รายชื่อมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย
มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หรือ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ขององค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) หมายถึงประเพณีและการปฏิบัติที่ไม่ใช่ทางกายภาพที่ดำเนินการโดยบุคคล ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางวัฒนธรรมของประเทศ ซึ่งรวมถึงการเฉลิมฉลอง เทศกาล การแสดง ประเพณีมุขปาฐะ ดนตรี และการทำหัตถกรรม[1] ตามอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งร่างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2546[2] และมีผลบังคับใช้ใน พ.ศ. 2549[3] การขึ้นทะเบียนรายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของยูเนสโกนั้นกระทำโดยคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งเป็นองค์การที่จัดตั้งขึ้นตามอนุสัญญานี้[4]
ประเทศไทยเข้าเป็นภาคีในอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ค.ศ. 2003 เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2559 (ค.ศ. 2016) ในปัจจุบัน ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย ทั้งสิ้น 4 รายการ ในชนิดรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity)
รายการที่ขึ้นทะเบียนแล้ว (inscribed)[แก้]
- หมายเหตุ: ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมฯ[5]
รายการ | ภาพ | ประเภท | ปีขึ้นบัญชี (พ.ศ./ค.ศ.) |
หมายเหตุ | อ้างอิง |
---|---|---|---|---|---|
โขน ละครรำสวมหน้ากากในไทย | RL | 2561/2018 | เป็นศิลปะการแสดงของไทย ที่ผสมผสานองค์ประกอบทางดนตรี การร้อง วรรณกรรม นาฏศิลป์ พิธีกรรม และงานฝีมือ | 01385 | |
นวดไทย การนวดแผนไทย | RL | 2562/2019 | เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะ วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมของการดูแลสุขภาพแบบไทย ในฐานะการรักษาโดยไม่ใช้ยาและการบำบัดด้วยตนเอง เกี่ยวข้องกับการขยับร่างกายโดยผู้ประกอบวิชาชีพ ช่วยปรับสมดุลร่างกาย พลังงาน และโครงสร้างของผู้ป่วย เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย | 01384 | |
โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย | RL | 2564/2021 | เป็นการแสดง เต้นรำ และการร้องเพลงสดที่มีชีวิตชีวาพร้อมกายกรรมจากภาคใต้ของไทย โดยปกติแล้ว การแสดงประกอบด้วยการกล่าวอัญเชิญด้วยวาจา ตามด้วยการนำเสนอโดยตัวละครหลักที่เต้นรำด้วยการเคลื่อนไหวของขา แขน และนิ้วอย่างมีพลังและซับซ้อน | 01587[6] | |
สงกรานต์ในไทย เทศกาลปีใหม่ไทยดั้งเดิม | RL | 2566/2023 | เป็นประเพณีวันขึ้นปีใหม่ของไทยมาแต่โบราณ เป็นประเพณีที่งดงาม อ่อนโยน เอื้ออาทร และเต็มไปด้วยบรรยากาศของความกตัญญู ความสนุกสนาน ความอบอุ่น และการให้เกียรติเคารพซึ่งกันและกัน สะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของความเป็นไทยได้อย่างชัดเจน โดยใช้น้ำเป็นสื่อในการเชื่อมสัมพันธไมตรี | 01719 |
รายการที่เสนอขึ้นทะเบียนแล้ว อยู่ระหว่างการพิจารณาของยูเนสโก (on-going nomination)[แก้]
- ต้มยำกุ้ง (พิจารณาในวันที่ 2–7 ธันวาคม พ.ศ. 2567)[7]
- เกอบายา : ความรู้ ทักษะ ประเพณี และแนวปฏิบัติ (พิจารณาในวันที่ 2–7 ธันวาคม พ.ศ. 2567 โดยเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย สิงคโปร์ และบรูไน)[8]
- ผ้าขาวม้า (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2568)[9]
- มวยไทย : การชกมวยไทยดั้งเดิม (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2569)[10]
- ชุดไทย : ความรู้ งานช่างฝีมือ และแนวปฏิบัติการแต่งกายชุดไทยประจำชาติ (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2569)[11]
รายการที่เตรียมเสนอขึ้นทะเบียน หรือกำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน[แก้]
- ผีตาโขน[12]
- ข้าวแกง – อาจเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับประเทศสิงคโปร์ ในรายการ "วัฒนธรรมอาหารริมทางของสิงคโปร์" ซึ่งขึ้นทะเบียนแล้วเมื่อ พ.ศ. 2563[13]
- ข้าวเหนียวมะม่วง[14]
- หนังใหญ่[15] [กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน โดยจะขอขึ้นทะเบียนในรายการมรดกที่เป็นแบบอย่างที่ดีในการสงวนรักษา (Register of Good Safeguarding Practices)][16]
- หมอลำ[17] (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)
- ประเพณีลอยกระทง[11] (กำลังดำเนินการศึกษาจัดทำข้อมูล เพื่อเสนอขอความเห็นชอบต่อคณะรัฐมนตรี)
- พิธีไหว้ครู[18] (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)
- กัญชาไทย[19][20]
ดูเพิ่ม[แก้]
อ้างอิง[แก้]
- ↑ "What is Intangible Cultural Heritage?". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
- ↑ "Text of the Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
- ↑ "The States Parties to the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2003)". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
- ↑ "Functions of the Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
- ↑ Thailand and the 2003 Convention
- ↑ Nora, dance drama in southern Thailand
- ↑ การประชุมคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาฯครั้งที่ 1/2566
- ↑ การประชุมคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาฯครั้งที่ 1/2566
- ↑ Thailand, Phakhaoma, a multifunctional cloth in Thai life (RL), Files pending priority ‘0’ treatment
- ↑ โขน:กระทรวงวัฒนธรรมเตรียมเสนอนวดไทย โนรา และมวยไทย ให้ยูเนสโก หลังโขนได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางวัฒนธรรมโลก
- ↑ 11.0 11.1 การเสวนาพิเศษ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่เตรียมขอขึ้นทะเบียนยูเนสโก ในปีพ.ศ. 2567[1]
- ↑ จัดใหญ่"ผีตาโขน"เล็งขึ้นบัญชีมรดกวัฒนธรรมโลก... อ่านต่อที่ : https://d.dailynews.co.th/education/649093/
- ↑ ผลักดัน “ข้าวแกง” มรดกภูมิปัญญาฯร่วม “สตรีทฟู้ด”
- ↑ [2]
- ↑ สวธ.-วัดขนอน พัฒนาองค์ความรู้ทางวัฒนธรรมของหนังใหญ่ รองรับขึ้นทะเบียนยูเนสโก
- ↑ เทศกาลหนังใหญ่วัดขนอน ครั้งที่ 17 พร้อมจัดยิ่งใหญ่ ศรัทธา-ศิลป์-แผ่นดินหนังใหญ่ ร่วมใจสู่มรดกโลก
- ↑ ร้อยเอ็ดวางแผนดันหมอลำ ขึ้นทะเบียนมรดกโลกของ UNESCO
- ↑ ศธ.ชงยูเนสโกยก “พิธีไหว้ครู” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้
- ↑ เสนอขึ้นทะเบียน "กัญชาไทย" เป็นมรดกโลก
- ↑ จ่อชง ยูเนสโก ขึ้นทะเบียน "กัญชาไทย" มรดกโลก ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม