⟩ ɑ̝ ⟨а/a⟩
สระคาซัคตามการออกเสียง
หน้าและกลาง หลัง
ไม่ห่อ ห่อ ไม่ห่อ ห่อ
ปิด ɪ̞ ⟨і/ı⟩ ʏ̞ ⟨ү/ü⟩ ə ⟨ы/y⟩ ʊ̞ ⟨ұ/ū⟩
เปิด e ⟨э/e⟩ / æ ⟨ә/ä⟩ ɵ ⟨ө/ö⟩ ɑ̝ ⟨а/a⟩ o̞ ⟨о/o⟩

ไวยากรณ์

[แก้]

ประโยค

[แก้]

การเรียงคำในประโยคเป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา มีการใช้ปัจจัยแบบรูปคำติดต่อ

การก

[แก้]

ภาษาคาซัคมี 7 การก

การผันคำนาม[10]
การก หน่วย รูปแบบที่เป็นไปได้ keme "เรือ" aua "ลม" şelek "ตะกร้า" säbız "แคร์รอต" bas "หัว" tūz "เกลือ" qan "เลือด" kün "วัน"
Nom — — keme aua şelek säbız bas tūz qan kün
Acc -ny -nı, -ny, -dı, -dy, -tı, -ty kemenı auany şelektı säbızdı basty tūzdy qandy kündı
Gen -nyñ -nıñ, -nyñ, -dıñ, -dyñ, -tıñ, -tyñ kemenıñ auanyñ şelektıñ säbızdıñ bastyñ tūzdyñ qannyñ künnıñ
Dat -ga -ge, -ğa, -ke, -qa kemege auağa şelekke säbızge basqa tūzğa qanğa künge
Loc -da -de, -da, -te, -ta kemede auada şelekte säbızde basta tūzda qanda künde
Abl -dan -den, -dan, -ten, -tan, -nen, -nan kemeden auadan şelekten säbızden bastan tūzdan qannan künnen
Inst -men -men(en), -ben(en), -pen(en) kememen auamen şelekpen säbızben baspen tūzben qanman künmen

สรรพนาม

[แก้]

ภาษาคาซัคมีสรรพนามแทนบุคคล 8 คำ

สรรพนามแทนบุคคล[10]
เอกพจน์ พหุพจน์
บุรุษที่ 1 Men Bız
บุุษที่ 2 ไม่ทางการ Sen Sender
ทางการ Sız Sızder
บุรุษที่ 3 Ol Olar

กาล/จุดมุ่งหมาย/มาลา

[แก้]

ภาษาคาซัคมีรุปแบบผสมของกาล จุดมุ่งหมาย และมาลาผ่านการใช้รูปแบบของกริยาที่หลากหลาย หรือผ่านระบบกริยาช่วยหรืออาจเรียกว่ากริยาอ่อน

หน่วยเสียงที่ระบุบุคคล[10]
สรรพนาม Copulas Possessive endings อดีต/เงื่อนไข
1st sg men -mın -(ı)m -(ı)m
2nd sg sen -sı -(ı)ñ -(ı)ñ
3rd sg ol -/-dır - —
1st pl bız -bız -(ı)mız -(ı)k/-(y)q
2nd sng formal & pl sız -sız -(ı)ıñız -(ı)ñız/-(y)ñyz
3rd pl olar -/-dır — —

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ "Kazakh language resources | Joshua Project".
  2. ↑ "Статья 4. Правовое положение языков | ГАРАНТ".
  3. ↑ "Central Asia: Kazakhstan". The 2017 World Factbook. Central Intelligence Agency. 26 October 2017. สืบค้นเมื่อ 31 October 2017.
  4. ↑ Map showing the geographical diffusion of the Kazakh and other Turkish languages
  5. ↑ Simons, Gary F.; Fennig, Charles D., บ.ก. (2017). "Kazakh". Ethnologue: Languages of the World (20th ed.). Dallas, Texas: SIL International. สืบค้นเมื่อ 28 October 2017.
  6. ↑ "Kazakhstan switching to Latin alphabet". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-09-30. สืบค้นเมื่อ 2007-09-30.
  7. ↑ Kazakh President Revives Idea of Switching to Latin Script
  8. ↑ "Kazakhstan: Moving Forward With Plan to Replace Cyrillic With Latin Alphabet". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-05-12. สืบค้นเมื่อ 2011-05-17.
  9. ↑ Vajda, Edward (1994), "Kazakh phonology", ใน Kaplan, E.; Whisenhunt, D. (บ.ก.), Essays presented in honor of Henry Schwarz, Washington: Western Washington, pp. 603–650
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Mukhamedova, Raikhangul (2015). Kazakh: A Comprehensive Grammar. Routledge. ISBN 9781317573081.

อ่านเพิ่ม

[แก้]
  • Kara, Dävid Somfai (2002), Kazak, Lincom Europa, ISBN 9783895864704
  • Mark Kirchner: "Kazakh and Karakalpak". In: The Turkic languages. Ed. by Lars Johanson and É. Á. Csató. London [u.a.] : Routledge, 1998. (Routledge language family descriptions). S.318-332.

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาคาซัค
วิกิท่องเที่ยว มีหนังสือรวมวลีสำหรับ Kazakh
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ภาษาคาซัค&oldid=11881227"