นครระดับจังหวัด

นครระดับจังหวัด
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวย่อ	地级市
อักษรจีนตัวเต็ม	地級市
ความหมายตามตัวอักษร	นครระดับภูมิภาค
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Dìjíshì ภาษาฮากกา อักษรโรมัน thi-kip-sṳ: ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง dei6 kap1 si5
ชื่อภาษาทิเบต
อักษรทิเบต	ས་ཁུལ་རིམ་པ་གྲོང་ཁྱེར།
การถอดเสียง ระบบไวลี sa khul rim pa drong khyer พินอินทิเบต Sakü Rimba Chongkyêr
ชื่อภาษาอุยกูร์
ภาษาอุยกูร์	ۋىلايەت دەرىجىلىك شەھەر ‎
การถอดเสียง อักษรละติน Wilayet Derijilik Sheher

ป้ายบอกระยะทางไป "เขตเมืองหวงฉือ" (黄石市区) แทนที่จะเขียนแต่ "หวงฉือ" (黄石) เป็นการเขียนเพื่อแยกความแตกต่าง เนื่องจากป้ายนี้ตั้งอยู่ภายในจังหวัดหวงฉือแล้ว (ทันทีที่เข้าสู่อำเภอหยางซิน จังหวัดหวงฉือ หลังจากที่เดินทางมาจากจังหวัดเสียนหนิง จังหวัดที่อยู่ข้างเคียง) แต่ยังห่างจากตัวเมืองฮวงฉืออีก 100 กิโลเมตร (62 ไมล์)

นครระดับจังหวัด (จีน: 地级市) หรือเดิมเรียกว่า นครภายใต้การปกครองของมณฑล (จีน: 省辖市) (ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1949 ถึง ค.ศ. 1983) เป็นเขตการปกครองของสาธารณรัฐประชาชนจีน ระดับเล็กลงมาจากมณฑล และใหญ่กว่าอำเภอ นครระดับจังหวัดเป็นเขตการปกครองระดับที่สองของในโครงสร้างการปกครองของประเทศจีน เทียบเท่ากับจังหวัด, แอมัก (จังหวัดของมองโกเลียใน), และจังหวัดปกครองตนเอง ตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1980 เป็นต้นมา จังหวัดส่วนมากของประเทศจีนได้เปลี่ยนฐานะเป็นนครระดับจังหวัด

นครระดับจังหวัดมักจะไม่ใช่ "เมือง" ในความรู้สึกตามความเป็นจริง (กล่าวคือ ไม่ได้เป็นเมืองที่มีพื้นที่ต่อเนื่องขนาดใหญ่) แต่เป็นการประกอบเขตการปกครองหลายแห่งเข้าด้วยกัน ได้แก่ พื้นที่ใจกลางเมือง (เมืองในความเป็นจริง ซึ่งมักมีชื่อเดียวกันกับชื่อของนครระดับจังหวัด) และพื้นที่ชนบทขนาดใหญ่ที่ล้อมรอบใจกลางเมือง ซึ่งประกอบไปด้วยเมืองขนาดเล็กหลายแห่ง ตำบล และหมู่บ้าน นครระดับจังหวัดในประเทศจีนที่มีขนาดใหญ่มีพื้นที่ที่ห่างไกลถึง 100 กิโลเมตร (62 ไมล์)

นครระดับจังหวัดประกอบไปด้วยอำเภอ นครระดับอำเภอ และเขตการปกครองย่อยอื่น ๆ เป็นผลมาจากความจริงที่ว่า เขตการปกครองที่เรียกว่าจังหวัดแต่ก่อนหลายแห่ง ได้ถูกแทนที่ให้เรียกเป็นนครระดับจังหวัดแทน แต่ในพื้นที่นั้นก็ยังคงประกอบไปด้วยเมือง เมืองขนาดเล็ก และพื้นที่ชนบทอยู่ เพื่อลดความสบสนของนครระดับจังหวัดกับพื้นที่เขตเมืองจริง ๆ ในประเทศจีน จะใช้คำว่า 市区 shìqū (ฉีชู) ซึ่งหมายถึง "เขตเมือง"

นครระดับจังหวัดแห่งแรกก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1983 หลังจากนั้นกว่าสองทศวรรษ นครระดับจังหวัดก็ได้ก่อตั้งขึ้นแทนที่จังหวัดเป็นจำนวนมาก และยังคงเป็นเช่นนี้เรื่อยไป

เกือบทุกมณฑลจะมีนครระดับจังหวัดเป็นเขตปกครองย่อยแทนจังหวัดทั้งมณฑล หรือเกือบทั้งมณฑล ในบรรดา 22 มณฑล และ 5 เขตปกครองตนเองของสาธารณรัฐประชาชนจีน มีเพียง 9 มณฑล (อันได้แก่ มณฑลยูนนาน มณฑลกุ้ยโจว มณฑลชิงไห่ มณฑลเฮย์หลงเจียง มณฑลเสฉวน มณฑลกานซู่ มณฑลจี๋หลิน มณฑลหูเป่ย์ และมณฑลหูหนาน) และ 3 เขตปกครองตนเอง (อันได้แก่ เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ เขตปกครองตนเองทิเบต และเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน) เท่านั้นที่มีเขตการปกครองระดับที่สองที่ไม่ใช่นครระดับจังหวัดจำนวนไม่กี่แห่ง

เกณฑ์ในการแต่งตั้งจังหวัดให้เป็นนครระดับจังหวัด มีดังต่อไปนี้

• พื้นที่ใจกลางเมืองมีประชากรที่ไม่เป็นเกษตรกรจำนวน 250,000 คนขึ้นไป
• มีมูลค่าการผลิตภาคอุตสาหกรรม 200,000,000 หยวน (32 ล้านดอลลาร์สหรัฐ)
• มีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศร้อยละ 35 ขึ้นไป

มีนครระดับจังหวัด 15 แห่งที่ได้รับอนุญาตให้อยู่ในสถานะนครระดับกิ่งมณฑล ซึ่งจะได้รับสิทธิ์ในการปกครองตนเองมากขึ้น ฉือเจียจวงและเจิ้งโจวเป็นนครระดับจังหวัดที่ใหญ่ที่สุดที่มีประชากรเข้าใกล้หรือเกินกว่านครระดับกิ่งมณฑลบางแห่ง และยังมีนครระดับกิ่งจังหวัด ซึ่งเป็นนครระดับอำเภอที่มีอำนาจเกือบเทียบเท่านครระดับจังหวัด

การจำแนกประเภท

นครระดับจังหวัดมีทั้งหมด 3 ประเภท ได้แก่

• นครระดับจังหวัดปกติ ซึ่งแบ่งการปกครองออกเป็นอำเภอ นครระดับอำเภอ และเขต
• นครระดับจังหวัดที่มีเฉพาะเขต ซึ่งแบ่งการปกครองออกเป็นเขตเพียงอย่างเดียว
  • ปัจจุบันมีเพียงนคร 13 แห่ง ที่จัดอยู่ในประเภทนี้ ได้แก่ เอ้อโจว, ฝัวชาน, กว่างโจว, ไหโข่ว, คาราไม, หนานจิง, ซันชา, ซานย่า, เชินเจิ้น, อูไห่, อู่ฮั่น, เซี่ยเหมิน, จูไห่
• นครระดับจังหวัดที่ไม่มีเขตการปกครองระดับอำเภอ เป็นนครที่ไม่มีการปกครองระดับอำเภอใด ๆ อยู่เลย ทั้งอำเภอ นครระดับอำเภอ หรือเขต
  • ปัจจุบันมีเพียงนคร 4 แห่ง ที่จัดอยู่ในประเภทนี้ ได้แก่ ตานโจว, ตงกว่าน, เจียยฺวี่กวาน, จงชาน