ข้ามไปเนื้อหา

นีล บาร์ตเลตต์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
นีล บาร์ตเลตต์
เกิด15 กันยายน ค.ศ. 1932(1932-09-15)
นิวคาสเซิลอะพอนไทน์ สหราชอาณาจักร
เสียชีวิต5 สิงหาคม ค.ศ. 2008(2008-08-05) (75 ปี)
วอลนัตครีก รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐ
สัญชาติสหราชอาณาจักร
พลเมืองสหรัฐ
ศิษย์เก่าวิทยาลัยคิงส์ มหาวิทยาลัยเดอรัม (มหาวิทยาลัยนิวคาสเซิลในปัจจุบัน)
มีชื่อเสียงจากการสังเคราะห์สารประกอบของแก๊สมีสกุลชนิดแรก
รางวัลCorday–Morgan Prize (1962)
Steacie Prize (1965)
Elliott Cresson Medal (1968)
Welch Award in Chemistry (1976)
Davy Medal (2002)
อาชีพทางวิทยาศาสตร์
สาขาเคมี
สถาบันที่ทำงานมหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบีย
มหาวิทยาลัยพรินซ์ตัน
มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์

นีล บาร์ตเลตต์ (อังกฤษ: Neil Bartlett; 15 กันยายน ค.ศ. 1932 – 5 สิงหาคม ค.ศ. 2008) เป็นนักเคมีที่ศึกษาเกี่ยวกับธาตุฟลูออรีนและสารประกอบของธาตุฟลูออรีน และเป็นที่รู้จักจากการสังเคราะห์สารประกอบของแก๊สมีสกุลได้เป็นคนแรก เขาเคยเป็นอาจารย์ที่มหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบียและมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์

ประวัติ

[แก้]

บาร์ตเลตต์เกิดเมื่อวันที่ 15 กันยายน ค.ศ. 1932 ในเมืองนิวคาสเซิลอะพอนไทน์ ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอังกฤษ สหราชอาณาจักร[1] เขาเริ่มสนใจวิชาเคมีตั้งแต่สมัยเรียนชั้นประถมศึกษาที่โรงเรียนไวยากรณ์ฮีตัน (Heaton Grammar School) จากการทดลองหนึ่งในชั้นเรียนซึ่งเขาสังเคราะห์ผลึกที่ "ก่อตัวอย่างดีและสวยงาม" จากสารประกอบระหว่างสารละลายแอมโมเนียและคอปเปอร์(II) ซัลเฟต ซึ่งในขณะนั้นบาร์ตเลตต์มีอายุเพียง 11 ปี[2] เขาสร้างห้องทดลองที่บ้านของเขาเองโดยใช้สารเคมีและเครื่องแก้วที่หาซื้อได้จากร้านขายเครื่องมืออุปกรณ์ในละแวกบ้าน บาร์ตเลตต์เข้าศึกษาระดับปริญญาที่วิทยาลัยคิงส์ มหาวิทยาลัยเดอรัม (ซึ่งต่อมาแยกตัวออกไปเป็นมหาวิทยาลัยนิวคาสเซิล[3]) บาร์ตเลตต์สำเร็จการศึกษาวิทยาศาสตรบัณฑิตใน ค.ศ. 1954 และดุษฎีบัณฑิตใน ค.ศ. 1958[4]

หลังสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอก บาร์ตเลตต์เข้าทำงานเป็นอาจารย์ที่มหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบียในเมืองแวนคูเวอร์ รัฐบริติชโคลัมเบีย ประเทศแคนาดา ก่อนจะเลื่อนขึ้นเป็นศาสตราจารย์ที่มหาวิทยาลัยเดียวกัน[4] ที่บริติชโคลัมเบียนี้เองที่บาร์ตเลตต์ค้นพบว่าแก๊สมีสกุลนั้นสามารถเกิดพันธะเคมีได้ เขาสอนที่บริติชโคลัมเบียก่อนจะย้ายไปที่มหาวิทยาลัยพรินซ์ตันใน ค.ศ. 1966 โดยดำรงตำแหน่งนักวิจัยในเบลล์แลบอราทอรีส์ควบคู่ไปด้วย ต่อมาใน ค.ศ. 1969 เขาย้ายไปที่มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ (ยูซีเบิร์กลีย์) จนกระทั่งเกษียณอายุใน ค.ศ. 1993 ซึ่งระหว่างที่บาร์ตเลตต์อยู่ที่ยูซีเบิร์กลีย์นั้น เขายังเป็นนักวิจัยที่สถาบันทดลองแห่งชาติลอว์เรนซ์ เบิร์กลีย์ระหว่าง ค.ศ. 1969 ถึง ค.ศ. 1999[4] บาร์ตเลตต์ได้สถานะพลเมืองสหรัฐใน ค.ศ. 2000[1]

นีล บาร์ตเลตต์สมรสกับคริสตินา บาร์ตเลตต์และมีบุตรด้วยกันสี่คน[5] เขาเสียชีวิตเมื่อวันที่ 5 สิงหาคม ค.ศ. 2008 จากภาวะท่อเลือดแดงโป่งพอง[5]

งานวิจัย

[แก้]

ผลงานหลักของบาร์ตเลตต์ได้แก่การศึกษาสมบัติทางเคมีของธาตุฟลูออรีนและสารประกอบของธาตุฟลูออรีน ใน ค.ศ. 1962 บาร์ตเลตต์สังเคราะห์สารประกอบของแก๊สมีสกุลชนิดแรกได้แก่ซีนอนเฮกซะฟลูออโรแพลทิเนต[6][7] (Xe+[PtF6]−) ซึ่งขัดแย้งกับแนวคิดเดิมที่ว่าแก๊สมีสกุลไม่สามารถเกิดสารประกอบเคมีชนิดใดได้ หลังจากนั้นบาร์ตเลตต์ค้นคว้าต่อและสามารถสังเคราะห์สารประกอบฟลูออไรด์ของซีนอนชนิดอื่น ๆ ได้แก่ซีนอนไดฟลูออไรด์ (XeF2) ซีนอนเตตระฟลูออไรด์ (XeF4) และซีนอนเฮกซะฟลูออไรด์ (XeF6)[8] นอกจากนี้เขายังสังเคราะห์สารประกอบของทองคำที่มีเลขออกซิเดชัน +5 ได้เป็นครั้งแรกได้แก่อูนเดคะฟลูออโรซีนอนเฮกซะฟลูออโรออเรต(V) (Xe2F11+AuF6−) โดยใช้สมบัติทางเคมีของซีนอนเฮกซะฟลูออไรด์[9]

การยกย่อง

[แก้]

ใน ค.ศ. 1968 บาร์ตเลตต์ได้รับเหรียญเอลเลียตต์ เครสสันจากสถาบันแฟรงคลิน ใน ค.ศ. 1973 เขาได้รับเลือกเป็นภาคีสมาชิกแห่งราชสมาคม ต่อมาใน ค.ศ. 1976 เขาได้รับรางวัลเวลช์จากการสังเคราะห์สารประกอบของแก๊สมีสกุลซึ่งนำไปสู่งานวิจัยด้านเคมีอนินทรีย์สาขาใหม่ และได้รับเลือกเป็นภาคีสมาชิกสถาบันศิลปะและวิทยาศาสตร์อเมริกันใน ค.ศ. 1977[10] และภาคีสมาชิกชาวต่างชาติของสถาบันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ ใน ค.ศ. 1979 ต่อมาใน ค.ศ. 2002 เขาได้รับรางวัลเหรียญเดวีจากการค้นพบสารประกอบของแก๊สมีสกุล

ใน ค.ศ. 2006 สมาคมเคมีแห่งสหรัฐและสถาบันเคมีแห่งประเทศแคนาดาได้เลือกให้การค้นพบสารประกอบของแก๊สมีสกุลที่มหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบียเป็นหมุดหมายที่สำคัญทางประวัติศาสตร์วิชาเคมีแห่งชาติ (National Historic Chemical Landmarks) ว่าเป็น "พื้นฐานความเข้าใจทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับพันธะเคมี"[1]

บาร์ตเลตต์ได้รับเสนอชื่อเข้ารับรางวัลโนเบลสาขาเคมีตั้งแต่ ค.ศ. 1963 จนถึง ค.ศ. 1966 แต่ไม่เคยได้รับรางวัล[11]

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases". American Chemical Society. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มกราคม 2013. สืบค้นเมื่อ 5 มิถุนายน 2012.
  2. ↑ Jolly, William L. "Neil Bartlett, In Memoriam". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 17 กรกฎาคม 2013. สืบค้นเมื่อ 12 กรกฎาคม 2014.
  3. ↑ "Universities of Durham and Newcastle upon Tyne Act 1963" (PDF). Newcastle University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 5 July 2010. สืบค้นเมื่อ 7 October 2010.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Henderson, Project Editor, Andrea Kovacs (2009). American Men & Women of Science – 26th Edition. Farmington Hills, MI: Gale. p. 397. ISBN 978-1-4144-3301-1. {{cite book}}: |last= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)
  5. ↑ 5.0 5.1 Barnes, Michael (8 December 2008). "Neil Bartlett, emeritus professor of chemistry, dies at 75". Neil Bartlett, emeritus professor of chemistry, dies at 75. UC Berkeley News. สืบค้นเมื่อ 12 July 2014.
  6. ↑ Bartlett, Neil (1962). "Xenon hexafluoroplatinate(V) Xe+[PtF6]−". Proceedings of the Chemical Society. 1962 (6): 218. doi:10.1039/PS9620000197.
  7. ↑ Hargittai, Istvan (2009). "Neil Bartlett and the first noble-gas compound" (PDF). Structural Chemistry. 20 (December): 953–959. doi:10.1007/s11224-009-9526-9. S2CID 94962566. สืบค้นเมื่อ 27 August 2018.
  8. ↑ Bartlett, Neil (2000). Forty Years of Fluorine Chemistry: King's College, Newcastle, The University of British Columbia, Princeton University, and The University of California at Berkeley. University of Manchester Institute of Science and Technology.
  9. ↑ Banks, R. E. (2000). Fluorine Chemistry at the Millennium: Fascinated by Fluorine. Elsevier Science. p. 60. ISBN 978-0-08-043405-6.
  10. ↑ "Book of Members, 1780–2010: Chapter B" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. สืบค้นเมื่อ 19 May 2011.
  11. ↑ https://old.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=13013 เก็บถาวร 2022-04-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Nobel Prize nomination database

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=นีล_บาร์ตเลตต์&oldid=11949926"