อำเภอบ้านด่านลานหอย

อำเภอบ้านด่านลานหอย
อำเภอบ้านด่านลานหอย
	อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ban Dan Lan Hoi
	คำขวัญ: สักการะหลวงพ่อปิ้ ศักดิ์ศรีเมืองหน้าด่าน ย่านทรัพยากร พักผ่อนอ่างเก็บน้ำ ; ชมถ้ำเที่ยวเขา ประเพณีเก่ามากมี
	แผนที่จังหวัดสุโขทัย เน้นอำเภอบ้านด่านลานหอย
	พิกัด: 17°0′22″N 99°34′29″E / 17.00611°N 99.57472°E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	สุโขทัย
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,018.11 ตร.กม. (393.09 ตร.ไมล์)
ประชากร (2564)
• ทั้งหมด	47,877 คน
• ความหนาแน่น	47.03 คน/ตร.กม. (121.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	64140
รหัสภูมิศาสตร์	6402
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านด่านลานหอย ; ถนนจรดวิถีถ่อง ตำบลลานหอย อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย 64140
	ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

บ้านด่านลานหอย เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดสุโขทัย ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกสุดของจังหวัด แต่เดิมขึ้นอยู่กับอำเภอเมืองสุโขทัย ก่อนได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ.2506

ประวัติศาสตร์

อำเภอบ้านด่านลานหอย มีประวัติความเป็นมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยซึ่งกล่าวขาดกันว่าบริเวณเนินด้านทิศตะวันตกของกรุงสุโขทัย ได้มีกองทหารตั้งด่านป้องกันการรุกรานของศัตรูที่จะเดินทัพเข้ามาโจมตีกรุงสุโขทัย เรียกว่า "หน้าด่าน" และได้จัดหน่วยตรวจตระเวนคอยเหตุก่อนถึงหน้าด่านโดยการแฝ้วถางป่าให้เป็นลานกว้าง เพื่อเฝ้าระวังศัตรูที่จะเข้ามารุกรานซึ่งเรียกว่า "ลานคอย" ต่อมาได้มีประชาชนอพยพเข้ามาอย่อาศัยประกอบกับครอบครัวทหารเพิ่มจำนวนมากขึ้น กระทั่งขยายกลายเป็นหย่อมบ้าน หรือหมู่บ้าน 2 แห่ง คือ บริเวณหน้าด่านเรียกว่า "บ้านหน้าด่าน" หนึ่งแห่ง และบริเวณลานคอย เรียกว่า "บ้านลานคอย" อีกหนึ่งแห่ง ซึ่งภายหลังได้เพี้ยนชื่อเป็น "บ้านด่าน" และ "บ้านลานหอย"

ในปี พ.ศ. 2452 กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศจัดตั้งกิ่งอำเภอแยกออกจากอำเภอเมืองสุโขทัยขึ้น โดยการรวมและใช้ชื่อหมู่บ้าน "บ้านด่าน" และ "บ้านลานหอย" มารวมกันเป็นกิ่งอำเภอบ้านด่าน เริ่มแรกได้มีสถานที่ตั้งกิ่งอำเภอที่ตำบลบ้านด่าน และต่อมาในปี พ.ศ. 2459 ได้ย้ายที่ว่าการกิ่งอำเภอบ้านด่านลานหอย มาตั้งอย่ที่หมู่ที่ 1 ตำบลลานหอย^[1]

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านด่านลานหอยตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเถิน (จังหวัดลำปาง) อำเภอทุ่งเสลี่ยม และอำเภอศรีสำโรง
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอศรีสำโรง อำเภอเมืองสุโขทัย และอำเภอคีรีมาศ
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอคีรีมาศ และอำเภอพรานกระต่าย (จังหวัดกำแพงเพชร)
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองตากและอำเภอบ้านตาก (จังหวัดตาก)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านด่านลานหอยแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 7 ตำบล 71 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	ลานหอย	(Lan Hoi)	10 หมู่บ้าน
2.	บ้านด่าน	(Ban Dan)	8 หมู่บ้าน
3.	วังตะคร้อ	(Wang Takhro)	8 หมู่บ้าน
4.	วังน้ำขาว	(Wang Nam Khao)	17 หมู่บ้าน
5.	ตลิ่งชัน	(Taling Chan)	10 หมู่บ้าน
6.	หนองหญ้าปล้อง	(Nong Ya Plong)	10 หมู่บ้าน
7.	วังลึก	(Wang Luek)	8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านด่านลานหอยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

เทศบาลตำบลลานหอย ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลลานหอย
เทศบาลตำบลตลิ่งชัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตลิ่งชันทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลลานหอย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลานหอย (นอกเขตเทศบาลตำบลลานหอย)
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านด่าน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านด่านทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลวังตะคร้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังตะคร้อทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลวังน้ำขาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังน้ำขาวทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองหญ้าปล้อง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองหญ้าปล้องทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลวังลึก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังลึกทั้งตำบล

สถานที่สำคัญ

พิพิธภัณฑ์โบราณคดีบ้านวังหาด เครื่องมือเครื่องใช้สมัยยุคหิน ตำบลตลิ่งชัน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย
พื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าถ้ำเจ้าราม
ประเพณีแห่ชูชก