สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา
ประเภท	สวนพฤกษศาสตร์
ที่ตั้ง	ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์
พื้นที่	14 ไร่
เปิดตัว	พ.ศ. 2535
ผู้ดำเนินการ	วัดคุ้งตะเภา, สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
สถานะ	เปิดทำการ

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา หรือ ศูนย์ศึกษาสมุนไพรในวัดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นสวนพฤกษศาสตร์ชุมชนขนาดเล็ก ตั้งอยู่ที่วัดคุ้งตะเภา ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์ สวนแห่งนี้ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2535 บนพื้นที่ 14 ไร่ โดยเป็นสวนพฤกษศาสตร์ท้องถิ่นที่จัดตั้งขึ้นและดำเนินการโดยองค์กรทางพระพุทธศาสนาเพื่อประโยชน์การศึกษาสมุนไพรและอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของชุมชนท้องถิ่น

ปัจจุบันสวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา เป็นสวนสมุนไพรในวัดที่มีผลงานดีเด่นระดับประเทศของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ และเป็นสถานที่ศึกษาพันธุกรรมพืชที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีความร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและบุคลากรจากหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ เช่น สถาบันวิจัยการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข โครงการศูนย์ศึกษาพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ วิทยาลัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการพัฒนาแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และข้อมูลทางพฤกษศาสตร์เพื่อการศึกษาต่อยอดทางวิชาการพืชสมุนไพรในระดับประเทศ

ประวัติ

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา หรือ สวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา ได้รับการจัดตั้งให้เป็น ศูนย์ศึกษาสมุนไพรในวัดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ ในปี พ.ศ. 2547 เนื่องจากวัดคุ้งตะเภามีพระภิกษุผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรแผนโบราณ ได้เป็นผู้รวบรวมสมุนไพรหายากจากสถานที่ต่าง ๆ มารวมไว้ในวัด (ในปัจจุบันในวัดมีต้นยาสมุนไพรทั้งสิ้นกว่า 500 ชนิด) เพื่อให้ความรู้แก่ผู้สนใจและเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาชาวบ้านในด้านการอนุรักษ์สมุนไพร

นักเรียนในสวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

ทางวัดได้แบ่งเขตสังฆาวาสส่วนหนึ่งให้เป็นพื้นที่ปลูกสมุนไพรที่รวบรวมมาได้จากที่ต่าง ๆ นำมาปลูกไว้ ทั้งชนิดต้นและชนิดไม้ลงหัว ไปจนกระทั่งไม้เลื้อยขนาดใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งได้รวบรวมพืชสมุนไพรไทยที่หาชมได้ยากนำมาปลูกในเขตพื้นที่บริเวณวัดหลายร้อยชนิด โดยเริ่มทำการจัดหาสมุนไพรมาอนุรักษ์เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2535 ซึ่งผู้มีส่วนสำคัญในการริเริ่มการปลูกอนุรักษ์สมุนไพรในวัดคุ้งตะเภาก็คือ พระสมุห์สมชาย จีรปุญฺโญ เจ้าอาวาสวัดคุ้งตะเภา พระอู๋ ปญฺญาวชิโร และพระธง ฐิติธมฺโม ซึ่งเป็นผู้มีความรู้เชี่ยวชาญในการจำแนกพืชสมุนไพรไทย

นักวิจัยในสวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

ปัจจุบันสวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภาเป็นสถานที่ศึกษาอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของชุมชนที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีการร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและบุคลากรจากหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ เช่น กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข โครงการศูนย์ศึกษาพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ วิทยาลัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการพัฒนาแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และข้อมูลทางพฤษศาสตร์เพื่อการศึกษาต่อยอดทางวิชาการพืชสมุนไพรในระดับประเทศ

วัดคุ้งตะเภาได้จัดพื้นที่ตั้งวัดด้านทิศเหนือ และบางส่วนของพื้นที่ตั้งวัด สำหรับเป็นพื้นที่สวนรุกขชาติ สระน้ำ แปลงสวนป่าปลูกพรรณไม้เนื้อแข็ง อาคารเพาะชำ บรรยากาศโดยทั่วไปมีพื้นที่ร่มรื่น เต็มไปด้วยแมกไม้นานาพรรณ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทางวัดใช้พื้นที่ส่วนนี้บางส่วนสำหรับปลูกพรรณไม้ชนิดล้มลุก หรือพืชลงหัว ซึ่งจะแตกใบสวยงามในช่วงฤดูฝน ส่วนในช่วงฤดูแล้ง จะเป็นพื้นที่ลานโล่งใต้ต้นไม้ สลับกับพื้นที่เนินดินไหล่เขาขนาดเล็กสวยงามเหมาะกับการปฏิบัติธรรมและหย่อนใจ

ดูเพิ่ม

• วัดคุ้งตะเภา
• หมู่บ้านคุ้งตะเภา

แหล่งข้อมูลอื่น

• สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา เก็บถาวร 2016-06-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• เว็บไซด์วัดคุ้งตะเภา www.watkungtapao.ob.tc
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์