เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ

เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ
เจ้าหญิงแห่งเต่งกะด๊ะ
ดำรงพระยศ	ราว พ.ศ. 2413– 2418
ก่อนหน้า	Hteiktin Kodaw Thant
ถัดไป	เต่งกะด๊ะมินจี (ขุนนางแห่งเต่งกะด๊ะ)
เจ้าหญิงแห่งนะเมาะ
ดำรงพระยศ	พ.ศ. 2418– ?
เจ้าหญิงแห่งมโหย่ติ
ดำรงพระยศ	? – พ.ศ. 2428
ถัดไป	ตำแหน่งถูกยกเลิก
ประสูติ	พ.ศ. 2408 มัณฑะเลย์
สวรรคต	พ.ศ. 2495 ย่างกุ้ง สาธารณรัฐแห่งสหภาพพม่า (พระชนมายุ 87 พรรษา)
ฝังพระศพ	พระราชวังมัณฑะเลย์
พระสวามี	เจ้าชายกอว์ลิ่น
พระรัชกาลนาม สุสิริจันทวดี
ราชวงศ์	โก้นบอง
พระราชบิดา	พระเจ้ามินดง
พระราชมารดา	เจ้าจอมมารดาทยาสิ่น

เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ (พม่า: တိုင်တားမင်းသမီး) ทรงเป็นเจ้าหญิงแห่งราชวงศ์โก้นบอง มีพระนามเดิมคือ เจ้าหญิงสุสิริจันทวดี (พม่า: သုသီရိစန္ဒာဝတီ; บาลี: Susīricandāvatī) เจ้าหญิงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าหญิงเต่งกะด๊ะเมื่อแรกประสูติ ก่อนที่พระราชบิดาจะเปลี่ยนบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าหญิงมโหย่ติ (Princess of Myothit) พระองค์ยังเป็นที่รู้จักในนามช่างทองของราชวงศ์ ซึ่งมีชื่อเสียงในด้านความเชี่ยวชาญการทำงานกับอัญมณีและโลหะมีค่า และทำเครื่องประดับสำหรับราชวงศ์

พระประวัติ

เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะเมื่อทรงพระเยาว์

สมัยราชอาณาจักร

เจ้าหญิงสุสิริจันทวดี หรือ เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ เป็นพระราชธิดาลำดับที่ 63 ของพระเจ้ามินดง ซึ่งประสูติแต่เจ้าจอมมารดาทยาสิ่น ณ พระราชวังมัณฑะเลย์ ในปี พ.ศ. 2408 มีพระเชษฐภคินีร่วมบิดามารดา 1 พระองค์ และพระขนิษฐาร่วมบิดามารดา 1 พระองค์ ได้แก่

• เจ้าหญิงนองมอญ (พ.ศ. 2402–หลัง พ.ศ. 2464)
• เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ
• เจ้าหญิงเมงหลง (พ.ศ. 2410–2441)

เจ้าหญิงเป็นพระราชธิดาที่ประสูติภายในเศวตฉัตร เจ้าหญิงทรงได้รับพระราชทานศักดินา "เต่งกะด๊ะ" (Taingda) จากพระเจ้ามินดง และกลายเป็นพระนามที่เรียกขานกันว่า "เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ ต่อมา พ.ศ. 2409 พระเจ้ามินดงทรงเปลี่ยนศักดินาของเจ้าหญิงจาก "เต่งกะด๊ะ" เป็น "มโหย่ติ" (Myothit) ดังนั้นจึงมีสถานะเป็น "เจ้าหญิงมโหย่ติ"

ในปี พ.ศ. 2421 ขณะมีพระชนมายุราว 13 พรรษา พระเจ้ามินดง พระราชบิดาได้เสด็จสวรรคต เจ้าหญิงมโหย่ติทรงเป็นหนึ่งในเชื้อพระวงศ์ที่รอดพ้นการปลงพระชนม์หมู่ในเหตุการณ์รัฐประหารวังหลวงพม่า พ.ศ. 2421–2422 ที่ดำเนินการโดยพระนางซินผิ่วมะฉิ่น พระมเหสีตำหนักกลางในพระเจ้ามินดง และอัครมหาเสนาบดีในพระเจ้ามินดง คือ เกงหวุ่นมินจี ซึ่งเป็นพันธมิตรของพระนางซินผิ่วมะฉิ่น และเต่งกะด๊ะมินจี เสนาบดีผู้มีอิทธิพลในสภาลุดต่ออีกคนหนึ่ง การก่อรัฐประหารครั้งนี้เพื่อเปิดทางให้พระเจ้าสีป่อ กษัตริย์พระองค์ใหม่ขึ้นสู่ราชบัลลังก์โก้นบองได้อย่างมั่นคง เหล่าพระเชษฐา อนุชาและพระภคินีต่างมารดาของเจ้าหญิงมโหย่ติที่มีสิทธิในราชบัลลังก์และอิทธิพลสูงในราชสำนักต่างถูกปลงพระชนม์ เจ้าหญิงมโหย่ติ และพระราชธิดาอีกสองพระองค์ของพระเจ้ามินดงที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาทยาสิ่น ไม่ได้ถูกปลงพระชนม์ อาจเป็นเพราะพระนางซินผิ่วมะฉิ่นเห็นว่าไม่ได้มีอิทธิพลอะไรในราชสำนัก และต่างยังเยาว์พระชันษา

เจ้าหญิงทั้งสามและเจ้าจอมมารดาทยาสิ่นประทับในพระราชวังหลวงอย่างสงบ ไร้ซึ่งบทบาทในราชสำนัก ภายใต้การปกครองของพระเจ้าสีป่อและพระนางศุภยาลัต พระมเหสีในพระเจ้าสีป่อ ช่วงนี้พม่ากำลังเผชิญภัยคุกคามจากจักรวรรดินิยมอังกฤษ ราชอาณาจักรล่มสลายลงโดยพระเจ้าสีป่อทรงครองราชย์ได้เพียง 7 ปีเท่านั้น พระองค์ทรงพ่ายแพ้ในสงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่สาม กองทัพอังกฤษได้บุกเข้าพระราชวังมัณฑะเลย์เพื่อเรียกร้องให้พระเจ้าสีป่อทรงยอมจำนนโดยไม่มีเงื่อนไขภายใน 24 ชั่วโมง และบีบบังคับให้พระเจ้าสีป่อสละราชบัลลังก์ พระองค์พร้อมพระราชินีศุภยาลัตและพระราชธิดาทรงถูกเนรเทศไปยังอินเดียในวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428

หลังสมัยราชอาณาจักร

หลังจากที่สถาบันกษัตริย์ล่มสลาย และพม่าอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษ เจ้าหญิงทรงได้รับอนุญาตให้ประทับอยู่ในพม่า ไม่ต้องถูกเนรเทศ เจ้าหญิงเมงหลง พระขนิษฐาได้เสกสมรสกับเจ้าชายกอว์ลิ่น หนึ่งในพระโอรสของพระเจ้ามินดง ซึ่งมีพระชนมายุคราวเดียวกับเจ้าหญิงเมงหลง ทั้งคู่เสกสมรสในวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2437 และได้ย้ายไปพำนักที่ย่างกุ้ง มีพระธิดาร่วมกันสองพระองค์ แต่เจ้าหญิงเมงหลงได้สิ้นพระชนม์หลังมีพระประสูติกาลพระธิดาองค์ที่สอง ในปี พ.ศ. 2441 เจ้าหญิงมโหย่ติที่เสด็จมาประทับด้วยจึงต้องดูแลพระธิดาทั้งสองของพระขนิษฐา และในวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445 เจ้าหญิงมโหย่ติได้เสกสมรสกับเจ้าชายกอว์ลิ่น พระสวามีของพระขนิษฐา ณ ย่างกุ้ง ทั้งสองพระองค์ไม่มีบุตรร่วมกัน

เจ้าหญิง พระสวามีและพระธิดาเลี้ยงประทับร่วมกันที่ย่างกุ้ง เจ้าหญิงมะข่อง พระธิดาเลี้ยงองค์โต สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2462 เจ้าหญิงนองมอญ พระเชษฐภคินีสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2464 เจ้าชายกอว์ลิ่น พระสวามีได้สิ้นพระชนม์ในวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2466 เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ หรือ เจ้าหญิงมโหย่ติ จึงทรงประทับอยู่กับพระธิดาเลี้ยงองค์ที่สอง คือ เจ้าหญิงมะซู และครอบครัวในย่างกุ้ง

เจ้าหญิงประทับอยู่ในย่างกุ้งเรื่อยมา พระชนมายุที่ยืนยาวทำให้ทรงผ่านพ้นเหตุการณ์สำคัญทั้งสงครามโลกครั้งที่สองที่ก่อให้เกิดการยึดครองพม่าของญี่ปุ่น เหตุการณ์ความตกลงเวียงปางหลวงในปี พ.ศ. 2490 และการประกาศอิสรภาพของพม่าในปี พ.ศ. 2491 เจ้าหญิงเต่งกะด๊ะ หรือ เจ้าหญิงมโหย่ติ สิ้นพระชนม์อย่างสงบ ณ ย่างกุ้ง ในปีพ.ศ. 2495 สิริพระชนมายุ 87 พรรษา