ข้ามไปเนื้อหา

พฤติกรรมของมนุษย์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา
ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมและการแสดงออกความคิดสร้างสรรค์เป็นรูปแบบของพฤติกรรมมนุษย์

พฤติกรรมของมนุษย์ (อังกฤษ: human behavior) เป็นศักยภาพและการแสดงออก (ทางจิตใจ ทางกาย และทางสังคม) ของบุคคลหรือกลุ่มคนในการตอบสนองต่อสิ่งเร้าภายในและภายนอกตลอดชีวิต ปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมเป็นตัวขับเคลื่อนพฤติกรรมของบุคคล โดยบางส่วนอาจมีเหตุจากความคิดและความรู้สึกซึ่งช่วยให้เห็นสภาพจิตใจของแต่ละคน เผยให้เห็นสิ่งต่าง ๆ เช่นทัศนคติและค่านิยม บุคลิกภาพยังหล่อหลอมพฤติกรรมด้วย คือเพราะบุคลิกภาพต่างกัน จึงเกิดพฤติกรรมที่ต่างกัน

พฤติกรรมทางสังคม (อังกฤษ: social behavior) หมายถึงการกระทำต่อผู้อื่น โดยได้อิทธิพลสำคัญจากปฏิสัมพันธ์ทางสังคมและวัฒนธรรม รวมถึงจริยธรรม สัมพันธภาพระหว่างบุคคล การเมือง และความขัดแย้ง พฤติกรรมบางอย่างเป็นปกติ แต่บางอย่างก็ไม่ปกติ พฤติกรรมหนึ่ง ๆ ยอมรับได้หรือไม่จะขึ้นอยู่กับบรรทัดฐานทางสังคมซึ่งบังคับใช้ด้วยวิธีต่าง ๆ บรรทัดฐานทางสังคม (social norm) ยังกำหนดพฤติกรรมด้วย มนุษย์จะถูกกดดันให้ปฏิบัติตามกฎเกณฑ์โดยเฉพาะ ๆ และแสดงพฤติกรรมบางอย่างโดยจะจัดว่ายอมรับได้หรือยอมรับไม่ได้ก็ขึ้นอยู่กับสังคมหรือวัฒนธรรมนั้น ๆ

พฤติกรรมทางการรู้คิด (อังกฤษ: cognitive behavior) หมายถึงพฤติกรรมเกี่ยวกับการเรียนและการใช้ความรู้ เป็นเรื่องการเรียนรู้และการถ่ายทอดข้อมูล รวมถึงการประยุกต์ใช้ความรู้อย่างสร้างสรรค์และความเชื่อส่วนบุคคลเช่นศาสนา ส่วนพฤติกรรมทางสรีรวิทยา (อังกฤษ: physiological behavior) หมายถึงพฤติกรรมในการดูแลร่างกาย เป็นเรื่องการบริหารร่างกายในขั้นพื้นฐานรวมทั้งมาตรการรักษาสุขภาพ พฤติกรรมทางเศรษฐกิจ (อังกฤษ: economic behavior) หมายถึงพฤติกรรมเกี่ยวกับการพัฒนา การจัดระเบียบ และการใช้วัสดุสิ่งของ รวมถึงรูปแบบการทำงานอื่น ๆ ส่วนพฤติกรรมทางนิเวศ (อังกฤษ: ecological behavior) หมายถึงการกระทำที่เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศ เป็นเรื่องปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์กับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ และอิทธิพลของสิ่งแวดล้อมต่อพฤติกรรมมนุษย์

การศึกษา

[แก้]

สังคมศาสตร์สาขาต่าง ๆ ศึกษาพฤติกรรมของมนุษย์ รวมทั้งสาขาจิตวิทยา สังคมวิทยา อีโธโลยี (ethology) โดยรวมสาขาย่อยและสำนักแนวคิดต่าง ๆ ของศาสตร์[1] พฤติกรรมของมนุษย์มีแง่มุมต่าง ๆ จึงไม่มีนิยามหรือสาขาวิชาใดที่ครอบคลุมได้ทั้งหมด[2] ปัญหาเรื่องพันธุกรรมเทียบกับสิ่งแวดล้อม (nature vs. nurture) เป็นประเด็นพื้นฐานอย่างหนึ่งในการศึกษาพฤติกรรมมนุษย์ เป็นการศึกษาว่าพฤติกรรมได้รับอิทธิพลหลักจากปัจจัยทางพันธุกรรมหรือสิ่งแวดล้อมยิ่งกว่า[3] สาธารณชนบางครั้งจะให้ความสนใจกับการศึกษาพฤติกรรมมนุษย์เนื่องจากมีความเชื่อมโยงกับประเด็นทางวัฒนธรรม รวมถึงอาชญากรรม เพศวิถี และความเหลื่อมล้ำทางสังคม[4]

วิทยาศาสตร์ธรรมชาติบางสาขาก็ให้ความสำคัญกับพฤติกรรมมนุษย์ด้วย ประสาทวิทยาศึกษาว่าระบบประสาทควบคุมพฤติกรรมอย่างไร ส่วนชีววิทยาวิวัฒนาการศึกษาว่าจิตใจของมนุษย์วิวัฒนาการขึ้นอย่างไร[5] ในสาขาอื่น ๆ พฤติกรรมมนุษย์อาจเป็นประเด็นรองในการศึกษาเมื่อพิจารณาว่ามันส่งผลต่อประเด็นอื่น ๆ อย่างไร[6] นอกเหนือจากการสอบสวนทางวิทยาศาสตร์อย่างเป็นรูปธรรม พฤติกรรมของมนุษย์และสภาพความเป็นมนุษย์ (human condition) ยังเป็นจุดสนใจหลักของปรัชญาและวรรณกรรม[5] ส่วนปรัชญาจิต (philosophy of mind) พิจารณาแง่มุมต่าง ๆ เช่น เจตจำนงเสรี ปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างกายกับจิต (mind–body problem) และความยืดหยุ่นได้ของพฤติกรรมมนุษย์[7]

พฤติกรรมของมนุษย์สามารถประเมินได้ผ่านแบบสอบถาม การสัมภาษณ์ และวิธีการทดลอง อาจทำการทดลองโดยทดสอบพฤติกรรมของสัตว์อื่น ๆ ที่นำไปเปรียบเทียบกับพฤติกรรมของมนุษย์ได้[8] การเปรียบเทียบคู่แฝดเป็นวิธีทั่วไปในการศึกษาพฤติกรรมของมนุษย์ สำหรับฝาแฝดที่มีจีโนมเหมือนกัน ก็จะช่วยแยกปัจจัยทางพันธุกรรมและทางสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อพฤติกรรม งานศึกษาฝาแฝดพบว่า รูปแบบการดำเนินชีวิต ความเสี่ยงต่อโรค และพฤติกรรมที่ไม่ดีต่อสุขภาพมีตัวบ่งชี้ทั้งทางพันธุกรรมและทางสภาพแวดล้อม[9]

พฤติกรรมทางสังคม

[แก้]
ข้อมูลเพิ่มเติม: สังคมวิทยา
รูปถ่ายหญิงญี่ปุ่น (ป. ค.ศ. 1880)

พฤติกรรมทางสังคมของมนุษย์คือพฤติกรรมที่มุ่งคนอื่น รวมถึงการสื่อสารและความร่วมมือ เป็นเรื่องซับซ้อนและมีระเบียบสูง มนุษย์มีสมรรถภาพทางทฤษฎีจิตที่ช่วยให้เข้าใจความคิดและการกระทำต่อกันและกัน มนุษย์ได้พัฒนาสังคมและวัฒนธรรมที่ต่างกับของสัตว์อื่น ๆ โดยอาศัยพฤติกรรมทางสังคม[10]

ปัจจัยทางชีวภาพที่มีผลต่อมนุษย์ทุกคน และปัจจัยทางวัฒนธรรมที่ขึ้นอยู่การเลี้ยงดูและบรรทัดฐานของสังคม ทั้งสองควบคุมพฤติกรรมทางสังคมของมนุษย์[11] การสื่อสารของมนุษย์อิงอาศัยภาษาเป็นหลัก โดยทั่วไปผ่านการพูดหรือการเขียน อวัจนภาษาสามารถปรับเปลี่ยนความหมายการสื่อสาร โดยแสดงความคิดและเจตนาด้วยพฤติกรรมทางกายและเสียง[12]

บรรทัดฐานทางสังคม

[แก้]

พฤติกรรมของมนุษย์ในสังคมจะกำกับด้วยบรรทัดฐานทางสังคม ซึ่งเป็นความคาดหวังที่ไม่ได้ระบุไว้ซึ่งสมาชิกในสังคมมีต่อกัน บรรทัดฐานเหล่านี้ฝังลึกอยู่ในวัฒนธรรมแหล่งเกิด โดยมนุษย์มักปฏิบัติตามโดยไม่รู้ตัวหรือไม่ต้องไตร่ตรอง บรรทัดฐานมีผลต่อทุกด้านของชีวิตในสังคมมนุษย์ รวมถึงมารยาท (decorum) ความรับผิดชอบต่อสังคม สิทธิในทรัพย์สิน ข้อตกลงตามสัญญา ศีลธรรม ความยุติธรรม และความหมายของชีวิต บรรทัดฐานหลายอย่างอำนวยการประสานงานระหว่างสมาชิกในสังคม โดยพิสูจน์แล้วว่าได้ประโยชน์ร่วมกัน เช่น ที่เกี่ยวกับการสื่อสารและข้อตกลง แรงกดดันทางสังคมจะเป็นตัวบังคับใช้บรรทัดฐาน คือบุคคลที่ละเมิดบรรทัดฐานอาจถูกกีดกันทางสังคม[13]

ระบบจริยธรรมเป็นแนวทางพฤติกรรมของมนุษย์เพื่อกำหนดว่าอะไรถูกศีลธรรม มนุษย์จึงต่างกับสัตว์อื่น ๆ พฤติกรรมที่มีจริยธรรมก็คือพฤติกรรมของมนุษย์ผู้พิจารณาว่าการกระทำจะมีผลกระทบต่อผู้อื่นอย่างไรและจะเป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นหรือไม่ อะไรถูกจริยธรรมจะขึ้นอยู่กับการตัดสินว่าถูกหรือผิด (value judgment) ของบุคคลและบรรทัดฐานทางสังคม การตัดสินว่าถูกหรือผิดเป็นธรรมชาติของมนุษย์ในวัฒนธรรมทุกวัฒนธรรมแม้ระบบที่ใช้ในการประเมินอาจแตกต่างกัน ระบบประเมินอาจมาจากกฎสวรรค์ (divine law) กฎธรรมชาติ อำนาจรัฐฝ่ายพลเรือน (civil authority) เหตุผล หรือหลักการเหล่านี้รวมกันและหลักการอื่น ๆ การเห็นแก่ประโยชน์ผู้อื่น (altruism) เป็นพฤติกรรมซึ่งมนุษย์คำนึงถึงสวัสดิภาพของผู้อื่นเท่าเทียมหรือมากกว่าของตนเอง แม้สัตว์อื่น ๆ จะทำประโยชน์ให้แก่ผู้อื่นในเชิงชีววิทยา การทำประโยชน์ผู้อื่นทางจริยธรรมเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของมนุษย์[14]

พฤติกรรมเบี่ยงเบน (deviance) คือพฤติกรรมที่ละเมิดบรรทัดฐานทางสังคม เนื่องจากบรรทัดฐานทางสังคมจะต่าง ๆ กันในแต่ละบุคคลและวัฒนธรรม ลักษณะและความรุนแรงของความเบี่ยงเบนจึงเป็นเรื่องทางอัตวิสัย/อัตนัย สิ่งที่สังคมถือว่าเบี่ยงเบนอาจเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลาเมื่อเกิดบรรทัดฐานทางสังคมใหม่ ๆ ความเบี่ยงเบนอาจถูกลงโทษด้วยการตีตราทางสังคม การประณาม หรือความรุนแรง[15] การกระทำที่เบี่ยงเบนหลายอย่างจัดเป็นอาชญากรรมและอาจถูกลงโทษด้วยกฎหมายอาญา[16] การกระทำเบี่ยงเบนอาจจัดให้มีโทษเพื่อป้องกันอันตรายต่อผู้อื่น เพื่อรักษาโลกทัศน์และวิถีชีวิตบางอย่าง หรือเพื่อบังคับใช้หลักศีลธรรมและความสุภาพ[17] วัฒนธรรมยังให้คุณค่าในเชิงบวกหรือเชิงลบแก่ลักษณะทางกายบางอย่าง ทำให้คนไร้ลักษณะที่พึงปรารถนาอาจถูกมองว่าเบี่ยงเบน[18]

สัมพันธภาพระหว่างบุคคล

[แก้]
บทความหลัก: สัมพันธภาพระหว่างบุคคล
ครอบครัวในเขตโนอาทัค รัฐอะแลสกา (1929)

สัมพันธภาพระหว่างบุคคลสามารถประเมินได้จากการตัดสินใจและอารมณ์ที่เกิดระหว่างคนสองคน หรือสามารถประเมินได้จากบริบทกว้าง ๆ ทางสังคมว่าความสัมพันธ์ดังกล่าวควรจะเป็นอย่างไร ความสัมพันธ์พัฒนาขึ้นผ่านการสื่อสาร โดยสร้างความสนิทสนม แสดงอารมณ์ และพัฒนาเอกลักษณ์ของตน[12]

แต่ละคนจะมีกลุ่มสังคมที่สร้างด้วยความสัมพันธ์กับคนอื่น ๆ ภายในกลุ่ม สมาชิกจะสื่อสารและมีปฏิสัมพันธ์กัน โดยกลุ่มยังสามารถเชื่อมโยงกับกลุ่มอื่นผ่านความสัมพันธ์อื่น ๆ พฤติกรรมทางสังคมของมนุษย์ไม่ได้รับอิทธิพลจากความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลเท่านั้น แต่ยังได้รับผลกระทบจากพฤติกรรมที่ทำกับคนหนึ่งซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อคนอื่น ๆ อีก[19] บุคคลที่แสวงหาการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมอย่างกระตือรือร้นถือเป็นคนสนใจต่อสิ่งภายนอก/คนชอบสังคม (extrovert) ส่วนคนตรงกันข้ามคือคนสนใจต่อสิ่งภายใน/คนชอบเก็บตัว (introvert)[20]

ความรักแบบโรแมนติกเป็นแรงดึงดูดระหว่างบุคคลที่สำคัญ ลักษณะจะต่าง ๆ กันแล้วแต่วัฒนธรรม แต่มักขึ้นอยู่กับเพศ เกิดขึ้นพร้อมกับแรงดึงดูดทางเพศ และเป็นได้ทั้งรักต่างเพศหรือรักร่วมเพศ มีรูปแบบที่แตกต่างกันและเกี่ยวข้องกับอารมณ์หลายอย่าง วัฒนธรรมหลายวัฒนธรรมให้ความสำคัญกับความรักโรแมนติกมากกว่าแรงดึงดูดระหว่างบุคคลรูปแบบอื่น ๆ การแต่งงานเป็นการมาอยู่ร่วมกันของคนสองคน แม้จะเกี่ยวข้องกับความรักโรแมนติกหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับวัฒนธรรม [21]

บุคคลที่สัมพันธ์ทางสายเลือดอย่างใกล้ชิดรวมกันเป็นครอบครัว มีรูปแบบโครงสร้างครอบครัวที่หลากหลายซึ่งอาจรวมถึงพ่อแม่ลูก รวมทั้งลูกเลี้ยงหรือญาติอื่น ๆ[22] ครอบครัวที่มีเด็กมักจะเน้นการเลี้ยงบุตร พ่อแม่จะทุ่มเทเป็นอย่างมากเพื่อปกป้องและสั่งสอนลูก ๆ เด็กจะใช้เวลาเติบโตขึ้นเป็นเวลายาวนานกว่าสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่น ๆ โดยมาก[23]

รัฐศาสตร์และความขัดแย้ง

[แก้]
ข้อมูลเพิ่มเติม: รัฐศาสตร์
ยุทธการในการปฏิวัติฮังการี ค.ศ. 1848

เมื่อมนุษย์ตัดสินใจเป็นกลุ่มก็จัดว่ามีส่วนร่วมในการเมือง มนุษย์วิวัฒนาการมาให้มีพฤติกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง แต่นี่ยังรวมถึงพฤติกรรมที่ส่งเสริมการร่วมมือกันยิ่งกว่าความขัดแย้งกันในสถานการณ์กลุ่มด้วย บุคคลมักจะรู้สึกว่าตนอยู่ในกลุ่มหรือนอกกลุ่ม โดยบุคคลจะร่วมมือกับคนในกลุ่มและแข่งขันกับคนนอกกลุ่ม นี้ก่อพฤติกรรมต่าง ๆ เช่น การยอมตามโดยไม่รู้ตัว การเชื่อฟังผู้มีอำนาจโดยไม่คิดไม่สอบถาม การรู้สึกยินดีกับความโชคร้ายของฝ่ายตรงข้าม การก่อความเป็นปฏิปักษ์กับคนภายนอก การสร้างกลุ่มนอกขึ้นแม้เมื่อไม่มีอยู่จริง และการลงโทษผู้ไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานของกลุ่มใน พฤติกรรมเหล่านี้สร้างระบบการเมืองที่บังคับใช้มาตรฐานและบรรทัดฐานของกลุ่มใน[24]

เมื่อมนุษย์ต่อต้านกันและกัน ก็จะเกิดความขัดแย้ง อาจเกิดเมื่อความเห็นไม่ตรงกัน เมื่อฝ่ายหนึ่งขัดขวางเป้าหมายของอีกฝ่าย หรือเมื่อประสบอารมณ์เชิงลบ เช่น ความโกรธต่อกัน ความขัดแย้งจากความเห็นไม่ตรงกันเพียงอย่างเดียวมักแก้ได้ด้วยการสื่อสารหรือการเจรจาต่อรอง แต่การใช้อารมณ์หรือการมุ่งขัดกันอาจทำให้ความขัดแย้งรุนแรงขึ้น ความขัดแย้งระหว่างบุคคล (interpersonal conflict) คือความขัดแย้งระหว่างบุคคลหรือกลุ่มบุคคลโดยเฉพาะ ๆ[25]

ความขัดแย้งทางสังคม (social conflict) คือความขัดแย้งระหว่างกลุ่มสังคมหรือกลุ่มประชากรที่ต่างกัน มักเกิดเมื่อกลุ่มสังคมบางกลุ่มถูกกีดกัน ไม่ได้ทรัพยากรตามที่ต้องการ ต้องการให้เกิดการเปลี่ยนแปลง หรือประสงค์ที่จะต่อต้านการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ความขัดแย้งที่รุนแรงสามารถก่อความไม่สงบในสังคมได้[26] ความขัดแย้งระหว่างประเทศ (international conflict) คือความขัดแย้งระหว่างชาติหรือรัฐบาล ซึ่งอาจแก้ไขได้ผ่านการทูตหรือสงคราม

พฤติกรรมทางการรู้คิด/ปัญญา

[แก้]
บทความหลัก: ประชาน
การเรียนทำจิตรกรรมในเมืองวอลโกกราด ประเทศรัสเซีย (2013)

การรู้คิด (cognition) ของมนุษย์แตกต่างกับสัตว์อื่น ๆ เพราะมีเหตุปัจจัยจากทั้งลักษณะทางชีววิทยาด้วย จากความรู้และการพัฒนาที่มีร่วมกันแล้วถ่ายทอดทางวัฒนธรรมด้วย มนุษย์สามารถเรียนรู้จากกันและกันเพราะมีสมรรถภาพทางทฤษฎีจิตที่ช่วยให้เรียนรู้ผ่านการศึกษาได้ การใช้ภาษาช่วยให้ถ่ายทอดความรู้ให้แก่กันได้โดยตรง[27][28] สมองมนุษย์มีความยืดหยุ่น ทำให้ลักษณะต่าง ๆ ของสมองเปลี่ยนไปได้เพื่อตอบสนองต่อประสบการณ์ใหม่ ๆ นี้ช่วยให้เกิดการเรียนรู้แล้วก่อพฤติกรรมการฝึกฝน ช่วยให้พัฒนาทักษะใหม่ ๆ ได้[28] พฤติกรรมที่ทำต่อเนื่องเป็นเวลานานอาจกลายเป็นนิสัย ซึ่งจะทำเป็นประจำต่อไปได้โดยไม่ต้องรู้ตัว[29]

มนุษย์ใช้เหตุผลในการอนุมานข้อสรุปจากข้อมูลที่มีจำกัด การหาเหตุผลส่วนใหญ่เกิดขึ้นเองอย่างอัตโนมัติโดยที่บุคคลไม่ต้องพยายามอย่างรู้ตัว การใช้เหตุผลทำโดยการถือนัยทั่วไปจากประสบการณ์ในอดีตแล้วนำมาใช้กับสถานการณ์ใหม่ การเรียนหาความรู้ก็เพื่อให้สามารถอนุมานได้แม่นยำขึ้น ส่วนการให้เหตุผลแบบนิรนัยเป็นการอนุมานข้อสรุปที่เป็นจริงตามข้อตั้งทางตรรกะ การให้เหตุผลแบบอุปนัยอนุมานว่าข้อสรุปใดน่าจะเป็นจริงตามบริบท[30]

อารมณ์เป็นประสบการณ์ทางการรู้คิดที่มีมาแต่กำเนิดในมนุษย์ อารมณ์พื้นฐานเช่น ความผาสุก (joy) ความทุกข์ (distress) ความโกรธ ความกลัว ความประหลาดใจ และความรังเกียจ พบได้ในทุกวัฒนธรรม แต่บรรทัดฐานทางสังคมเกี่ยวกับการแสดงอารมณ์ก็จะแตกต่างกันไป อารมณ์อื่น ๆ มาจากการรู้คิดขั้นสูงเช่น ความรัก ความรู้สึกผิด ความอับอาย (shame) ความขายหน้า (embarrassment) ความภาคภูมิใจ และความริษยา (envy, jealousy) อารมณ์เหล่านี้จะเกิดขึ้นโดยใช้เวลา ไม่ใช่ทันที โดยได้รับอิทธิพลจากปัจจัยทางวัฒนธรรมอย่างสำคัญ[31]

อารมณ์ได้อิทธิพลจากข้อมูลทางประสาทสัมผัสเช่นสีและดนตรี และจากพื้นอารมณ์ (mood) คือความสุขและความเศร้า มนุษย์มักจะมีความสุขและความเศร้าในระดับมาตรฐานโดยขึ้นอยู่กับสุขภาพและความสัมพันธ์ทางสังคม เหตุการณ์ที่ดีและร้ายจะมีอิทธิพลต่อพื้นอารมณ์ในระยะสั้น มนุษย์มักพยายามปรับปรุงพื้นอารมณ์ของกันและกันด้วยการปลอบโยน การบันเทิง และการระบายความรู้สึก และสามารถควบคุมพื้นอารมณ์ของตนเองด้วยการออกกำลังกายและการทำสมาธิ[32]

การสร้างสรรค์คือการใช้แนวคิดหรือทรัพยากรที่มีอยู่เดิมเพื่อสร้างสิ่งใหม่ ซึ่งช่วยสร้างนวัตกรรม ปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลง เรียนรู้ข้อมูลใหม่ และแก้ปัญหาด้วยวิธีใหม่ ๆ การแสดงออกความสร้างสรรค์ยังช่วยเสริมคุณภาพชีวิตอีกด้วย การสร้างสรรค์รวมถึงการสร้างสรรค์ส่วนบุคคล ซึ่งบุคคลนำเสนอแนวคิดใหม่ ๆ อันมาจากตนอย่างแท้จริง แต่ยังสามารถขยายไปสู่การสร้างสรรค์ของสังคม ซึ่งชุมชนหรือสังคมสร้างและยอมรับแนวคิดต่าง ๆ ร่วมกัน[33]

การสร้างสรรค์ยังใช้แก้ปัญหาที่เกิด ช่วยสร้างสรรค์ศิลปะและการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ บุคคลที่ทำงานสร้างสรรค์ขั้นสูงมักมีความรู้เฉพาะทางในด้านนั้น โดยมนุษย์จะอาศัยความรู้เพื่อพัฒนาแนวคิดใหม่ ๆ ในด้านศิลปะ การสร้างสรรค์มักใช้เพื่อพัฒนาผลงานศิลปะใหม่ ๆ เช่น ทัศนศิลป์หรือดนตรี ในทางวิทยาศาสตร์ ผู้มีความรู้เฉพาะด้านสามารถใช้วิธีลองผิดลองถูกเพื่อพัฒนาทฤษฎีที่อธิบายปรากฏการณ์ธรรมชาติได้แม่นยำยิ่งขึ้น[34]

พฤติกรรมทางศาสนามาจากประเพณีปฏิบัติตามความเชื่อทางศาสนา ลักษณะพฤติกรรมจะแตกต่างกันไปโดยขึ้นอยู่กับประเพณีทางศาสนาโดยเฉพาะ ๆ ศาสนามักเกี่ยวกับเรื่องปรัมปรา พิธีกรรม ข้อห้าม สัญลักษณ์ทางศาสนา ศีลธรรม ประสบการณ์ของสภาวะจิตที่แปรไป และความเชื่อในสิ่งเหนือธรรมชาติ พฤติกรรมทางศาสนามักมีภาระสูง ต้องใช้เวลา พลังงาน และทรัพย์สินมาก โดยขัดแย้งกับแบบจำลองการตัดสินใจอย่างมีเหตุผลของมนุษย์ถึงแม้จะมีประโยชน์แก่ชุมชนก็ตาม นักมานุษยวิทยามีทฤษฎีต่าง ๆ ว่า ทำไมมนุษย์จึงยอมรับนำเอาพฤติกรรมทางศาสนามาใช้[35]

พฤติกรรมทางศาสนาได้รับอิทธิพลอย่างมากจากปัจจัยทางสังคม กิจกรรมกลุ่มมีความสำคัญในการพัฒนาพฤติกรรมทางศาสนาของแต่ละบุคคล หน่วยสังคมต่าง ๆ เช่น องค์กรศาสนาหรือครอบครัว ช่วยให้แชร์และประสานพฤติกรรมทางศาสนาได้ ความเชื่อมโยงทางสังคมเช่นนี้เสริมสร้างพฤติกรรมทางการรู้คิดเกี่ยวกับศาสนา ส่งเสริมให้มีความเคร่งครัดและความมุ่งมั่น[36] ตามรายงานปี 2018 ของศูนย์วิจัยอเมริกัน Pew Research Center ผู้ใหญ่ 54% ทั่วโลกระบุว่าศาสนามีความสำคัญมากในชีวิต[37]

พฤติกรรมทางสรีรวิทยา

[แก้]
เด็กชายกินอาหารในนครฮาราเร ประเทศซิมบับเว (2017)

มนุษย์มีพฤติกรรมเหมือนสัตว์อื่น ๆ ในการสนับสนุนรักษากระบวนการทางร่างกาย รวมทั้งการทานอาหารเพื่อให้ได้สารอาหาร อาจจะเลือกอาหารเพราะคุณค่าทางโภชนาการ แต่ก็อาจเลือกเพราะอร่อย โดยอาหารมักต้องปรุงเพื่อให้อร่อยยิ่งขึ้น[38] มนุษย์กำจัดอาหารส่วนเกินโดยขับออกเป็นของปฏิกูลรวมทั้งอุจจาระปัสสาวะ อุจจาระมักจะมองว่าเป็นสิ่งต้องห้าม โดยเฉพาะในชุมชนที่พัฒนาแล้วและในเมืองที่มีการสุขาภิบาลพรั่งพร้อมและอุจจาระไม่ใช้เป็นปุ๋ย[39]

มนุษย์ยังนอนหลับเป็นประจำตามตามภาวะธำรงดุลและจังหวะรอบวัน จังหวะรอบวัน (circadian rhythm) ทำให้ต้องนอนเป็นเวลา โดยมักปรับให้เข้ากับวงจรกลางวันกลางคืนและนิสัยการนอนการตื่น ส่วนระบบธำรงดุล (homeostasis) จะทำให้นอนนานขึ้นหลังจากอดนอน วงจรการนอนของมนุษย์ใช้เวลาประมาณ 90 นาที โดยจะเกิดซ้ำ 3–5 ครั้งในระหว่างการนอนปกติ[40]

มนุษย์ยังมีพฤติกรรมพิเศษ ๆ เพื่อรักษาสุขภาพร่างกาย รวมทั้งการทำยาเพื่อป้องกันและรักษาโรค ในประเทศที่พัฒนาแล้ว นิสัยการกินที่เน้นโภชนาการ สุขอนามัยที่ส่งเสริมสุขาภิบาล การรักษาทางแพทย์เพื่อกำจัดโรค และการคุมกำเนิด ช่วยปรับปรุงสุขภาพของมนุษย์อย่างสำคัญ[41] มนุษย์ยังอาจออกกำลังกายมากกว่าที่จำเป็นให้อยู่รอดเพื่อรักษาสุขภาพ[42]

มนุษย์ทำตามสุขอนามัยเพื่อจำกัดการสัมผัสกับสิ่งสกปรกและเชื้อโรค พฤติกรรมบางอย่างเป็นการปรับตัว บางอย่างมาจากการเรียนรู้ พฤติกรรมพื้นฐานเป็นความรังเกียจที่วิวัฒนาการขึ้นเพื่อปรับตัวไม่ให้สัมผัสกับแหล่งเชื้อโรค มีผลทางชีววิทยาให้รังเกียจอุจจาระ, น้ำจากร่างกาย, อาหารเสีย และสัตว์ที่มักเป็นตัวนำโรค ส่วนการดูแลตัวเอง, การจัดการศพคนตาย, ระบบระบายของเสีย และการใช้สารทำความสะอาดเป็นพฤติกรรมด้านสุขอนามัยที่พบได้ทั่วไปในสังคมมนุษย์ส่วนใหญ่[43]

มนุษย์สืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ โดยมีเพศสัมพันธ์ทั้งเพื่อการสืบพันธุ์และความสุขทางเพศ การสืบพันธุ์ของมนุษย์เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดกับเพศวิถีและความปรารถนาจะมีลูกตามสัญชาตญาณ แต่มนุษย์ก็มีเอกลักษณ์ในเรื่องการจงใจควบคุมจำนวนลูกที่มี[44] มนุษย์มีพฤติกรรมการสืบพันธุ์ที่หลากหลายเมื่อเทียบกับสัตว์อื่น ๆ มีการจับคู่ในลักษณะต่าง ๆ รวมทั้งการมีคู่สมรสคนเดียว การมีภรรยาหลายคน และการมีสามีหลายคน โดยพฤติกรรมการจับคู่จะได้อิทธิพลอย่างมากจากบรรทัดฐานทางวัฒนธรรมและประเพณี[45] ผู้หญิงจะตกไข่เป็นประจำแทนที่จะเป็นไปตามฤดูกาลซึ่งไม่เหมือนกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมส่วนใหญ่ โดยมีรอบประจำเดือนราว ๆ 25–35 วัน[46]

มนุษย์เป็นสัตว์สองเท้าและเคลื่อนไหวด้วยการเดิน การเดินจะสอดคล้องกับวงจรการเดินสองเท้า (bipedal gait cycle) ซึ่งเป็นการสัมผัสส้นเท้ากับพื้นและการยกนิ้วเท้าขึ้นจากพื้นสลับกัน โดยจะยกและหมุนเชิงกรานเล็กน้อย มนุษย์จะเรียนรู้การทรงตัวเมื่อเดินในช่วง 7-9 ปีแรกของชีวิต แต่ละคนจะได้ท่าเดินที่เป็นเอกลักษณ์เมื่อเรียนรู้การย้ายน้ำหนัก ปรับศูนย์กลางมวล และประสานการควบคุมประสาทกับการเคลื่อนไหว[47] มนุษย์สามารถเคลื่อนที่ได้เร็วขึ้นด้วยการวิ่ง สมมติฐานการวิ่งได้ทน (endurance running hypothesis) เสนอว่ามนุษย์สามารถไปได้เร็วกว่าสัตว์ส่วนใหญ่ในระยะไกล ๆ ด้วยการวิ่ง แม้จะต้องใช้พลังงานมากขึ้น ร่างกายมนุษย์ควบคุมตัวเองด้วยการออกเหงื่อในช่วงที่ออกแรง จึงทำให้ทนกว่าสัตว์อื่น ๆ[48]

มือของมนุษย์ใช้จับวัตถุได้ และสามารถออกแรงโดยควบคุมการเคลื่อนไหวและแรงจับได้อย่างแม่นยำ ซึ่งช่วยให้ใช้เครื่องมือที่ซับซ้อนได้[49]

พฤติกรรมทางเศรษฐกิจ

[แก้]
ข้อมูลเพิ่มเติม: เศรษฐศาสตร์พฤติกรรม

มนุษย์มีพฤติกรรมที่พยากรณ์ได้เมื่อตัดสินใจทางเศรษฐกิจ โดยพฤติกรรมอาจมีเหตุผลหรือไม่มีก็ได้ เช่นเดียวกับสัตว์ทั้งหมด มนุษย์ตัดสินใจโดยการประเมินต้นทุน ผลประโยชน์ และความเสี่ยงในสภาพแวดล้อม แต่มนุษย์ก็สามารถประเมินได้อย่างสมบูรณ์ดีกว่า มนุษย์มักตัดสินใจโดยชั่งน้ำหนักตัวเลือกต่าง ๆ เทียบกับค่าที่มีอยู่เดิม ไม่ได้ดูผลกำไรหรือความขาดทุนแบบสัมบูรณ์ และยังมักให้ความสำคัญกับการหลีกเลี่ยงการเสียยิ่งกว่าการได้ผลกำไร[50]

มนุษย์ได้พัฒนาพฤติกรรมทางเศรษฐกิจขั้นสูงหลังการปฏิวัติยุคหินใหม่และการพัฒนาเกษตรกรรม ซึ่งทำให้ได้ทรัพยากรต่าง ๆ อย่างยั่งยืน จึงก่อความเชี่ยวชาญด้านต่าง ๆ ในสังคมที่ซับซ้อนขึ้นได้[51]

งาน

[แก้]
ผู้หญิงกำลังดูแลสัตว์เลี้ยงในฟาร์มประเทศสวีเดน (1911)

งานที่มีให้ทำจะขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของสังคม สังคมอันเรียบง่ายที่สุดเป็นเผ่าชนที่ทำงานเพื่อประทังชีพโดยเป็นคนเก็บของป่าล่าสัตว์ ในแง่นี้ งานไม่ใช่กิจกรรมต่างหาก ๆ แต่เป็นองค์ประกอบของทุก ๆ ส่วนในชีวิต เพราะสมาชิกทุกคนต้องทำงานอย่างต่อเนื่องเพื่อความอยู่รอด

สังคมที่ก้าวหน้ามากขึ้นพัฒนาขึ้นหลังจากการปฏิวัติยุคหินใหม่ ซึ่งเน้นงานการเกษตรและการเลี้ยงสัตว์ในท้องทุ่ง ในสังคมเหล่านี้ ผลผลิตมีเพิ่มขึ้น ทำให้ไม่ต้องทำงานอยู่ตลอดเวลา บางคนจึงสามารถทำงานพิเศษ ๆ ที่ไม่ใช่การผลิตหาอาหาร นี่สร้างงานที่ไม่ใช้แรงงาน โดยอาชีพที่ซับซ้อนขึ้นทำให้ต้องมีผู้เชี่ยวชาญทางเทคนิคและทางการบริหาร[51] งานที่ใช้แรงงานในสังคมเช่นนี้มักจะทำโดยทาส ข้ารับใช้ ชาวนา และช่างด้านต่าง ๆ

งานได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญในช่วงการปฏิวัติอุตสาหกรรม โดยประเทศอุตสาหกรรมได้พัฒนาและเริ่มใช้ระบบโรงงาน นอกจากจะเพิ่มคุณภาพชีวิตโดยรวมแล้ว การพัฒนานี้ยังเปลี่ยนลักษณะต่าง ๆ ของงาน ในระบบโรงงาน คนงานจะร่วมมือกับคนอื่นมากขึ้น นายจ้างกลายเป็นผู้มีอำนาจในช่วงเวลาทำงาน และการบังคับใช้แรงงานก็เลิกใช้ไปโดยมาก การเปลี่ยนแปลงได้เพิ่มยิ่งขึ้นในสังคมหลังอุตสาหกรรม เพราะความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีทำให้อุตสาหกรรมบางอย่างล้าสมัย โดยมีระบบการผลิตสินค้าจำนวนมาก (mass production) และงานด้านบริการ (service industries) มาแทนที่[52]

มนุษย์จะทำงานไม่เหมือนกันขึ้นอยู่กับลักษณะทางกายและนิสัยอื่น ๆ บางคนทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีความมุ่งมั่นมากกว่าคนอื่น ๆ บางคนพบว่างานมีส่วนช่วยเติมชีวิตให้เต็ม บางคนทำงานเพียงเพราะความจำเป็น[53] งานยังอาจเป็นเอกลักษณ์ที่บุคคลเชื่อมโยงอาชีพกับตัวตน แรงจูงใจในการทำงานเป็นเรื่องซับซ้อน เพราะทั้งส่งเสริมและลดทอนความต้องการต่าง ๆ ของมนุษย์ แรงจูงใจหลักก็คือเพื่อประโยชน์ทางด้านวัตถุ ซึ่งอยู่ในรูปแบบของเงินในสังคมสมัยใหม่ นอกจากนี้ยังอาจสร้างความภาคภูมิใจในตนเองและความรู้สึกมีคุณค่า, ทำให้มีกิจกรรม, ได้ความเคารพ และเป็นช่องให้แสดงออกความคิดสร้างสรรค์[54] งานสมัยใหม่มักจัดเป็นชนิดที่ใช้แรงงานและไม่ใช้แรงงาน[55]

การพักผ่อน

[แก้]
นักกีฬาเตะฟุตบอลในประเทศไอร์แลนด์ (2007)

การพักผ่อนคือการมีหรือไม่มีกิจกรรม โดยเกิดต่างหากกับการทำงาน ซึ่งให้การผ่อนคลาย การบันเทิง และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น[56] อาจมีประโยชน์ต่อสุขภาพทั้งกายและใจ อาจใช้เพื่อบรรเทาความเครียดชั่วคราว เพื่อสร้างอารมณ์เชิงบวก หรือเพื่อส่งเสริมปฏิสัมพันธ์ทางสังคม อย่างไรก็ดี กิจกรรมนันทนาการก็ยังสามารถอำนวยให้เกิดปัญหาสุขภาพหรืออารมณ์เชิงลบที่เกิดจากความเบื่อหน่าย การใช้สารเสพติด หรือพฤติกรรมเสี่ยงสูง[57]

กิจกรรมนันทนาการแบ่งได้เป็นแบบจริงจังหรือแบบไม่จริงจัง[56][58] แบบจริงจังรวมทั้งงานด้านศิลปะและวิทยาศาสตร์ที่ไม่ทำเป็นอาชีพ, งานอดิเรก หรือการอาสาสมัครในด้านที่มีความเชี่ยวชาญทางอาชีพ[58] แบบไม่จริงจังจะให้ความพึงพอใจระยะสั้น แต่ก็ไม่ได้ในระยะยาว และไม่ได้เพื่อเป็นเอกลักษณ์ประจำตน เช่น การเล่น การผ่อนคลาย ปฏิสัมพันธ์ทางสังคม การอาสาสมัคร การบันเทิงแบบไม่ต้องทำอะไร การบันเทิงแบบมีส่วนร่วม และการกระตุ้นประสาทสัมผัส การบันเทิงแบบไม่ต้องทำอะไรมักจะได้จากการชมสื่อ ซึ่งอาจรวมถึงงานเขียนหรือสื่อดิจิทัล การบันเทิงแบบมีส่วนร่วมอาจเป็นเกมที่ลงเล่น การกระตุ้นประสาทสัมผัสคือความพึงพอใจที่ได้ทันทีจากพฤติกรรมต่าง ๆ เช่น การกินหรือการมีเพศสัมพันธ์[56]

การบริโภค

[แก้]
บทความหลัก: พฤติกรรมผู้บริโภค

มนุษย์มีบทบาทเป็นผู้บริโภคที่รับและใช้สินค้า การผลิตจริง ๆ ก็เพื่อให้บริโภค ผู้บริโภคจริง ๆ ก็ปรับพฤติกรรมของตนไปตามสิ่งที่มีผลิต การบริโภคสินค้าเป็นจำนวนมาก ๆ เริ่มเกิดตั้งแต่การปฏิวัติอุตสาหกรรมเพราะเทคโนโลยีใหม่ ๆ ทำให้เพิ่มผลผลิตได้[59]

ปัจจัยหลายอย่างมีผลต่อการตัดสินใจซื้อสินค้าของผู้บริโภค รวมทั้งลักษณะผลิตภัณฑ์ ราคา ความสะดวกในการซื้อ และการโฆษณา ปัจจัยทางวัฒนธรรมอาจมีผลต่อการตัดสินใจ เพราะวัฒนธรรมต่าง ๆ ให้คุณค่ากับสิ่งต่าง ๆ กัน กลุ่มย่อยในวัฒนธรรมยังอาจให้ความความสำคัญต่าง ๆ กันในการเลือกซื้อสินค้า ชนชั้นทางสังคมทั้งในด้านความมั่งคั่ง การศึกษา และอาชีพอาจมีผลต่อพฤติกรรมผู้ซื้อ โดยความสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ๆ และกลุ่มสังคมที่ตนอ้างอิง (reference group) ก็อาจมีผลต่อพฤติกรรมการซื้อด้วยเช่นกัน[60]

พฤติกรรมทางนิเวศวิทยา

[แก้]
เด็กหญิงกับลูกแกะในประเทศอิหร่าน (2018)

เหมือนกับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ มนุษย์อาศัยอยู่ในระบบนิเวศและมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ พฤติกรรมของมนุษย์ได้รับอิทธิพลจากสภาพแวดล้อมที่อาศัยอยู่ และสภาพแวดล้อมก็ได้ผบกระทบจากการอยู่อาศัยของมนุษย์ มนุษย์ยังได้พัฒนาระบบนิเวศของตัวเอง ๆ เช่น ที่อยู่ในเมืองและพื้นที่เกษตรกรรม ลักษณะทางภูมิประเทศและนิเวศวิทยาภูมิทัศน์เป็นตัวกำหนดว่ามนุษย์จะกระจายตัวอยู่ในระบบนิเวศอย่างไร ไม่ว่าจะโดยธรรมชาติหรือโดยการวางผังเมือง[61]

มนุษย์สามารถควบคุมสัตว์ที่อาศัยอยู่ในสิ่งแวดล้อมของตน สามารถฝึกฝนและดูแลสัตว์เลี้ยง สามารถพัฒนาความผูกพันทางอารมณ์กับสัตว์ที่ดูแล สัตว์อาจเลี้ยงไว้ในบ้านเป็นเพื่อน รวมถึงสุนัขและแมวที่ได้เพาะพันธุ์เพื่อเลี้ยงมาแล้วเป็นศตวรรษ ๆ ปศุสัตว์เช่นวัว แกะ แพะ และสัตว์ปีก จะเลี้ยงไว้ในพื้นที่เกษตรเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ สัตว์ยังเลี้ยงในห้องปฏิบัติการเพื่อใช้ทดลอง สัตว์ป่าบางครั้งรักษาไว้ในอุทยานธรรมชาติและสวนสัตว์เพื่อการท่องเที่ยวและการอนุรักษ์[62]

สาเหตุและปัจจัย

[แก้]

พฤติกรรมของมนุษย์ได้รับอิทธิพลจากองค์ประกอบทางชีวภาพและทางวัฒนธรรม การอภิปรายว่าพฤติกรรมมนุษย์โดยมากมาจากความต้องการของมนุษย์แต่ละคน หรือว่ามาจากแรงผลักดันของโครงสร้างภายนอก เป็นประเด็นการศึกษาทางสังคมศาสตร์เรื่อง structure and agency (โครงสร้างหรือผู้กระทำ)[59] ส่วนพันธุศาสตร์เชิงพฤติกรรมศึกษาว่าพฤติกรรมของมนุษย์ได้รับอิทธิพลจากลักษณะที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม (inherited trait) อย่างไร แม้ยีนจะไม่กำหนดอย่างแน่นอนว่าต้องมีพฤติกรรมบางอย่าง แต่ลักษณะบางอย่างก็ถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ ซึ่งทำให้บุคคลมีแนวโน้มที่จะมีพฤติกรรมหรือมีบุคลิกภาพบางอย่างมากขึ้นได้[63]

สภาพแวดล้อมของบุคคลยังอาจมีผลต่อพฤติกรรมโดยมักจะมีร่วมกับปัจจัยทางพันธุกรรม บุคลิกภาพและทัศนคติของบุคคลก็มีผลต่อการแสดงออกทางพฤติกรรมด้วย โดยร่วมกันกับปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม[64]

อายุ

[แก้]
ข้อมูลเพิ่มเติม: การเปลี่ยนตามวัย

วัยทารก

[แก้]
ทารกที่เล่นอยู่ในนครลอสแอนเจลิส รัฐแคลิฟอร์เนีย (2015)

ทารกมีความจำกัดในการเข้าใจถึงสิ่งแวดล้อมรอบ ๆ ตัวหลังเพิ่งเกิด ความเข้าใจความคงอยู่ของวัตถุแม้เมื่อไม่รู้ไม่เห็นและการเคลื่อนที่ของวัตถุมักพัฒนาขึ้นภายในหกเดือนแรกของชีวิต แม้นักวิทยาศาสตร์จะยังไม่สามารถกำหนดกระบวนการทางความรู้คิดโดยเฉพาะ ๆ[65]

ความสามารถในการจัดหมวดหมู่แนวคิดและวัตถุต่าง ๆ ที่ตนรู้ก็พัฒนาขึ้นภายในปีแรกเหมือนกัน[66] ทารกสามารถแยกร่างกายของตนเองออกจากสิ่งแวดล้อมได้เร็ว และมักสนใจในแขนขาของตนหรือการกระทำของแขนขาโดยไม่เกินสองเดือน[67]

ทารกฝึกเลียนแบบคนอื่นเพื่อปฏิสัมพันธ์ทางสังคมและเรียนรู้พฤติกรรมใหม่ ๆ ในทารกที่เล็กมาก นี้เป็นการเลียนแบบการแสดงออกสีหน้า ส่วนการเลียนแบบการใช้เครื่องมือจะเกิดภายในปีแรก[68]

การสื่อสารจะพัฒนาขึ้นในช่วงปีแรก โดยทารกจะเริ่มใช้ท่าทางเพื่อสื่อสารเจตนาในช่วง 9–10 เดือน การพูดจะค่อยเป็นค่อยไป โดยเกิดในช่วงปีที่สอง[69]

วัยเด็ก

[แก้]

เด็กจะพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหวที่ละเอียดอ่อนไม่นานหลังจากวัยทารกในช่วง 3–6 ขวบ ทำให้สามารถใช้มือ ประสานการใช้ตากับมือ และช่วยเหลือตนเองได้ในขั้นพื้นฐาน[70] เด็กเริ่มแสดงอารมณ์ที่ซับซ้อนยิ่งขึ้นในช่วง 3–6 ขวบ รวมถึงอารมณ์ขัน ความเห็นอกเห็นใจ และความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ตลอดจนถึงความคิดสร้างสรรค์และการตั้งคำถาม[71] พฤติกรรมก้าวร้าวยังหลากหลายมากขึ้นในวัยนี้ โดยจะก้าวร้าวทางกายยิ่งขึ้นก่อนจะเรียนรู้ให้ความสำคัญกับการเจรจาต่อรองยิ่งกว่าความก้าวร้าว[72] เด็กในวัยนี้สามารถใช้ภาษาโดยมีไวยากรณ์พื้นฐาน[73]

เมื่อเด็กโตขึ้น ก็จะพัฒนาความฉลาดทางอารมณ์[74] เด็กเล็ก ๆ มีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกับเพื่อน ๆ โดยทั่วไปแล้วเป็นเพื่อนเล่นกับเด็กอื่น ๆ ที่มีอายุและเพศเดียวกัน[75] พฤติกรรมจะเน้นการเล่น ซึ่งให้ช่วยให้ได้ฝึกฝนพฤติกรรมทางกาย ทางการรู้คิด และทางสังคม[76] แนวคิดพื้นฐานในด้านต่าง ๆ เกี่ยวกับตนเองจะพัฒนาขึ้น โดยเฉพาะในเรื่องเพศและชาติพันธุ์[77] เพื่อน ๆ จะมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมอย่างมากเป็นครั้งแรก[78]

วัยรุ่น

[แก้]

วัยรุ่นมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่เกิดจากการเข้าสู่วัยหนุ่มสาวโดยสัมพันธ์กับการการผลิตฮอร์โมนที่เปลี่ยนไป การผลิตฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนจะเพิ่มการแสวงหาความรู้สึกและอารมณ์ใหม่ ๆ เพิ่มความไวต่อความรู้สึกเป็นสุข เพิ่มความก้าวร้าวและการเสี่ยงภัยในวัยรุ่นชาย ส่วนการผลิตเอสตราดิออลก็จะทำให้เกิดพฤติกรรมเสี่ยงที่คล้ายคลึงกันในวัยรุ่นหญิง ฮอร์โมนใหม่จะเปลี่ยนแปลงกระบวนการทางอารมณ์ที่เอื้อต่อมิตรภาพที่ใกล้ชิด ต่อแรงจูงใจและเจตนาที่เข้มแข็งขึ้น และต่อเพศวิถีของวัยรุ่น[79]

วัยรุ่นจะมีการเปลี่ยนแปลงทางสังคมมาก จะพัฒนาแนวคิดเกี่ยวกับตนเองอย่างสมบูรณ์และตัดสินใจได้ด้วยตนเองโดยไม่ขึ้นกับผู้ใหญ่ โดยทั่วไปจะตระหนักถึงบรรทัดฐานทางสังคมและสัญญาณทางสังคมมากกว่าเด็ก ซึ่งเพิ่มความเป็นห่วงว่าคนอื่นจะคิดเห็นอย่างไรกับตน (self-consciousness) และเพิ่มการยึดตนเองเป็นศูนย์ (egocentrism) โดยเป็นตัวนำให้เกิดพฤติกรรมทางสังคมตลอดช่วงวัยรุ่น[80]

วัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม

[แก้]

สมองมนุษย์ เช่นเดียวกับสมองของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่น ๆ สามารถปรับเปลี่ยนยืดหยุ่นได้ คือโครงสร้างของสมองเปลี่ยนแปลงไปได้ตามกาลเวลา เมื่อวิถีประสาทเปลี่ยนแปลงเพื่อตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม พฤติกรรมหลายอย่างจะเรียนรู้จากปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นในวัยเด็ก[81] พฤติกรรมของมนุษย์ต่างกับพฤติกรรมของสัตว์อื่น ๆ เพราะได้รับอิทธิพลอย่างมากจากวัฒนธรรมและภาษา การเรียนรู้ทางสังคมช่วยให้มนุษย์สามารถพัฒนาพฤติกรรมใหม่ ๆ โดยทำตามแบบผู้อื่น วัฒนธรรมมีอิทธิพลชี้นำซึ่งกำหนดบรรทัดฐานทางสังคม[82]

สรีรวิทยา

[แก้]

สารสื่อประสาท ฮอร์โมน และเมแทบอลิซึมเป็นปัจจัยทางชีวภาพของพฤติกรรมมนุษย์[8] ความพิการทางร่างกายสามารถขัดขวางไม่ให้บุคคลมีพฤติกรรมทั่ว ๆ ไป หรือต้องใช้พฤติกรรมทางเลือก ในประเทศที่พัฒนาแล้ว มักมีการออกแบบบริการต่าง ๆ ให้คนพิการสามารถเข้าถึงได้รวมถึงการดูแลสุขภาพ เทคโนโลยีช่วยเหลือ และบริการด้านอาชีพ[83] คนที่พิการรุนแรงอาจมีเวลาว่างเพิ่มขึ้น แต่ก็อาจมีความพึงพอใจเกี่ยวกับคุณภาพเวลาว่างน้อยลง ความพิการรุนแรงมักจะตามด้วยผลผลิตทางเศรษฐกิจและสุขภาพที่แย่ลงในระยะยาว[84]

ความพิการทางจิตคือความพิการที่ส่งผลโดยตรงต่อพฤติกรรมทางปัญญาและสังคม ความผิดปกติทางจิตที่พบบ่อยได้แก่ ความผิดปกติทางอารมณ์ โรควิตกกังวล ความผิดปกติทางบุคลิกภาพ และการติดสารเสพติด[85]

ดูเพิ่ม

[แก้]

เชิงอรรถและอ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ Longino 2013, pp. 13–14.
  2. ↑ Longino 2013, pp. 7–8.
  3. ↑ Longino 2013, p. 2.
  4. ↑ Longino 2013, p. 11.
  5. ↑ 5.0 5.1 Longino 2013, p. 1.
  6. ↑ Longino 2013, p. 8.
  7. ↑ Longino 2013, pp. 9–10.
  8. ↑ 8.0 8.1 Longino 2013, p. 12.
  9. ↑ Boomsma, Dorret; Busjahn, Andreas; Peltonen, Leena (2002). "Classical twin studies and beyond". Nature Reviews Genetics (ภาษาอังกฤษ). 3 (11): 872–882. doi:10.1038/nrg932. ISSN 1471-0064. PMID 12415317. S2CID 9318812.
  10. ↑ Levinson, Stephen C.; Enfield, Nicholas J. (2006). Roots of Human Sociality. Routledge. pp. 1–3. doi:10.4324/9781003135517. ISBN 978-1-003-13551-7. S2CID 150799476.
  11. ↑ Duck 2007, pp. 1–5.
  12. ↑ 12.0 12.1 Duck 2007, pp. 10–14.
  13. ↑ Young, H. Peyton (1 สิงหาคม 2015). "The Evolution of Social Norms". Annual Review of Economics (ภาษาอังกฤษ). 7 (1): 359–387. doi:10.1146/annurev-economics-080614-115322. ISSN 1941-1383.
  14. ↑ Ayala, Francisco J. (11 พฤษภาคม 2010). "The difference of being human: Morality". Proceedings of the National Academy of Sciences (ภาษาอังกฤษ). 107 (supplement_2): 9015–9022. doi:10.1073/pnas.0914616107. ISSN 0027-8424. PMC 3024030. PMID 20445091.
  15. ↑ Goode 2015, pp. 3–4.
  16. ↑ Goode 2015, p. 7.
  17. ↑ Goode 2015, p. 5.
  18. ↑ Goode 2015, p. 6.
  19. ↑ Duck 2007, p. 107.
  20. ↑ Argyle, Michael; Lu, Luo (1 มกราคม 1990). "The happiness of extraverts". Personality and Individual Differences. 11 (10): 1011–1017. doi:10.1016/0191-8869(90)90128-E. ISSN 0191-8869.
  21. ↑ Duck 2007, pp. 56–60.
  22. ↑ Duck 2007, pp. 121–125.
  23. ↑ Geary, David C.; Flinn, Mark V. (2001). "Evolution of Human Parental Behavior and the Human Family". Parenting (ภาษาอังกฤษ). 1 (1–2): 5–61. doi:10.1080/15295192.2001.9681209. ISSN 1529-5192. S2CID 15440367.
  24. ↑ Alford, John R.; Hibbing, John R. (2004). "The Origin of Politics: An Evolutionary Theory of Political Behavior". Perspectives on Politics (ภาษาอังกฤษ). 2 (4): 707–723. doi:10.1017/S1537592704040460. ISSN 1541-0986. S2CID 8341131. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 3 พฤษภาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 15 สิงหาคม 2022.
  25. ↑ Barki, Henri; Hartwick, Jon (1 มีนาคม 2004). "Conceptualizing the Construct of Interpersonal Conflict". International Journal of Conflict Management (ภาษาอังกฤษ). 15 (3): 216–244. doi:10.1108/eb022913. ISSN 1044-4068. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 มิถุนายน 2022. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  26. ↑ Mitchell, Christopher R. (2005). "Conflict, Social Change and Conflict Resolution. An Enquiry.". Berghof Handbook for Conflict Transformation. Berghof Foundation.
  27. ↑ Tomasello, Michael; Rakoczy, Hannes (2003). "What Makes Human Cognition Unique? From Individual to Shared to Collective Intentionality". Mind and Language (ภาษาอังกฤษ). 18 (2): 121–147. doi:10.1111/1468-0017.00217. ISSN 0268-1064. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 12 สิงหาคม 2022.
  28. ↑ 28.0 28.1 Colagè, Ivan; d'Errico, Francesco (2020). "Culture: The Driving Force of Human Cognition". Topics in Cognitive Science (ภาษาอังกฤษ). 12 (2): 654–672. doi:10.1111/tops.12372. ISSN 1756-8757. PMID 30033618. S2CID 51706960.
  29. ↑ Wood, Wendy; Rünger, Dennis (4 มกราคม 2016). "Psychology of Habit". Annual Review of Psychology (ภาษาอังกฤษ). 67 (1): 289–314. doi:10.1146/annurev-psych-122414-033417. ISSN 0066-4308. PMID 26361052. S2CID 8821136.
  30. ↑ Evans, Jonathan St.B. T.; Newstead, Stephen E.; Byrne, Ruth M. J. (2019). "Introduction". Human Reasoning: The Psychology of Deduction. Taylor & Francis. ISBN 978-1-317-71626-6.
  31. ↑ Evans 2003, pp. 1–21.
  32. ↑ Evans 2003, pp. 47–.
  33. ↑ Runco, Mark A. (2018). Sternberg, Robert J.; Kaufman, James C. (บ.ก.). The Nature of Human Creativity. Cambridge University Press. pp. 246–263. doi:10.1017/9781108185936.018. ISBN 978-1108185936.
  34. ↑ Simon, Herbert A. (2001). "Creativity in the Arts and the Sciences". The Kenyon Review. 23 (2): 203–220. ISSN 0163-075X. JSTOR 4338222. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  35. ↑ Sosis, Richard; Alcorta, Candace (24 พฤศจิกายน 2003). "Signaling, solidarity, and the sacred: The evolution of religious behavior". Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews (ภาษาอังกฤษ). 12 (6): 264–274. doi:10.1002/evan.10120. S2CID 443130. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  36. ↑ Cornwall, Marie (1989). "The Determinants of Religious Behavior: A Theoretical Model and Empirical Test". Social Forces. 68 (2): 572–592. doi:10.2307/2579261. JSTOR 2579261. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 3 พฤศจิกายน 2021. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  37. ↑ "'How religious commitment varies by country among people of all ages". Pew Forum on Religion & Public Life. 13 มิถุนายน 2018. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 สิงหาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2019.
  38. ↑ Mann, Jim; Truswell, A. Stewart, บ.ก. (2012). Essentials of Human Nutrition (4th ed.). Oxford: Oxford University Press. p. 1. ISBN 978-0-19-956634-1.
  39. ↑ Jewitt, Sarah (2011). "Geographies of shit: Spatial and temporal variations in attitudes towards human waste". Progress in Human Geography (ภาษาอังกฤษ). 35 (5): 608–626. doi:10.1177/0309132510394704. ISSN 0309-1325. S2CID 129647616. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 6 พฤษภาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2022.
  40. ↑ Gillberg, M. (1997). "Human sleep/wake regulation". Acta Anaesthesiologica Scandinavica. Supplementum. 110: 8–10. doi:10.1111/j.1399-6576.1997.tb05482.x. ISSN 0515-2720. PMID 9248514. S2CID 9354406. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2022.
  41. ↑ McKeown, Thomas (1980). The Role of Medicine. Princeton University Press. p. 78. ISBN 978-1-4008-5462-2.
  42. ↑ Vina, J.; Sanchis-Gomar, F.; Martinez-Bello, V.; Gomez-Cabrera, M.C. (2012). "Exercise acts as a drug; the pharmacological benefits of exercise: Exercise acts as a drug". British Journal of Pharmacology (ภาษาอังกฤษ). 167 (1): 1–12. doi:10.1111/j.1476-5381.2012.01970.x. PMC 3448908. PMID 22486393.
  43. ↑ Curtis, Valerie A. (2007). "A Natural History of Hygiene". Canadian Journal of Infectious Diseases and Medical Microbiology (ภาษาอังกฤษ). 18 (1): 11–14. doi:10.1155/2007/749190. ISSN 1712-9532. PMC 2542893. PMID 18923689.
  44. ↑ Baggott, L. M. (1997). Human Reproduction (ภาษาอังกฤษ). Cambridge University Press. p. 5. ISBN 978-0-521-46914-2.
  45. ↑ Newson, Lesley (2013). "Cultural Evolution and Human Reproductive Behavior". ใน Clancy, Kathryn B. H.; Hinde, Katie; Rutherford, Julienne N. (บ.ก.). Building Babies: Primate Development in Proximate and Ultimate Perspective. New York: Springer. p. 487. ISBN 978-1-4614-4060-4. OCLC 809201501.
  46. ↑ Jones, Richard E.; Lopez, Kristin H. (2013). Human Reproductive Biology (ภาษาอังกฤษ). Academic Press. p. 63. ISBN 978-0-12-382185-0.
  47. ↑ Inman, Verne T. (14 พฤษภาคม 1966). "Human Locomotion". Canadian Medical Association Journal. 94 (20): 1047–1054. ISSN 0008-4409. PMC 1935424. PMID 5942660.
  48. ↑ Carrier, David R.; Kapoor, A. K.; Kimura, Tasuku; Nickels, Martin K.; Scott, Eugenie C.; So, Joseph K.; Trinkaus, Erik (1 สิงหาคม 1984). "The Energetic Paradox of Human Running and Hominid Evolution [and Comments and Reply]". Current Anthropology. 25 (4): 483–495. doi:10.1086/203165. ISSN 0011-3204. S2CID 15432016. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม 2022.
  49. ↑ Wells, Richard; Greig, Michael (1 ธันวาคม 2001). "Characterizing human hand prehensile strength by force and moment wrench". Ergonomics. 44 (15): 1392–1402. doi:10.1080/00140130110109702. ISSN 0014-0139. PMID 11936830. S2CID 10935674. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม 2022.
  50. ↑ Santos, Laurie R; Hughes, Kelly D (1 กุมภาพันธ์ 2009). "Economic cognition in humans and animals: the search for core mechanisms". Current Opinion in Neurobiology. Cognitive neuroscience (ภาษาอังกฤษ). 19 (1): 63–66. doi:10.1016/j.conb.2009.05.005. ISSN 0959-4388. PMID 19541475. S2CID 21443957.
  51. ↑ 51.0 51.1 Neff 1985, pp. 24–33.
  52. ↑ Neff 1985, pp. 41–46.
  53. ↑ Neff 1985, p. 2.
  54. ↑ Neff 1985, pp. 142–153.
  55. ↑ Neff 1985, pp. 79–80.
  56. ↑ 56.0 56.1 56.2 Stebbins, Robert A. (1 มกราคม 2001). "The costs and benefits of hedonism: some consequences of taking casual leisure seriously". Leisure Studies. 20 (4): 305–309. doi:10.1080/02614360110086561. ISSN 0261-4367. S2CID 145273350. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  57. ↑ Caldwell, Linda L. (1 กุมภาพันธ์ 2005). "Leisure and health: why is leisure therapeutic?". British Journal of Guidance & Counselling. 33 (1): 7–26. doi:10.1080/03069880412331335939. ISSN 0306-9885. S2CID 144193642.
  58. ↑ 58.0 58.1 Stebbins, Robert A. (2001). "Serious Leisure". Society. 38 (4): 53–57. doi:10.1007/s12115-001-1023-8. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 สิงหาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2022.
  59. ↑ 59.0 59.1 de Vries, Jan (2008). The Industrious Revolution: Consumer Behavior and the Household Economy, 1650 to the Present. Cambridge University Press. pp. 4–7. ISBN 978-0-511-40993-6.
  60. ↑ Gajjar, Nilesh B. (2013). "Factors Affecting Consumer Behavior". International Journal of Research in Health Science. 1 (2): 10–15. ISSN 2320-771X.
  61. ↑ Steiner, F. (2008). "Human Ecology: Overview". ใน Jørgensen, Sven Erik; Fath, Brian D. (บ.ก.). Encyclopedia of Ecology. Elsevier. pp. 1898–1906. doi:10.1016/B978-008045405-4.00626-1. ISBN 978-0-08-045405-4. OCLC 256490644.
  62. ↑ Hosey, Geoff; Melfi, Vicky (2014). "Human-animal interactions, relationships and bonds: a review and analysis of the literature". International Journal of Comparative Psychology (ภาษาอังกฤษ). 27 (1). ISSN 0889-3675.
  63. ↑ Plomin, Robert; DeFries, John C.; McClearn, Gerald E. (2008). "Overview". Behavioral Genetics (5th ed.). Worth Publishers. pp. 1–4. ISBN 978-1-4292-0577-1.
  64. ↑ Beauchaine, T. P.; Hinshaw, S. P.; Gatzke-Kopp, L. (2008). "Genetic and Environmental Influences on Behavior". Child and Adolescent Psychopathology. Wiley. pp. 58–90. ISBN 978-0-470-00744-0.
  65. ↑ Bremner & Wachs 2010, pp. 234–235.
  66. ↑ Bremner & Wachs 2010, pp. 264–265.
  67. ↑ Bremner & Wachs 2010, pp. 337–340.
  68. ↑ Bremner & Wachs 2010, pp. 346–347.
  69. ↑ Bremner & Wachs 2010, pp. 398–399.
  70. ↑ Woody & Woody 2019, pp. 259–260.
  71. ↑ Woody & Woody 2019, p. 263.
  72. ↑ Woody & Woody 2019, p. 279.
  73. ↑ Woody & Woody 2019, pp. 268–269.
  74. ↑ Charlesworth 2019, p. 346.
  75. ↑ Woody & Woody 2019, p. 281.
  76. ↑ Woody & Woody 2019, p. 290.
  77. ↑ Charlesworth 2019, p. 343.
  78. ↑ Charlesworth 2019, p. 353.
  79. ↑ Peper, Jiska S.; Dahl, Ronald E. (2013). "The Teenage Brain: Surging Hormones – Brain-Behavior Interactions During Puberty". Current Directions in Psychological Science (ภาษาอังกฤษ). 22 (2): 134–139. doi:10.1177/0963721412473755. ISSN 0963-7214. PMC 4539143. PMID 26290625.
  80. ↑ Choudhury, Suparna; Blakemore, Sarah-Jayne; Charman, Tony (2006). "Social cognitive development during adolescence". Social Cognitive and Affective Neuroscience. 1 (3): 165–174. doi:10.1093/scan/nsl024. PMC 2555426. PMID 18985103.
  81. ↑ Van Schaik 2016, Chapter 2.4.
  82. ↑ Van Schaik 2016, Chapter 3.1.
  83. ↑ Lutz, Barbara J.; Bowers, Barbara J. (2005). "Disability in Everyday Life". Qualitative Health Research (ภาษาอังกฤษ). 15 (8): 1037–1054. doi:10.1177/1049732305278631. ISSN 1049-7323. PMID 16221878. S2CID 24307046.
  84. ↑ Powdthavee, Nattavudh (1 ธันวาคม 2009). "What happens to people before and after disability? Focusing effects, lead effects, and adaptation in different areas of life". Social Science & Medicine. Part Special Issue: New approaches to researching patient safety (ภาษาอังกฤษ). 69 (12): 1834–1844. doi:10.1016/j.socscimed.2009.09.023. ISSN 0277-9536. PMID 19833424.
  85. ↑ Krueger, Robert F. (1 ตุลาคม 1999). "The Structure of Common Mental Disorders". Archives of General Psychiatry (ภาษาอังกฤษ). 56 (10): 921–926. doi:10.1001/archpsyc.56.10.921. ISSN 0003-990X. PMID 10530634.

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พฤติกรรมของมนุษย์&oldid=12025810"