เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล)

เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง
เกิด	16 พฤษภาคม พ.ศ. 2364
ถึงแก่กรรม	2 มกราคม พ.ศ. 2437 (72 ปี)
ตำแหน่ง	สมุหพระสุรัสวดี
บิดามารดา	หลวงจินดาพิจิตร (ด้วง) (บิดา)
ตระกูล	เพ็ญกุล

เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล) เป็นเป็นข้าราชการชาวไทย ต้นสกุล "เพ็ญกุล" ผู้ก่อตั้งโรงละครอย่างตะวันตกโดยใช้ชื่อว่า ปรินซ์เธียร์เตอร์ (Prince Theatre) และการริเริ่มแสดงละครโดยเก็บค่าชม

ประวัติ

เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง มีนามเดิมว่า วันเพ็ญ เพราะเกิดในวันเพ็ญเดือน 6 ปีมะเส็ง เวลายามหนึ่ง ตรงกับวันที่ 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2364 ภายหลังเรียกเพียงโดยย่อว่าเพ็ง เป็นบุตรของหลวงจินดาพิจิตร (ด้วง) เพ็งมีพี่น้องอีกสี่คน ตนเองเป็นคนสุดท้อง ได้เป็นศิษย์ร่วมสำนักกับเจ้าฟ้ามงกุฎที่อารามสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ขุน) ต่อมาเจ้าฟ้ามงกุฎทรงขอรับไปเลี้ยงและทรงออกนามว่า "พ่อเพ็ง" ครั้นเสด็จทรงราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว โปรดให้เพ็งเป็นหัวหมื่นมหาดเล็กที่ตำแหน่งเจ้าหมื่นสรรเพธภักดี

ต่อมาภายหลังทำสนธิสัญญาเบาว์ริงแล้ว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้มีคณะทูตไปเจริญสัมพันธไมตรียังสหราชอาณาจักร เจ้าหมื่นสรรเพธภักดีเป็นอุปทูต เมื่อกลับคืนมายังกรุงเทพมหานครแล้ว จึงโปรดเลื่อนเจ้าหมื่นสรรเพธภักดีเป็นพระบุรุษรัตนราชวัลลภ ในคราวที่พระองค์ประชวรใกล้จะสิ้นนั้น พระบุรุษรัตนราชวัลลภก็ได้เฝ้าดูพระราชหฤทัยด้วย

ครั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสวยราชย์เป็นรัชกาลถัดมา ก็โปรดให้พระบุรุษรัตนราชวัลลภเป็นสมุหพระสุรัสวดีที่บรรดาศักดิ์พระยาราชสุภาวดี และในวันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2417 ก็รับสถาปนาเป็นเจ้าพระยามหินทรศักดิธำรง สกูลวงศ์อรเอกดิเรกยศ มธุรพจนสุนทรธรรมยุติยานุวัติ บุรุษรัตนทุวาธิราชนิกรวรยุคลบาท บรมนาถสวามิภักดิสนิท วิสิฐคุณศรีรัตนธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ มีสถานะเทียบเท่าสมุหนายก แต่ว่าการกรมพระสุรัสวดีอย่างเดิม

เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2437 ได้รับพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2438 ณ วัดเทพศิรินทราวาส ราชวรวิหาร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2417 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2425 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฎ – เหรียญปราบฮ่อ (ร.ป.ฮ.)