ข้ามไปเนื้อหา

อวตาร (แฟรนไชส์)

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
อวตาร
ไฟล์:Avatar-Logo-2018.png
สัญลักษณ์อย่างเป็นทางการของแฟรนไชส์
สร้างโดยเจมส์ แคเมรอน
งานต้นฉบับอวตาร (2009)
เจ้าของทเวนตีท์เซนจูรีสตูดิโอส์
ปีค.ศ. 2009–ปัจจุบัน
สื่อสิ่งพิมพ์
หนังสือรายชื่อหนังสือ
การ์ตูนรายชื่อหนังสือการ์ตูน
นวนิยายภาพอวตาร: เดอะไฮกราวด์ (2022–2023)
ภาพยนตร์และโทรทัศน์
ภาพยนตร์
เกม
วิดีโอเกม
เสียง
เพลงประกอบ
เบ็ดเตล็ด
เว็บไซต์ทางการ
www.avatar.com แก้ไขสิ่งนี้ที่วิกิสนเทศ

อวตาร (อังกฤษ: Avatar) เป็นสื่อแฟรนไชส์อเมริกันที่สร้างโดยเจมส์ แคเมอรอน ประกอบด้วยซีรีส์ที่วางแผนไว้ของภาพยนตร์นิยายวิทยาศาสตร์ตำนาน ผลิตโดยไลท์สตอร์ม เอนเตอร์เทนเมนท์ และจัดจำหน่ายโดยทเวนตีท์เซนจูรีสตูดิโอส์ รวมถึงเกมคอมพิวเตอร์ที่เกี่ยวข้องและเครื่องเล่นในสวนสนุก แฟรนไชส์ อวตาร เป็นหนึ่งในแฟรนไชส์ที่แพงที่สุดที่เคยดำเนินการ โดยงบประมาณรวมของภาพยนตร์เรื่องแรกและภาคต่อสี่เรื่องอยู่ที่ประมาณ 1 พันล้านดอลลาร์

ภาคแรก อวตาร ออกฉายเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม ค.ศ. 2009 และเป็นภาพยนตร์ที่ทำรายได้สูงสุดตลอดกาล แผนของซีรีส์ได้รับการประกาศโดยทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2552 หนึ่งสัปดาห์ก่อนที่ อวตาร จะเข้าฉายในโรงภาพยนตร์ ทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์ได้ยืนยันแฟรนไชน์เมื่อวันที่ 15 มกราคม ค.ศ. 2010

เช่นเดียวกับภาพยนตร์ต้นฉบับ ภาคต่อที่วางแผนไว้ทั้งสี่เรื่องมีโครงเรื่องแบบแยกเดี่ยวที่มีความเชื่อมโยงกันอย่างสมบูรณ์นำมาสู่ข้อสรุปของตัวเอง ภาพยนตร์ทั้งสี่เรื่องมีเนื้อเรื่องที่ครอบคลุมซึ่งเชื่อมโยงพวกเขาเพื่อสร้างซากาขนาดใหญ่ที่เชื่อมต่อถึงกัน[1] เจมส์ คาเมรอนบรรยายภาคต่อว่าเป็นเหมือน "ส่วนขยายตามธรรมชาติของธีมทั้งหมด ตัวละคร และคลื่นใต้น้ำทางจิตวิญญาณ" ของภาพยนตร์เรื่องแรก โดยมี โจชัว อิซโซ เป็นผู้ควบคุมเรื่องราวในจักรวาลให้มีในทิศทางเดียวกันและยังเป็นผู้เขียนหนังสือ เดอะเวิลด์ออฟอวตาร: การสำรวจด้วยภาพ และ งานศิลป์แห่งอวตาร วิถีแห่งสายน้ำ

ภาพยนตร์ใน แฟรนไชน์ภาพยนตร์ทำเงินรวมเป็นอันดับที่ 13 ทั้งสองเรื่องประสบความสำเร็จอย่างล้นหลามในด้านรายได้และคำวิจารณ์ ทำเงินรวมประมาณ 5.2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ภาพยนตร์เรื่องแรกเป็นภาพยนตร์ที่ทำเงินสูงสุดตลอดกาลของโลกเป็นอันดับหนึ่ง ภาพยนตร์เรื่องที่สองเป็นอันดับสาม ในขณะนี้ ภาพยนตร์ทั้งสองเรื่องในแฟรนไชน์ได้รับรางวัล รางวัลออสการ์ สาขาเทคนิคสมจริงยอดเยี่ยม

ภาพยนตร์

[แก้]
ภาพรวมของภาพยนตร์ อวตาร
ภาพยนตร์ วันฉายในสหรัฐ กำกับโดย เขียน อำนวยการสร้างโดย สถานะ
บทภาพยนตร์โดย เนื้อเรื่องโดย
อวตาร 18 ธันวาคม ค.ศ. 2009 (2009-12-18) เจมส์ แคเมรอน เจมส์ แคเมรอน เจมส์ แคเมรอนและจอน แลนเดา ฉายแล้ว
อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ 16 ธันวาคม ค.ศ. 2022 (2022-12-16) เจมส์ แคเมรอนกับริก จาฟฟากับอแมนดา ซิลเวอร์ เจมส์ แคเมรอนกับริก จาฟฟากับอแมนดา ซิลเวอร์กับจอช ฟรีดแมนกับเชน ซาเลอร์โน[2]
อวตาร: อัคนีและธุลีดิน 19 ธันวาคม ค.ศ. 2025 (2025-12-19) หลังการถ่ายทำ
อวตาร 4 21 ธันวาคม ค.ศ. 2029 (2029-12-21) เจมส์ แคเมรอนกับกับจอช ฟรีดแมน กำลังถ่ายทำ
อวตาร 5 19 ธันวาคม ค.ศ. 2031 (2031-12-19) เจมส์ แคเมรอนกับเชน ซาเลอร์โน ก่อนการถ่ายทำ

อวตาร (2009)

[แก้]

เรื่องราวมุ่งเน้นไปที่ความขัดแย้งครั้งยิ่งใหญ่บนดาวแพนดอรา ดวงจันทร์ขนาดเท่าโลกของดาวโพลีฟีมัส หนึ่งในสามของดาวเคราะห์แก๊สยักษ์ที่โคจรรอบแอลฟาคนครึ่งม้า เอ บนดาวแพนดอรา มนุษย์อาณานิคมและชาวพื้นเมืองคล้ายมนุษย์ที่มีความรู้สึกนึกคิดของแพนดอร่า ชาวนาวี มีส่วนร่วมใน สงครามแย่งชิงทรัพยากรของโลกและการดำรงอยู่อย่างต่อเนื่องของดาวเคราะห์ ชื่อเรื่องของภาพยนตร์กล่าวถึงร่างกายของมนุษย์บนดาว ชาวนาวี่ ที่ควบคุมจากระยะไกลและดัดแปลงพันธุกรรมซึ่งตัวละครมนุษย์ในภาพยนตร์ใช้โต้ตอบกับชาวพื้นเมือง ผ่านตัวละครของ เจค ซัลลี อดีตนาวิกโยธินพิการที่กลายเป็นตัวแปรสำคัญของสงครามครั้งนี้

อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ (2022)

[แก้]

เรื่องราวเกิดขึ้นหลังจากเหตุการณ์ในภาพยนตร์เรื่องแรกกว่า 15 ปี วิถีแห่งสายน้ำมุ่งเน้นไปที่การกลับมาของ RDA ซึ่งกระตุ้นให้ครอบครัวของเจคสำรวจพื้นที่แห่งทะเลของดาวแพนดอร่า เพื่อพยายามปกป้องกันและกันให้ปลอดภัยและเผชิญหน้ากับภัยคุกคามที่พวกเขาคุ้นเคยและไม่คุ้นเคย คาเมรอนให้สัมภาษณ์ว่าในขณะที่ภาพยนตร์เรื่องแรกเกี่ยวกับ "ความกลัวและความพิศวง" ภาคต่อจะเน้นไปที่ "ตัวละคร" มากกว่า โดยได้มีการปรากฏตัวของตัวละครใหม่มากมายทั้งในฝั่งของมนุษย์และชาวนาวี่เผ่าใหม่อย่าง เม็ตคายีน่า

อวตาร: อัคนีและธุลีดิน (2025)

[แก้]

เรื่องราวเกิดขึ้นหลังจากเหตุการณ์ในภาพยนตร์เรื่องสองกว่าหลายสัปดาห์ อัคนีและธุลี มุ่งเน้นไปที่ความสูญเสีย ความรู้สึกผิดของครอบครัวซัลลี่ภายหลังความสูญเสียในเผ่าเม็ตคายีน่า และการก้าวข้ามผ่านอุปสรรคใหม่อย่างเผ่าเถ้าถ่านที่ตั้งตัวเป็นศัตรูกับพวกเขา นอกจากนี้ RDA ยังรุกเต็มกำลังเพื่อความหวังที่จะทำให้ดาวแพนดอร่ากลายเป็นอาณานิคมใหม่ของมวลมนุษย์ แคเมรอนให้สัมภาษณ์ว่าภาพยนตร์จะเน้นไปที่ "นาวี่ที่ไม่ดี และมนุษย์ที่ดี" ผ่านตัวละครใหม่และเก่าจากภาคที่แล้ว เนื่องจากความจริงภาพยนตร์เรื่องที่สองและสามเคยจะเป็นเรื่องเดียวกัน โดยจะถูกนำเสนอผ่านการบรรยายของ โล'อัค ซัลลี่ ลูกชายของเจคที่ได้ขึ้นมาเป็นผู้ดำเนินเรื่องแทนพ่อของตน โดยภาคนี้จะนำเสนอตัวละครของฝั่งมนุษย์อย่าง ปาร์คเกอร์ เซลฟริดจ์ ตัวละครสมทบหลักของภาคแรกที๋โผล่มารับเชิญเพียงสั้น ๆ ในภาคสอง เช่นเดียวกับ นอร์ม สเปลแมน ที่จะมีการผจญภัยครั้งใหม่รอพวกเขาอยู่ หลังมีบทบาทไม่มากนักในภาคสอง และการปรากฏตัวของ "วารัง" ผู้นำแห่ง "แมงควาน" เผ่าธุลีที่เป็นตัวร้ายหลักประจำภาพยนตร์

ภาพยนตร์มีกำหนดฉายใหม่ในวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2568

อวตาร: ผู้ควบโทลคูน (2029)

[แก้]

ภาพยนตร์เรื่องที่สี่ จอน แลนเดา โปรดิวเซอร์ได้กล่าวว่ากล่าวว่า เนื่องจากการแสดงภาคแรกเว้นเวลาไป 6 ปี ทำให้หนึ่งในสามองค์ของ อวตาร 4 ถ่ายทำไปแล้วเนื่องจากอายุของนักแสดงเด็ก มีการประกาศที่งาน D23 Expo เมื่อวันที่ 9 กันยายน 2022 ว่าการถ่ายทำฉากหลักองค์แรกสำหรับ อวตาร 4 ได้เริ่มขึ้นอย่างเป็นทางการแล้ว โดยเรื่องราวจะมีระยะห่างของเรื่องราว 6 ปีหลังจากเหตุการณ์ในองค์แรกเพื่อให้นักแสดงที่มีฝีมือสามารถดำเนินเรื่องได้อย่างลงตัว แต่เจมส์ แคเมรอนอาจจะแบ่งเวลาไปกำกับภาพยนตร์เรื่องอื่นก่อน โดย มิเชล โหย่ว จะปรากฏตัวในบทของดร. แคริน่า โม้ค นักวิทยาศาสตร์ของ RDA เป็นผู้ช่วยของปาร์คเกอร์ เซลฟริดจ์ หลังเชื่อว่าเธอจะปรากฏตัวใน อวตาร: อัคนีและธุลีดิน[1]

ภาพยนตร์มีกำหนดฉายใหม่ในวันที่ วันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2572

อวตาร: ภารกิจแห่งเอวา (2031)

[แก้]

ภาพยนตร์เรื่องที่ห้าได้รับการประกาศแล้ว จอน แลนเดา ระบุว่า อวตาร 5 จะนำเสนอแก่นหลักอยู่ที่โลก หลังจากถูกตัดออกในภาคแรก โดยที่ เนย์ทิรีและครอบครัวจะได้เห็นโลกและค้นพบความจริงของซัลลี่ และชีวิตของมวลมนุษย์ที่กำลังเผชิญหน้ากับวิกฤตการณ์ในพลังงานและความเป็นอยู่ แต่เจมส์ แคเมรอนออกมาอธิบายว่า ภาพยนตร์ภาคดังกล่าวไม่ได้มีเดินเรื่องอยู่บนโลก เขาอยากจะนำเสนอวิธีช่วยโลก ไม่ใช่การทำลายมัน และตัวละครมนุษย์คือส่วนสำคัญที่จะพลิกชะตากรรมโลกทั้งใบ และแม้ว่าภาค 5 จบลง มันอาจจะเป็นการจบแบบปลายเปิด เปิดทางให้ภาพยนตร์ภาคต่อไปในอนาคต หากมีคนสานต่อที่คู่ควร เขาก็พร้อมจะส่งหน้าที่ให้

ภาพยนตร์มีกำหนดฉายใหม่ในวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2574

อนาคต

[แก้]

ในปี 2022 คาเมรอนระบุว่าเขามีแผนสำหรับภาพยนตร์เรื่องที่หกและเจ็ด และจะสร้างขึ้นหากมีความต้องการจากผู้ชม ต่อมาในปี 2023 บ็อบ ไอเกอร์ ผู้บริหารของดิสนีย์ได้เผยว่ากำลังจะลงทุนกับแฟรนไชส์อย่างเต็มสูบ โดยแผนการดังกล่าวจะเกี่ยวข้องกับการเพิ่มยอดผู้สมัครสมาชิกของ ดิสนีย์+ โดยวางแผนจะสร้างสื่อต่าง ๆ ออกมานอกเหนือจากภาพยนตร์

นักแสดงและตัวละคร

[แก้]

รายการตัวบ่งชี้

ส่วนนี้แสดงถึงตัวละครที่จะปรากฏตัวหรือปรากฏตัวแล้วในแฟรนไชน์

  • ส่วนที่ว่างเป็นสีเทาเข้ม หมายถึง ตัวละครไม่ได้อยู่ในภาพยนตร์หรือการปรากฏของตัวละครไม่ได้รับการยืนยันอย่างเป็นทางการ
  •  U หมายถึง ปรากฏตัวแต่ไม่มีชื่อในเครดิต
  •  Y หมายถึง วัยเด็กของตัวละคร

ตัวละครปาร์คเกอร์ เซลฟริดจ์ ของริบิชี่ เป็นเพียงตัวละครเดียวที่ปรากฏตัวในทุกสื่อเคลื่อนไหวในแฟรนไชน์ที่เกี่ยวข้องกับเนื้อเรื่องภาพยนตร์ ได้แก่ ภาพยนตร์ห้าภาค และ วิดีโอเกมของยูบิซอฟต์ทั้งสอง

ตัวละคร ภาพยนตร์ วิดีโอเกม
อวตาร อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ อวตาร 3 อวตาร 4 ผู้ควบโทลคูน อวตาร 5 ภารกิจแห่งเอวา อวตาร: เดอะเกม อวตาร: พรมแดนแห่งแพนดอร่า
2009 2022 2025 2029 2031 2009 2023
เจค ซัลลี แซม เวิร์ธธิงตัน ถูกกล่าวถึง
เนย์ทิริ โซอี ซัลดานา
พันเอก ไมลส์ ควอริทช์ สตีเฟ่น แลง
ปาร์คเกอร์ เซลฟริดจ์ โจวานนี รีบีซี ถูกกล่าวถึง
ดร. นอร์ม สเปลแมน โจเอล เดวิด มัวร์
ดร. แมกซ์ พาเทล ไดลีป เรา
จ่าสิบโท ไลล์ เวนฟลีท แมตต์ เจอรัลด์
โมแอต ซีซีเอช เพาเดอร์
ดร. เกรซ ออกัสติน ซิกัวร์นีย์ วีเวอร์
ทรูดี ชาร์คอน มิเชลล์ ราดรีเกซ มิเชลล์ ราดรีเกซ
ยูทูแคน เวส สตูดี้
ทซูเทย์ ลาซ อาลอนโซ่
คิรี ซิกัวร์นีย์ วีเวอร์
โรนัล เคต วินสเล็ต
โตโนวารี คลิฟฟ์ เคอร์ติส
นายพล ฟรานเซส อาร์ดมอร์ อีดี ฟัลโก ถูกกล่าวถึง
กัปตันมิก สกอร์สบี้ เบรนแดน คาเวลล์
ดร. เอียน การ์วิน เจเมน เคลเมนต์
ไมลส์ "สไปเดอร์" โซคอร์โร แจ็ก แชมเปียน, อเล็กซ์ ลูคัส (ทารก) และ ครูซ มัวร์Y
เนเทยัม เจมี่ แฟลตเตอร์ส
โอลิเวอร์ เดวิด มัวร์ (ทารก) และ เจเรมี เออร์วินY
โล'อัค ไบรอัน ดอลตัน บริเตน ดัลตัน
ดีแลน ดอร์แมน (ทารก) และ โคลอี้ โคลแมนY
ทู้คทิรี "ทู้ค" ทรินิตี้ บลิส
ศีเรยา "เรยา" เบลีย์ แบส
อาวนุง ฟิลิป เกลโจ
ร็อตโซ่ ดูแอน วิชแมน-อีวานส์
ล่ามของเม็ตคายีน่า ซี เจ โจนส์U
ดร. แคริน่า โมค มิเชล โหย่ว
วารัง อูน่า แชปลิน
เปย์ลักษณ์ เดวิด ธิวลิส
โซ'เล็ก ดูซาน ดูคิก
อีทูวา คาร่า ริคเก็ตส์
เทย์ลาน อีวาน สเทิร์น
นอร์ แพทริก คว็อก-ชุน
ดร อัลม่า คอร์เทซ แคเรน เกรฟ
ชาร์ลส์ สตริงเกอร์ ฟีล บราวน์
จอห์น เมอร์เซอร์ แอนเดรียส อะเปอร์จิส
ปรียา เฉิน ไมลีน ดินห์-โรบิก
อนูฟี เมฟ บิวตี้
เนฟิกา ทามาร่า บราวน์
โมคาซ่า สเตอร์ลิ่ง จาร์วิส
โอกุล เชส โล
เอนตู เดวิด แมคแนลลี่
คา'นัท ชิมเวมเว มิลเลอร์
คิน มาร์ติน โร้ช
นุสยา ซาจิน เซมาจัสต์
ผู้พัน แองเจล่า ฮาร์ดิง วโรน่า เศรษฐวาโล
มีนัง นาตาลี ชาร์ฟ
รี'เนลา ฮานเนเก้ ทัลบอต
เอตู อารายา เมนเกซา

ผลตอบรับ

[แก้]

การทำรายได้

[แก้]

ภาพยนตร์ภาคแรก อวตาร ทำเงินไป 2.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐทั่วโลก และเป็นภาพยนตร์ที่ทำเงินสูงสุดทั่วโลก ภาพยนตร์ภาคที่สอง วิถีแห่งสายน้ำ ทำเงินไป 2.131 ล้านดอลลาร์สหรัฐทั่วโลก และเป็นภาพยนตร์ที่ทำเงินเป็นอันดับที่ 3 ของโลก

ภาพยนตร์ วันออกฉาย รายได้รวม อันดับบ็อกซ์ออฟฟิศ ทุนสร้าง
อเมริกาเหนือ นอกอเมริกา ทั่วโลก อเมริกาเหนือ ทั่วโลก
อวตาร 18 ธันวาคม 2009 $785,221,649 $2,137,696,265 $2,922,917,914 4 1 237 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ 16 ธันวาคม 2022 $620,580,771 $1,496,000,000 $2,174,000,000 23 10 350-460 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
รายได้รวม $1,405,802,420 $3,633,696,265 $5,039,498,685 21 13 $1.3371.447 billion

คำวิจารณ์

[แก้]
Film Critical Public
Rotten Tomatoes Metacritic CinemaScore PostTrak
อวตาร 82% (337 บทวิจารณ์)[3] 83 (35 บทวิจารณ์)[4] A[5]
อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ 77% (395 บทวิจารณ์)[6] 67 (68 บทวิจารณ์)[7] A[8] 91%[8]

รางวัลที่ได้รับ

[แก้]
  • ภาพยนตร์อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ ชนะรางวัล Academy Awards ในสาขา Visual Effects ขณะมีสาขาที่ได้รับการเสนอเข้าชิงใน Academy Awards สาขา Art Direction, และ Visual Effects, Picture, Director
Category
82nd Academy Awards 95th Academy Awards
อวตาร อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ
Picture เสนอชื่อเข้าชิง เสนอชื่อเข้าชิง
Director เสนอชื่อเข้าชิง
Art Direction ชนะ เสนอชื่อเข้าชิง
Cinematography ชนะ
Editing เสนอชื่อเข้าชิง
Score เสนอชื่อเข้าชิง
Sound เสนอชื่อเข้าชิง เสนอชื่อเข้าชิง
Sound Editing เสนอชื่อเข้าชิง ตัดสิทธิ์
Visual Effects ชนะ ชนะ

เพลงประกอบ

[แก้]

ซิงเกิลโปรโมท

[แก้]

สื่ออื่น ๆ

[แก้]

วิดีโอเกม

[แก้]
ชื่อ รายละเอียด

วันที่เปิดตัวครั้งแรก:[10][11]
  • ทั่วโลก: ธันวาคม 1, 2009
ปีที่เปิดตัวโดยเครื่องเล่นเกม:
2009 – ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, นินเท็นโด ดีเอส, เพลย์สเตชัน 3, เพลย์สเตชัน พอร์เทเบิล, วี (เครื่องเล่นเกม), เอกซ์บอกซ์ 360 , ไอโฟน
2010 – ไอแพด, แอนดรอยด์
หมายเหตุ:
  • ทำหน้าที่เป็นภาคต้นก่อนภาพยนตร์, นำแสดงโดย ซิกัวร์นีย์ วีเวอร์, สตีเฟน แลง, มิเชลล์ ราดรีเกซ, และ จิโอวานนี ริบิซี รับบทเดียวกันกับในภาพยนตร์.
  • การแคสติ้งและอัดเสียงสำหรับ อวตาร: เดอะ เกม ควบคุมการพากย์โดย Blindlight
  • เกมยิงมุมมองบุคคลที่สาม, เกมแอ็กชันผจญภัย
  • วิดีโอเกมถูกประกาศว่าไม่เกี่ยวข้องกับจักรวาลอีกต่อไปในปี 2023 โดย โจชัว อิซโซ



วันที่เปิดตัวครั้งแรก:[12][13]
  • อเมริกา: มกราคม 22, 2020
ปีที่เปิดตัวโดยเครื่องเล่นเกม:
2020 – ไอโอเอส, แอนดรอยด์
หมายเหตุ:
  • พัฒนาโดย Scopely
  • เกมเคยถูกปล่อยในบางพื้นที่แต่ไม่ได้ปล่อยเล่นอย่างเป็นทางการ
  • เกมวางแผนแบบเรียลไทม์
  • 11 กุมภาพันธ์ 2022 Scopely ประกาศว่าเกมจะละจากการสร้างและเซิร์ฟเวอร์ถูกปิดลงในวันที่ 4 เมษายน 2022.[14]



วันที่เปิดตัวครั้งแรก:[15]
  • ทั่วโลก: 2023
ปีที่เปิดตัวโดยเครื่องเล่นเกม:
2023 – ไอโอเอส, แอนดรอยด์
หมายเหตุ:
  • พัฒนาโดย Archosaur Games
  • จัดจำหน่ายโดย Level Infinite
  • เกมมือถือ เกมออนไลน์แบบผู้เล่นจำนวนมาก เกมเล่นตามบทบาท เกมยิงมุมมองบุคคลที่สาม



วันที่เปิดตัวครั้งแรก:[16][17]
  • ทั่วโลก: 7 ธันวาคม 2023
ปีที่เปิดตัวโดยเครื่องเล่นเกม:
2023 – ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, เพลย์สเตชัน 5, Xbox Series X/S, สตาเดีย, และ Amazon Luna.
หมายเหตุ:

นิยาย

[แก้]

หลังจากการฉายของอวตาร เจมส์ แคเมรอน ตั้งใจจะเขียนนิยายภาพที่สร้างจากภาพยนตร์ "ผมอยากบอกเล่าเรื่องราวของหนัง" แต่ มีหลายอย่างที่ลึกซึ้งเกี่ยวกับรายละเอียดเรื่องราวมากมายที่เราไม่มีเวลาจะอธิบาย"[18]

ในปี 2013,แผนนี้ถูกแทนที่ด้วยการประกาศนวนิยายใหม่สี่เล่มที่ตั้งขึ้นใน "จักรวาลขยายอวตาร" ซึ่งเขียนโดยสตีเวน โกลด์ หนังสือมีกำหนดจัดพิมพ์โดย Penguin Random House แม้ว่าตั้งแต่ปี 2017 จะไม่มีการอัปเดตชุดหนังสือที่วางแผนไว้ แต่ใน กรกฎาคม 2022 นิยายภาพเรื่องแรกจากแฟรนไชน์ก็ได้รับการประกาศ อวตาร: เหนือนภา (Avatar: The High Ground)

ชื่อ วันจำหน่าย เหมาะสำหรับ ประเภทงาน อ้างอิง
อวตาร: เหนือนภา (Avatar: The High Ground) 6 ธันวาคม, 2022 – 10 มกราคม 2023 ผู้อ่านทุกวัย นวนิยายภาพ [19][20][21][22][23][24]
  • สร้างจากบทภาพยนตร์ต้นฉบับของเจมส์ แคเมรอน ก่อนที่จะเป็น อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ ทำหน้าที่บอกเล่าเรื่องราวก่อนและระหว่างช่วง 1 ปีก่อนเรื่องราวในภาพยนตร์[25]
  • เขียนเรื่องโดย Sherri L. Smith and Augustin Padilla
  • วาดภาพโดย Guilherme Balbi, Michael Altiyeh, Wes Dzioba, Michael Angel Ruiz, Diego Galindo, George Quadros, Gabriel Guzman, DC Alonso
  • จัดจำหน่าย โดย Dark Horse Comics และ Penguin Random House
  • มีสามฉบับ
    • เล่มที่ 1, วางจำหน่าย 6 ธันวาคม 2022
    • เล่มที่ 2, วางจำหน่าย 10 มกราคม 2023
    • เล่มที่ 3, วางจำหน่าย 10 มกราคม 2023
  • ระหว่างกระบวนการพัฒนาภาคต่ออวตารทั้ง 4 ภาค มีหลายไอเดียมากมายและเรื่องราวที่ถูกขีดเขียนและสนทนาแลกเปลี่ยน มีอยู่หนึ่งเรื่องราวต้นฉบับที่ไม่ได้ไปต่อในฐานะภาคต่อ ซึ่งเป็นของเจมส์ แคเมรอน—"เหนือนภา." แคเมรอนได้กล่าวถึงสิ่งที่เขาเขียนให้กับสำนักพิมพ์ และถูกดัดแปลงให้เป็นนวนิยายภาพ โดยจะบอกเล่าเรื่องราวในช่วงระหว่าง นาทีที่ 8 และ นาทีที่ 9 ใน อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ

หนังสือ

[แก้]

งานศิลป์แห่งอวตาร หนังสือเกี่ยวกับงานสร้างภาพยนตร์ วางจำหน่าย วันที่ 30 พฤศจิกายน 2009 โดย Abrams Books.

The World of Avatar: การสำรวจด้วยภาพ เป็นหนังสือที่เฉลิมฉลอง สำรวจ และอธิบายถึงโลกอันน่าอัศจรรย์ของแพนดอรา วางจำหน่าย วันที่ 31 พฤษภาคม 2022, โดย DK Books ลิขสิทธิ์จัดจำหน่ายในประเทศไทยโดย สำนักพิมพ์: วารา

งานศิลป์แห่งอวตาร วิถีแห่งสายน้ำ พาสำรวจเบื้องหลังสุดพิเศษในการสร้างและกระบวนการความคิดสร้างสรรค์ในภาพยนตร์ อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ วางจำหน่าย วันที่ 16 ธันวาคม 2022 โดย DK Books

อวตาร วิถีแห่งสายน้ำ พจนานุกรมภาพถ่าย คือ หนังสือภาพที่แสดงตัวละคร ยานพาหนะ อาวุธ สถานที่ และอื่น ๆ จากในภาพยนตร์ อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ พร้อมทั้งรายละเอียดสุดพิเศษที่น่าตื่นตา วางจำหน่าย วันที่ 16 ธันวาคม โดย DK Books

หนังสือการ์ตูน

[แก้]

ตุลาคม 2015 Dark Horse Comics ได้เซ็นสัญญา 10 ปี เพื่อเป็นหุ้นส่วนร่วมผลิตหนังสือการ์ตูน อวตาร[26]

6 พฤษภาคม 2017 Dark Horse Comics ได้ตีพิมพ์ เรื่องสั้น วันหนังสือการ์ตูนฟรี ชื่อว่า FCBD 2017 เจมส์ แคเมรอน อวตาร/ Briggs Land, ที่รวมเรื้องสั้นที่อยู่ในโลกของภาพยนตร์อวตารที่มีชื่อว่า "ภราดา" (Avatar: Brothers).[27][28] จากนั้น เดือนมกราคมจนถึงสิงหาคม ปี 2019 Dark Horse ได้ตีพิมพ์หนังสือมินิซีรีส์ 6 ฉบับ "อวตาร: วิถีทซูเทย์ (Avatar: Tsu'tey's Path).[29][30][31][32][33][34][28] วิถีทซูเทย์ ได้ถูกรวมเล่มในวันที่ 27 พฤศจิกายน 2019 พร้อมเรื่องสั้น "ภราดา" ทั้งสองเรื่องนี้บอกเล่าเหตุการณ์ในภาพยนตร์ แต่เป็นมุมมองของตัวละครนอกเหนือจากเจค ซัลลี่ เช่น ทซูเทย์ คู่หมั้นของเนทิรีที่พยายามหาหนทางรับมือกับความสูญเสียหลังการปรากฏตัวของเจค ซัลลี่ [28]

6 มกราคม 2017 Dark Horse Comics ได้ตีพิมพ์ มินิซีรีส์ 4 ฉบับ อวตาร: มหันตภัยครั้งใหม่ (Avatar: The Next Shadow) ที่บอกเล่าเรื่องราวต่อจากภาพยนตร์อวตารภาคแรก เล่าเหตุการณ์สองอาทิตย์หลังจากภาพยนตร์ และต่อมา 11 พฤษภาคม 2022 อวตาร: ยักเยื้องหรือมรณา (Avatar: Adapt or Die) มินิซีรีส์ 6 ฉบับที่ถูกตีพิมพ์โดยสำนักพิมพ์เดียวกันได้ตีพิมพ์ บอกเล่าเรื่องราวที่นำไปสู่ภาพยนตร์อวตาร ผ่านตัวละคร ดร.เกรซ ออกัสตินที่พยายามาสร้างสะพานแห่งสันติกับเผ่าโอมาติคาย่า

21 ตุลาคม 2023 Dark Horse Comics ได้ประกาศ มินิซีรีส์ 6 ฉบับที่เชื่อมโยงกับวิดีโอเกม อวตาร:พรมแดนแห่งแพนดอร่า - ระยะวิถีของโซ'เล็ก (Avatar: Frontiers of Pandora: So'lek's Journey) เล่าเหตุการณ์ในช่วงก่อนภาพยนตร์ อวตาร: วิถีแห่งสายน้ำ ผ่านตัวละคร โซ'เล็ก นาวีนักรบที่พยายามเดินทางเพื่อค้นหาความหวังที่จะรับมือกับคนบนฟ้า ก่อนการปรากฎตัวของตัวละครหลักของผู้เล่นในวิดีโอเกม กำหนดวางจำหน่าย กุมภาพันธ์ 2024

ฉบับ บทเรื่อง วันจำหน่าย เรื่อง ภาพ ลงสี หน้าปก รวมเล่ม
FCBD 2017 "ภราดา" (Brothers) 6 พฤษภาคม 2017 Sherri L. Smith Doug Wheatley Wes Dzioba Dave Wilkins อวตาร: วิถีทซูเทย์ (Avatar: Tsu'tey's Path) RELEASED: 27 พฤศจิกายน 2019ISBN 9781506706702
#1 "วิถีทซูเทย์" (Tsu'tey's Path) 16 มกราคม 2019 Sherri L. Smith Jan Duursema (pencils)

Dan Parson (inks)

Wes Dzioba Doug Wheatley

Shea Standefer (หน้าปกอื่น ๆ)

#2 13 กุมภาพันธ์ 2019
#3 20 มีนาคม 2019
#4 1 พฤษภาคม 2019
#5 26 มิถุนายน 2019
#6 21สิงหาคม 2019
#1 "มหันตภัยครั้งใหม่" (The Next Shadow) 6 มกราคม 2021 Jeremy Barlow Josh Hood Wes Dzioba Guilherme Balbi

ร่วมกับ Wes Dzioba

อวตาร: มหันตภัยครั้งใหม่ (Avatar: The Next Shadow) RELEASED: 11 สิงหาคม 2021

ISBN 9781506722429

#2 3 กุมภาพันธ์ 2021
#3 3 มีนาคม 2021
#4 7 เมษายน 2021
#1 "ยักเยื้องหรือมรณา" (Adapt or Die) 4 พฤษภาคม 2022 Corinna Bechko Beni Lobel Mark Molchan Wes Dzioba อวตาร: ยักเยื้องหรือมรณา (Avatar: Adapt or Die) RELEASED: 23 กุมภาพันธ์ 2023ISBN 9781506730714
#2 1 มิถุนายน 2022
#3 6 กรกฎาคม 2022
#4 1 สิงหาคม 2022
#5 9 กันยายน 2022
#6 5 ตุลาคม 2022

โชว์สด

[แก้]

โทรุก เดอะ เฟิสต์ ไฟลท์ เป็นการแสดงโชว์ที่สร้างจาก คณะโชว์เซิร์ค ดู โซเลย์ของมอนทรีอัลที่เปิดแสดงระหว่าง ธันวาคม 2015 และ มิถุนายน 2019 สร้างจาก ภาพยนตร์อวตาร ทำหน้าที่เป็นปฐมบทของจักรวาล โดยตั้งเรื่องราวที่อดีตของแพนดอราที่มีคำทำนายเกี่ยวกับมหันตภัยร้ายที่หวังคุกคามต้นไม้แห่งจิตวิญญาณและภารกิจของเอ็นตู โทรุคมัคโตตนแรก เพื่อโทเท็มในเผ่าที่ต่างกันมากมาย และสร้างเป็นสังคมที่อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ผู้ชมสามารถดาวน์โหลดแอพเพื่อที่จะได้มีส่วนรวมในการแสดงโชว์ ในวันที่ 18 มกราคม มันถูกประกาศในเฟซบุ๊คว่า การถ่ายทำสำหรับดีวีดีได้เสร็จสิ้นและกำลังอยู่ในขั้นของการตัดต่อ

นิทรรศการ

[แก้]

อวตาร: นิทรรศการคือนิทรรศการท่องเที่ยวที่สร้างจากภาพยนตร์ เปิดให้เข้าชมในเมือง เฉิงตู ประเทศจีน ในวันที่ 1 พฤษภาคม 2021 และปิดลงในวันที่ 31 ธันวาคม 2021.[35][36] นิทรรศการกำลังจะมีทัวร์รอบเอเชียในอนาคตแต่ถูกหยุดลง[37]

เครื่องเล่นในสวนสนุก

[แก้]

ในปี 2011 แคเมรอน, ไลต์สตอร์มเอนเตอร์เทนเมนต์ และ ทเวนตีเฟิสต์เซนจูรีฟอกซ์ได้เข้าร่วมข้อตกลงพิเศษกับวอลท์ ดิสนีย์ คอมพานี่ ให้จัดเครื่องเล่นใน ดิสนีย์พาร์ก, เอ็กซ์พีเรียนซ์แอนด์โปรดักส์ ทั่วทุกมุมโลก, รวมไปถึงตีมหลักสำหรับ ดิสนีย์แอนิมอลคิงดอม ใน Lake Buena Vista, Florida. พื้นที่ดังกล่าวรู้จักกันในชื่อ แพนดอรา – เดอะเวิลด์ออฟอวตาร, เริ่มเปิดให้เข้าชม 27 พฤษภาคม 2017.[38][39]

ตีมหลักถูกตั้งให้อยู่ในช่วงอนาคตหลายรุ่นหลังภาพยนตร์และประกอบไปด้วยสองเครื่องเล่น Avatar Flight of Passage และ Na'vi River Journey.

ปี 2023 บ็อบ ไอเกอร์ ประกาศว่าจะมีการเปิดเครื่องเล่นใหม่ในดิสนีย์แลนด์ โดยจะมีจุดเชื่อมโยงกับภาพยนตร์ในอนาคตของแฟรนไชน์ เช่นเดียวกับเครื่องเล่นก่อนหน้า ชื่อว่า อวตาร ดิ เอ็กซ์เพเรนท์

ข้อพิจารณาด้านวัฒนธรรม

[แก้]

กลุ่มชนพื้นเมืองบางกลุ่มทั่วโลกรวมถึงชนพื้นเมืองอเมริกันบางคนเรียกร้องให้คว่ำบาตรแฟรนไชส์เนื่องจากการจัดการวัฒนธรรมพื้นเมืองและการจัดสรรวัฒนธรรมแบบ "ไม่เข้าใจ" ภาพยนตร์อวตาร ทั้งสองเรื่องได้รับการวิพากษ์วิจารณ์ถึงการคัดเลือกนักแสดงผิวขาวและไม่ใช่ชนพื้นเมืองหลายคนในบทบาทของคนพื้นเมืองต่างดาว แคเมรอนกล่าวว่าเขาพยายามหลีกหนีจากเรื่องเล่าของผู้กอบกู้ผิวขาว[40][41][42] ภาพยนตร์ชุดนี้ถูกวิจารณ์ว่า "ทำให้การล่าอาณานิคมเป็นไปอย่างโรแมนติก" และนำเสนอภาพคนพื้นเมืองที่เป็นแบบเหมารวมตามมุมมองเดี่ยว.[43]

แคเมรอนยังเผชิญกับคำวิจารณ์สำหรับความคิดเห็นที่เกิดขึ้นหลังจากภาพยนตร์เรื่องแรกออกฉาย[44][45][46] ในปี 2010 แคเมรอนและนักแสดง Avatar สนับสนุนชาว Xingu ในการต่อต้านการสร้างเขื่อนเบโลมอนเต ประเทศบราซิล[47] ในปี 2012 คาเมรอนกล่าวว่า อวตาร เป็นการเล่าเรื่องประวัติศาสตร์ของอเมริกาเหนือและใต้ในยุคอาณานิคมตอนต้น “ด้วยความขัดแย้งและการนองเลือดระหว่างผู้รุกรานทางทหารจากยุโรปและชนพื้นเมือง”[48][49]

อ้างอิง

[แก้]
  1. 1.0 1.1 "Avatar producer teases the four sequels: "The connected story arc creates an even larger epic saga"". 8 December 2021.
  2. B. Vary, Adam (December 22, 2022). "'Avatar: The Way of Water' Screenwriters Talk Splitting Their Script Into Two Films, Sigourney Weaver's Mysterious Role and the Upcoming Movies (EXCLUSIVE)". Variety. สืบค้นเมื่อ December 28, 2022.
  3. "Avatar". Rotten Tomatoes. Fandango Media. สืบค้นเมื่อ 14 มีนาคม 2567. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= (help) แก้ไขสิ่งนี้ที่วิกิสนเทศ
  4. "Avatar". Metacritic. Red Ventures. สืบค้นเมื่อ June 18, 2018.
  5. D'Alessandro, Anthony (December 18, 2022). "Avatar: The Way Of Water Opens To $134M; Why Pic's Box Office Fate Will Be Determined Through The Holidays – Sunday AM Update". Deadline Hollywood. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 18, 2022. สืบค้นเมื่อ December 18, 2022.
  6. "Avatar: The Way of Water (2022)". Rotten Tomatoes. Fandango Media. สืบค้นเมื่อ December 30, 2022.
  7. "Avatar: The Way of Water Reviews". Metacritic. Red Ventures. สืบค้นเมื่อ December 22, 2022.
  8. 8.0 8.1 อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ CinemaScore
  9. "Oscar winners 2010: full list". the Guardian. March 8, 2010. สืบค้นเมื่อ December 27, 2022.
  10. ยูบิซอฟต์ (July 24, 2007). "ยูบิซอฟต์ และ ฟ็อกซ์ทีม ฟอร์ อวตาร เกม". Comingsoon.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 22, 2007. สืบค้นเมื่อ July 25, 2007.
  11. Miller, Ross (July 24, 2007). "Miller, Ross; "James Cameron selects Ubisoft to adapt Avatar"; joystiq.com; July 24, 2007". Joystiq.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 29, 2011. สืบค้นเมื่อ June 4, 2009.
  12. "Scopely acquires Disney's FoxNext Games, maker of Marvel Strike Force". VentureBeat. January 22, 2020.
  13. "Avatar: Pandora Rising". Scopely. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ April 5, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  14. "AVATAR Pandora Rising Shutting Down". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-06-09. สืบค้นเมื่อ 2023-01-05.
  15. "Avatar Reckoning". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 14, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  16. A New 'Avatar' Video Game Was Announced and People Have Mean Jokes
  17. "Avatar Frontiers of Pandora". Ubisoft. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 11, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  18. Flood, Alison (February 18, 2010). "James Cameron to write novel based on Avatar". The Guardian. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ January 8, 2014. สืบค้นเมื่อ March 8, 2021.
  19. "Avatar: The High Ground Volume 1". Barnes & Noble. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 24, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  20. "Avatar: The High Ground Volume 2". Barnes & Noble. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 10, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  21. "Avatar: The High Ground Volume 3 (Avatar, 3)". Amazon. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 24, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  22. "Avatar: The High Ground Volume 1". Penguin Random House. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 10, 2022. สืบค้นเมื่อ September 24, 2022.
  23. "Avatar: The High Ground Volume 2". Penguin Random House. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 26, 2022. สืบค้นเมื่อ December 26, 2022.
  24. "Avatar: The High Ground Volume 3". Penguin Random House. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ December 26, 2022. สืบค้นเมื่อ December 26, 2022.
  25. "AVATAR: THE HIGH GROUND VOLUME 1 HC".
  26. "NYCC 2015: James Cameron's Avatar Comes to Dark Horse Comics". October 9, 2015.
  27. "FREE COMIC BOOK DAY 2017: JAMES CAMERON'S AVATAR/ BRIGGS LAND". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  28. 28.0 28.1 28.2 "AVATAR: TSU'TEY'S PATH TPB". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  29. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #1". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  30. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #2". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  31. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #3". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  32. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #4". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  33. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #5". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  34. "AVATAR: TSU'TEY'S PATH #6". Dark Horse Comics. Dark Horse Comics. สืบค้นเมื่อ May 28, 2020.
  35. "AVATAR: EXPLORE PANDORA Welcomes Guests In Chengdu". April 30, 2021. สืบค้นเมื่อ February 2, 2022.
  36. "Avatar the Exhibition". 20th Century Studios. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-04-08. สืบค้นเมื่อ October 11, 2022.
  37. "Exclusive: The Walt Disney Company and Lightstorm Entertainment on 'Avatar 2' Collaborations and Consumer Products". March 22, 2022. สืบค้นเมื่อ March 28, 2022.
  38. Cody, Anthony (September 22, 2011). "Disney to build Avatar attractions at its theme parks". The Daily Telegraph. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ January 10, 2022. สืบค้นเมื่อ September 23, 2011.
  39. Levy, Dani (February 7, 2017). "Disney's 'Avatar'-Themed Land Opening Date Revealed, Star Wars Land Coming in 2019". Variety. สืบค้นเมื่อ February 8, 2017.
  40. "James Cameron's old comments prompt Native American boycott of new 'Avatar' sequel". Los Angeles Times (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2022-12-19. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  41. ""Avatar" faces calls for boycott over accusations of racism". Newsweek (ภาษาอังกฤษ). 2022-12-19. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  42. "People are boycotting Avatar: The Way of Water over 'cultural appropriation'". The Independent (ภาษาอังกฤษ). 2022-12-23. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  43. Magazine, Smithsonian; Feldman, Ella. "Indigenous Activists Criticize 'Avatar' Sequel". Smithsonian Magazine (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  44. "James Cameron's old comments prompt Native American boycott of new 'Avatar' sequel". Los Angeles Times (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2022-12-19. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  45. ""Avatar" faces calls for boycott over accusations of racism". Newsweek (ภาษาอังกฤษ). 2022-12-19. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  46. "People are boycotting Avatar: The Way of Water over 'cultural appropriation'". The Independent (ภาษาอังกฤษ). 2022-12-23. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  47. "Avatar director James Cameron joins Amazon tribe's fight to halt giant dam". the Guardian (ภาษาอังกฤษ). 2010-04-17. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  48. Acuna, Kirsten. "James Cameron Swears He Didn't Rip Off The Idea For 'Avatar'". Business Insider (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.
  49. "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-05-20. สืบค้นเมื่อ 2022-12-26.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (ลิงก์)

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]