วงศ์โคลงเคลง

วงศ์โคลงเคลง; ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: Turonian - ปัจจุบัน PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
	Pleroma semidecandrum, syn. Tibouchina semidecandra, ที่ Strybing Arboretum ซานฟรานซิสโก
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช;
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง;
เคลด:	พืชดอก;
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้;
เคลด:	โรสิด;
อันดับ:	อันดับชมพู่;
วงศ์:	วงศ์โคลงเคลง; ; Juss.
สกุลต้นแบบ
	Melastoma; L.
สกุล
	ดูข้อความ

วงศ์โคลงเคลง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Melastomataceae) เป็นชื่อวงศ์ของพืชดอก ใบเลี้ยงคู่ที่ส่วนใหญ่พบในพื้นที่เขตร้อน (สองในสามของสกุลนี้มาจากพื้นที่เขตร้อนในโลกใหม่) ประกบด้วยสกุลประมาณ 175 สกุล และชนิดเท่าที่รู้จักประมาณ 5115 ชนิด^[3]^[4] ลักษณะเด่นคือ ใบเป็นใบเดี่ยวติดตรงข้าม กลีบดอกเด่นชัด รังไข่เชื่อมติดกับฐานดอก มีระยางค์ยื่นออกมาตรงโคนอับเรณู

ลักษณะประจำวงศ์

วงศ์โคลงเคลงเป็นวงศ์ของไม้พุ่ม ไม้ต้น ไม้ล้มลุก หรือไม้เลื้อย ซึ่งไม่มีหูใบ ใบเป็นใบเดี่ยวติดตรงข้าม บางทีพบมีหลายใบติดรอบข้อ ดอกสมบูรณ์เพศ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 3, 4 หรือ 5 กลีบ แกนอับเรณูยืดยาวหรือเป็นรยางค์ อับเรณูแตกโดยมีรูที่ปลาย รังไข่ติดใต้วงกลีบหรือกึ่งใต้วงกลีบมี 4 หรือ 5 ช่อง ไข่อ่อนจำนวนมากติดที่แกนผนังรังไข่ ผลแห้งแบบแก่แตก หรือผลมีเนื้อหลายเมล็ด

อนุกรมวิธาน

ภายใต้ระบบการจัดประเภท APG III เจ็ดสกุลจากวงศ์พลองเหมือด (Memecylaceae) ถูกรวมอยู่ในสกุลนี้แล้ว^[2]

ชนิดและการกระจายพันธุ์

กระจายพันธุ์ในเขตร้อน ทั่วโลกพบ 211 สกุล ในประเทศไทยพบ 15 สกุล ได้แก่

สกุลโคลงเคลง (Melastoma) เป็นไม้พุ่ม ขึ้นตามที่โล่งแจ้ง เช่น
- โคลงเคลง Melastoma malabathricum L. subsp. malabathricum L.
- มังเคร่ช้าง Melastoma sanguineum Sims.
- โคลงเคลงผลแห้ง Melastoma pellrgrinianum (Boissieu) F. K. Mey
- โคลงเคลงยวน Melastoma saigonense (Kuntze) Merr.

สกุลโคลงเคลงขนต่อม (Clidemia) ไม้พุ่ม ขึ้นเป็นวัชพืชโดยเฉพาะคาบสมุทรมลายาและทางภาคใต้ของประเทศไทย พบในประเทศไทยเพียงชนิดเดียว คือ
- โคลงเคลงขนต่อม Clidemia hirta (L.) D. Don

สกุลเคลงแดง (Medinilla) ไม้พุ่มอิงอาศัย ทั่วโลกมีสมาชิกประมาณ 150 ชนิด ในไทยมีประมาณ 8–9 ชนิด ได้แก่
- เคลงแดง Medinilla curtisii Hook.f.
- เคลงใบเวียน Medinilla radicans (Blume) Blume
- เคลงย้อย Medinilla alpestris (Jack) Blume
- เคลงหิน Medinilla rubicunda (Jack) Blume
- Medinilla laurifolia (Blume) Blume
- Medinilla clarkei King
- Medinilla scortechnii King
- Medinilla speciosa (Reinw. ex Blume) Blume
- เคลงแสด Medinilla succulenta (Blume) Blume

สกุลพลอง (Memecylon) ไม้พุ่ม หรือไม้ต้นขนาดเล็กมีเนื้อไม้ เช่น
- พลองขี้ควาย Memecylon caeruleum Jack

สกุลเอนอ้า (Osbeckia) ไม้พุ่ม ขึ้นตามที่โล่งแจ้ง ในประเทศไทยพบ 7 ชนิด^[5] ได้แก่
- เอนอ้าขายาว Osbeckia aspericaulis Hooh.f. ex Triana
- เอนอ้า Osbeckia chinensis L.
- โคลงเคลงตัวผู้ Osbeckia cochinchinensis Cogn.
- เอนอ้าน้ำ Osbeckia nepalensis Hook. f.
- เอนอ้าขนแข็ง Osbeckia setoso-annulata Geddes
- เอนอ้าขน หรือ จุกนารี Osbeckia stellata Buch.-Ham. ex Ker Gawl.
- เอนอ้าหิน Osbeckia thorelii Guillaumin

สกุลเคลง (Pachycentria) ไม้พุ่มอิงอาศัย ทั่วโลกมีสมาชิกประมาณ 8 ชนิด ในไทยมี 3 ชนิด^[6] ได้แก่
- เคลงกนก Pachycentria varingifolia (Blume) Blume
- เคลงก้านแดง Pachycentria constricta (Blume) Blume
- เคลงก้านแดง Pachycentria pulverulenta (Jack) Clausing

สกุลเครือปลาซิว (Pseudodissochaeta) ไม้พุ่มอิงอาศัย เช่น
- เครือปลาซิว Pseudodissochaeta septentrionalis (W.W. Sm.) M.P. Nayar

สกุลก้ามกุ้ง (Phyllagathis) ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ไม่มีลำต้น มีเหง้าใต้ดิน มักพบบนก้อนกินริมลำธารที่มีความชื้น ในป่าดิบแล้ง ในประเทศไทยพบ 5 ชนิด^[7] ได้แก่
- ก้ามกุ้งขน Phyllagathis hispida King
- ก้ามกุ้งใบกลม Phyllagathis rotundifolia (Jack) Blume
- ก้ามกุ้งสยาม Phyllagathis siamensis Cellin. & S. S.Renner
- ก้ามกุ้งหัว Phyllagathis tuberosa (Hansen) Cellin. & S. S.Renner
- ก้ามกุ้งภูวัว Phyllagathis nanakorniana Wangwasit, Norsaengsri & Cellin.

สกุลแปร้ (Sonerila) ไม้ล้มลุก มักบนลานหินที่มีมอสส์ ตามป่าดิบชื้น เช่น
- แปร้น้ำเงิน Sonerila maculata Roxb.
- ดรุณี Sonerila moluccana Roxb.
- พันซี Sonerila erecta Jack
- สาวน้ำตก Sonerila calophylla Ridl.
- สาวสวรรค์ Sonerila helferi C.B. Clarke

สกุลอื่น ๆ

ณ เดือนตุลาคม ค.ศ. 2023 มีสกุลในวงศ์โคลงเคลงที่ได้รับการยอมรับ 167 สกุล:^[8]

Acanthella Hook.f.
Aciotis D.Don
Acisanthera P.Browne
Adelobotrys DC.
Allomaieta Gleason
Alloneuron Pilg.
Almedanthus Ver.-Lib. & R.D.Stone
Amphiblemma Naudin
Amphorocalyx Baker
Anaheterotis Ver.-Lib. & G.Kadereit
Andesanthus P.J.F.Guim. & Michelang.
Anerincleistus Korth.
Antherotoma (Naudin) Hook.f.
Appendicularia DC.
Argyrella Naudin
Arthrostemma Pav. ex D.Don
Aschistanthera C.Hansen
Astrocalyx Merr.
Astronia Blume
Astronidium A.Gray
Axinaea Ruiz & Pav.
Bamlera K.Schum. & Lauterb.
Barthea Hook.f.
Beccarianthus Cogn.
Bellucia Neck. ex Raf.
Benna Burgt & Ver.-Lib.
Bertolonia Raddi
Bisglaziovia Cogn.
Blakea P.Browne
Blastus Lour.
Boerlagea Cogn.
Bourdaria A.Chev.
Boyania Wurdack
Brachyotum (DC.) Triana
Brasilianthus Almeda & Michelang.
Bredia Blume
Bucquetia DC.
Cailliella Jacq.-Fél.
Calvoa Hook.f.
Cambessedesia DC.
Castratella Naudin
Catanthera F.Muell.
Centradenia G.Don
Centradeniastrum Cogn.
Centronia D.Don
Chaetogastra DC.
Chaetolepis (DC.) Miq.
Chalybea Naudin
Cincinnobotrys Gilg
Comolia DC.
Comoliopsis Wurdack
Creochiton Blume
Cyphotheca Diels
Dalenia Korth.
Derosiphia Raf.
Desmoscelis Naudin
Dicellandra Hook.f.
Dichaetanthera Endl.
Dinophora Benth.
Dionycha Naudin
Dionychastrum A.Fern. & R.Fern.
Dissochaeta Blume
Dissotidendron (A.Fern. & R.Fern.) Ver.-Lib. & G.Kadereit
Dissotis Benth.
Driessenia Korth.
Dupineta Raf.
Eleotis Ver.-Lib. & R.D.Stone
Eriocnema Naudin
Ernestia Naudin
Feliciadamia Bullock
Feliciotis Ver.-Lib. & G.Kadereit
Fordiophyton Stapf
Fritzschia Cham.
Graffenrieda DC.
Gravesia Naudin
Guyonia Naudin
Henriettea DC.
Heteroblemma (Blume) Cámara-Leret, Ridd.-Num. & Veldkamp
Heterocentron Hook. & Arn.
Heterotis Benth.
Huberia DC.
Kendrickia Hook.f.
Kerriothyrsus C.Hansen
Kirkbridea Wurdack
Lijndenia Zoll. & Moritzi
Lithobium Bong.
Loricalepis Brade
Macairea DC.
Macrocentrum Hook.f.
Macrolenes Naudin
Maguireanthus Wurdack
Mallophyton Wurdack
Marcetia DC.
Medinilla Gaudich. ex DC.
Melastoma L.
†Melastomites^[9]
Melastomastrum Naudin
Memecylon L.
Meriania Sw.
Merianthera Kuhlm.
Miconia D.Don
Microlicia D.Don
Monochaetum (DC.) Naudin
Monolena Triana ex Benth. & Hook.f.
Mouriri Aubl.
Neblinanthera Wurdack
Neodriessenia M.P.Nayar
Nepsera Naudin
Nerophila Naudin
Noterophila Mart.
Nothodissotis Ver.-Lib. & G.Kadereit
Ochthephilus Wurdack
Ochthocharis Blume
Opisthocentra Hook.f.
Osbeckia L.
Ossaea DC.
Oxyspora DC.
Pachycentria Blume
Pachyloma DC.
Phainantha Gleason
Phyllagathis Blume
Physeterostemon R.Goldenb. & Amorim
Pilocosta Almeda & Whiffin
Plagiopetalum Rehder
Pleroma D.Don
Plethiandra Hook.f.
Poikilogyne Baker f.
Poilannammia C.Hansen
Poteranthera Bong.
Preussiella Gilg
Pseudodissochaeta Nayar
Pseudoernestia Krasser
Pternandra Jack
Pterogastra Naudin
Pterolepis (DC.) Miq.
Pyrotis Ver.-Lib. & R.D.Stone
Quipuanthus Michelang. & C.Ulloa
Rhexia Gronov.
Rhynchanthera DC.
Rosettea Ver.-Lib. & G.Kadereit
Rostranthera M.J.Rocha & P.J.F.Guim.
Rousseauxia DC.
Salpinga Mart. ex DC.
Sandemania Gleason
Sarcopyramis Wall.
Schwackaea Cogn.
Scorpiothyrsus H.L.Li
Siphanthera Pohl
Sonerila Roxb.
Spathandra Guill. & Perr.
Sporoxeia W.W.Sm.
Stanmarkia Almeda
Stussenia C.Hansen
Styrophyton S.Y.Yu
Tashiroea Matsum. ex T.Itô & Matsum.
Tateanthus Gleason
Tessmannianthus Markgr.
Tibouchina Aubl.
Tigridiopalma C.Chen
Triolena Naudin
Tristemma Juss.
Tryssophyton Wurdack
Vietsenia C.Hansen
Votomita Aubl.
Warneckea Gilg
Wurdastom B.Walln.

อ้างอิง

↑ "Myrtales". www.mobot.org. สืบค้นเมื่อ 2023-07-20.
↑ ^2.0 ^2.1 Angiosperm Phylogeny Group (2009), "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III", Botanical Journal of the Linnean Society, 161 (2): 105–121, doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x
↑ Ulloa Ulloa, Carmen; Almeda, Frank; Goldenberg, Renato; Kadereit, Gudrun; Michelangeli, Fabián A.; Penneys, Darin S.; Stone, R. Douglas; Veranso-Libalah, Marie Claire (2022), Goldenberg, Renato; Michelangeli, Fabián A.; Almeda, Frank (บ.ก.), "Melastomataceae: Global Diversity, Distribution, and Endemism", Systematics, Evolution, and Ecology of Melastomataceae (ภาษาอังกฤษ), Cham: Springer International Publishing, pp. 3–28, doi:10.1007/978-3-030-99742-7_1, ISBN 978-3-030-99741-0, สืบค้นเมื่อ 2023-05-04
↑ Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). "The number of known plants species in the world and its annual increase". Phytotaxa. Magnolia Press. 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.
↑ "เอนอ้า, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 1 กุมภาพันธ์ 2561.
↑ "เคลง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 26 สิงหาคม 2559.
↑ "ก้ามกุ้ง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 30 พฤษภาคม 2559.
↑ "Melastomataceae Juss". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. สืบค้นเมื่อ 30 October 2023.
↑ LaMotte, R.S. (1952). Catalogue of the Cenozoic plants of North America through 1950. Geological Society of America Memoirs. Vol. 51. Geological Society of America. doi:10.1130/MEM51.

บรรณานุกรม

ก่องกานดา ชยามฤต. ลักษณะประจำวงศ์พรรณไม้. กรุงเทพมหานคร : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, 2548. ISBN 974-415-175-7.
"Melastomataceae, ITIS 27683". ITIS Report. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 สิงหาคม 2006.

แหล่งข้อมูลอื่น

PlantSystematics.org: Images of species, list of genera^{[ลิงก์เสีย]}
Penneys, D. S.; Michelangeli, F. A.; Judd, W. S.; Almeda, F. (1 January 2010). "Henrietteeae (Melastomataceae): A New Neotropical Berry-Fruited Tribe". Systematic Botany. 35 (4): 783–800. doi:10.1600/036364410x539862. JSTOR 40985555. S2CID 85228425.

บทความพีชนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

[mobot-1] "Myrtales". www.mobot.org. สืบค้นเมื่อ 2023-07-20.

[apgiii-2] 2.0 ^2.1 Angiosperm Phylogeny Group (2009), "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III", Botanical Journal of the Linnean Society, 161 (2): 105–121, doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x

[3] Ulloa Ulloa, Carmen; Almeda, Frank; Goldenberg, Renato; Kadereit, Gudrun; Michelangeli, Fabián A.; Penneys, Darin S.; Stone, R. Douglas; Veranso-Libalah, Marie Claire (2022), Goldenberg, Renato; Michelangeli, Fabián A.; Almeda, Frank (บ.ก.), "Melastomataceae: Global Diversity, Distribution, and Endemism", Systematics, Evolution, and Ecology of Melastomataceae (ภาษาอังกฤษ), Cham: Springer International Publishing, pp. 3–28, doi:10.1007/978-3-030-99742-7_1, ISBN 978-3-030-99741-0, สืบค้นเมื่อ 2023-05-04

[Christenhusz-Byng2016-4] Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). "The number of known plants species in the world and its annual increase". Phytotaxa. Magnolia Press. 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.

[5] "เอนอ้า, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 1 กุมภาพันธ์ 2561.

[6] "เคลง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 26 สิงหาคม 2559.

[7] "ก้ามกุ้ง, สกุล". สารานุกรมพืชในประเทศไทย. กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. 30 พฤษภาคม 2559.

[8] "Melastomataceae Juss". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. สืบค้นเมื่อ 30 October 2023.

[LaMotte52-9] LaMotte, R.S. (1952). Catalogue of the Cenozoic plants of North America through 1950. Geological Society of America Memoirs. Vol. 51. Geological Society of America. doi:10.1130/MEM51.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]