เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์)

เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์)
ถึงแก่กรรม	สมัยรัชกาลที่ 1
บุตร	เจ้าพระยาวงศาสุรศักดิ์ (แสง วงศาโรจน์) เจ้าพระยาราชบุรี (เนียม วงศาโรจน์)
บิดามารดา	ขุนแกล้ว (บิดา) ท่านยายเจ้าเดื่อ (มารดา)

เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์) เจ้าเมืองราชบุรีคนแรกในสมัยรัตนโกสินทร์

ประวัติ

เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์) เป็นบุตรของขุนแกล้ว และท่านยายเดื่อ ซึ่งท่านยายเดื่อเป็นธิดาของท่านยายเจ้าเมือง ท่านยายเจ้าเมืองนั้นเป็นพระปิตุจฉา(ป้า, พี่สาวพ่อ)พระองค์โตของสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี พระอัครมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 อันเป็นสาขาหนึ่งของ ราชนิกูล ณ บางช้าง

ท่านได้รับราชการมาตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช มีบรรดาศักดิ์เป็นพระแม่กลอง เจ้าเมืองสมุทรสงครามคนแรก จนเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี ในปี พ.ศ. 2325 ท่านได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยาราชบุรี เป็นเจ้าเมืองราชบุรีคนแรกในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งจะมีนามว่า เจ้าพระยาอมรินทราฦาชัย ตามทำเนียบหรือจะมีราชทินนามเป็นอย่างอื่นหาทราบไม่

เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์) เป็นญาติกับเศรษฐีทอง ชาวบ้านบางช้าง ตำบลอัมพวา แขวงเมืองแม่กลอง เมื่อครั้งที่พระเจ้าแผ่นดินแห่งกรุงศรีอยุธยา โปรดให้มหาดเล็กคอยสืบเสาะหาสตรีรูปงามไปถวาย มหาดเล็กคนสนิทกราบทูลว่า มีสตรีรูปงามในแขวงบางช้างนางหนึ่งเป็นบุตรเศรษฐีบางช้าง จึงโปรดให้เจ้าเมืองราชบุรีไปสู่ขอต่อบิดา-มารดา ด้วยสมัยนั้นเมืองสมุทรสงครามเป็นหัวเมืองตรีขึ้นต่อเมืองราชบุรีส่วนเมืองราชบุรีเป็นหัวเมืองชั้นโท ท่านเศรษฐีทองและภรรยา ได้บ่ายเบี่ยงว่าขอถามความสมัครใจของธิดาก่อน แล้วนำความไปปรึกษาพระแม่กลองบุรี (เสม) เจ้าเมืองแม่กลองซึ่งเป็นญาติก่อน ธิดาของเศรษฐีทองไม่สมัครใจเป็นนางสนมในวัง เศรษฐีทองสงสารธิดา จึงพร้อมด้วยเจ้าเมืองสมุทรสงคราม นำความเข้าหารือกับหลวงพินิจอักษร(ทองดี) เสมียนตรากรมมหาด ไทย หลวงพินิจอักษรก็ได้เกิดปัญญาว่านายทองด้วงบุตรชายได้บวชเรียน แล้วยังไม่มีคู่ครอง หากได้ธิดาเศรษฐีทองมาเป็นภรรยาก็นับว่าเหมาะสมกันยิ่ง เพราะเป็นหญิงอุดมด้วยทรัพย์สมบัติและรูปสมบัติ ฝ่ายชายแลก็รูปงามมีสติปัญญาเฉลียวฉลาด รับราชการในวังนับว่าเหมาะสมกันดียิ่งนัก ทั้งยังเป็นเกราะป้องกันมิให้ธิดาตกเป็นสนมในวัง เมื่อคิดอุบายได้ทั้งสองฝ่าย จึงเห็นดีด้วย จึงได้ทำฎีกากราบทูลว่าธิดาท่านเศรษฐีบางช้างตนได้สู่ ขอให้นายทองด้วงบุตรชายแล้วขอพระราชทานให้แก่บุตรชายของตนเสียเถิด พระเจ้าแผ่นดินได้ทราบเพียงกิตติศัพท์ความงามของนางนาก แต่ยังมิเคยได้ทอดพระเนตรรูปร่างหน้าตา จึงมิได้อาลัยและพระราชทานอนุญาตให้วิวาห์ได้ตามความประสงค์ ธิดาท่านเศรษฐีทองจึงได้วิวาห์มงคลกับนายทองด้วงมหาดเล็ก ซึ่งต่อมาได้ตำแหน่งหลวงอร่ามฤทธิ์ หลวงยกบัตรราชบุรี และเมืองสมุทรสงคราม รับราชการในกรุงธนบุรีได้เลื่อนเป็นพระราชวรินทร์ เจ้ากรมพระตำรวจซ้าย พระยาอภัยรณฤทธิ์ พระยายมราช เจ้าพระยาจักรี สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก และเมื่อหมดบุญสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ ธิดาของท่านเศรษฐีทองจึงได้เป็นพระอัครมเหสีขององค์ปฐมกษัตริย์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

บุตร/ธิดา

เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์) สมรสกับท่านผู้หญิงอิน ธิดาท่านตาขุนศรี(ชู) ท่านตาขุนศรี(ชู) เป็นบุตรของท่านยายเจ้าเมือง พระปิตุจฉาที่ 1 ในสมเด็จพระอมรินทร์ฯ มีบุตรชายชื่อ

1. เจ้าพระยาวงศาสุรศักดิ์ (แสง วงศาโรจน์) เจ้าเมืองราชบุรี คนที่ 2
2. เจ้าพระยาราชบุรี (เนียม วงศาโรจน์) เจ้าเมืองราชบุรี คนที่ 3

นอกจากนี้เจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์)ยังได้ท่านผู้หญิงพูน ธิดาท่านตาเจ้าแก้ว กับท่านยายนุ่นเป็นภริยาอีกท่านหนึ่ง อนึ่งท่านตาเจ้าแก้ว บิดาของท่านผู้หญิงพูนนั้นเป็นพระปิตุลาที่ 10 ในสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินีในรัชกาลที่ 1

ท่านเจ้าพระยาราชบุรี (เสม วงศาโรจน์) มีบุตรธิดากับท่านผู้หญิงพูนหลายคน ล้มตายแลถูกพม่ากวาดไปเมื่อเสียกรุงเก่าทั้งหมด