กาพย์มหาชาติ

กาพย์มหาชาติ
กวี	นพศก
ประเภท	เล่าเรื่อง
คำประพันธ์	ร่ายยาว
ความยาว	-
ยุค	กรุงศรีอยุธยาตอนกลาง
ปีที่แต่ง	พ.ศ. 2145 - พ.ศ. 2170
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมวรรณศิลป์

กาพย์มหาชาติ เป็นวรรณคดีเก่าแก่เล่มหนึ่ง ที่แต่งขึ้นเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง และประวัติการแต่งก็ไม่ปรากฏแน่ชัด แต่ถือว่ามีคุณค่าทั้งทางวรรณคดีและทางพุทธศาสนา

ประวัติ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานว่า กาพย์มหาชาติน่าจะแต่งขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม เมื่อมีประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตร่วมกันแต่งขึ้น ในช่วง พ.ศ. 2145 - 2170

เนื้อหา ภาษาและคำประพันธ์

เนื้อหาของกาพย์มหาชาตินั้น เป็นการเล่าเรื่องมหาชาติหรือเรื่องมหาเวสสันดรชาดกนั่นเอง เป็นการแต่งแบบที่เรียกว่า ยกคาถา กล่าวคือ ยกคาถาภาษาบาลีขึ้นมาประโยคหนึ่ง แล้วแต่งภาษาไทยเล่า สลับไปเป็นช่วงๆ จนจบ โดยใช้คำประพันธ์ที่เรียกว่าร่ายโบราณ หรือที่เรียกกันในสมัยนั้นว่า ร่ายมหาชาติ เนื่องจากเป็นร้อยกรองที่แต่งไว้สำหรับการเทศน์เรื่องมหาชาตินั่นเอง แต่ละกัณฑ์ (ในกาพย์มหาชาติเรียกว่า บรรพ) มีความยาวไม่มาก

จุดมุ่งหมาย : ใช้เทศน์ให้อุบาสกอุบาสิกาฟัง

ตัวอย่าง

จาก กัณฑ์วนประเวศน์

"เต จัต์ตาโร ขัต์ติยา* อันว่าพระบรมกษัตริย์ทั้งสี่ศรีสุริยวงศ์ เมื่อเสด็จบทจรประสงค์สู่เขาคิริยวงกฎ มิได้แจ้งทางที่กำหนดดำเนินไพร ด้วยความเข็ญใจก็จำเป็น ปติปเถ ทอดพระเนตรเห็นมหาชน อันเดินทวนทางถนนนั้นมา ก็ตรัสถามถึงมรคาเขาคันธมาทน์ ..."

(*ที่เป็นตัวหนา คือ คาถาภาษาบาลี)