อำเภอสุวรรณคูหา

อำเภอสุวรรณคูหา
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Suwannakhuha
ย่านอำเภอภายในเขตเทศบาลตำบลสุวรรณคูหา
คำขวัญ:  ถิ่นกำเนิด ทสปช. ต้นตอมะขามหวานฉ่ำ แผ่นดินธรรมพระไชยเชษฐา ภูซางภู่ผาก้องกังวาน ทิวทัศน์ธรรมชาติล้ำถ้ำทอง
แผนที่จังหวัดหนองบัวลำภู เน้นอำเภอสุวรรณคูหา
พิกัด: 17°33′48″N 102°16′47″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	หนองบัวลำภู
พื้นที่
• ทั้งหมด	646.1 ตร.กม. (249.5 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	67,905 คน
• ความหนาแน่น	105.10 คน/ตร.กม. (272.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	39270
รหัสภูมิศาสตร์	3905
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอสุวรรณคูหา ถนนพระไชยเชษฐา ตำบลสุวรรณคูหา อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู 39270
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

สุวรรณคูหา [สุ-วัน-นะ-คู-หา] เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดหนองบัวลำภู

วัดถ้ำสุวรรณคูหา ตามศิลาจารึกหน้าถ้ำ กล่าวไว้ว่าสร้างเมื่อ พ.ศ. 2106 โดยพระไชยเชษฐาธิราช มีถ้ำขนาดใหญ่-เล็ก ประมาณ 40 ถ้ำ ปัจจุบันเป็นสถานที่จัดงานประเพณีบุญข้าวจี่ยักษ์ ซึ่งเป็นประเพณีสำคัญของจังหวัด

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอสุวรรณคูหามีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอน้ำโสม (จังหวัดอุดรธานี)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบ้านผือและอำเภอกุดจับ (จังหวัดอุดรธานี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอนากลาง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอนาด้วง (จังหวัดเลย)

ในเขตอำเภอสุวรรณคูหา เป็นพื้นที่ภูเขาสูง แล้วลาดไปทางทิศใต้และทิศตะวันออก พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นดินปนทรายและลูกรัง ไม่สามารถเก็บน้ำหรืออุ้มน้ำในฤดูแล้งได้

วัดในอำเภอสุวรรณคูหา

ประวัติ

เดิมอำเภอสุวรรณคูหาเป็นส่วนหนึ่งของตำบลเก่ากลอย อำเภอหนองบัวลำภู จังหวัดอุดรธานี ทั้งหมด ในปี พ.ศ. 2494 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลเก่ากลอย รวมตั้งเป็นตำบลนาสี ต่อมาได้ย้ายมาขึ้นการปกครองกับอำเภอนากลางในปี พ.ศ. 2508 และตั้งตำบลนาดีขึ้นในปี พ.ศ. 2510 โดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลเก่ากลอย และตั้งตำบลบ้านโคกในปี พ.ศ. 2511 โดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลนาสี

ในปี พ.ศ. 2515 ราษฎรในพื้นที่ได้ยื่นเรื่องราวต่อราชการ ขอให้ตั้งกิ่งอำเภอขึ้นที่ตำบลนาสี โดยกระทรวงมหาดไทยได้พิจารณาเห็นว่าราษฎรทั้งสามตำบล ได้แก่ ตำบลบ้านโคก ตำบลนาสี และตำบลนาดี เป็นตำบลที่อยู่ไกลท้องที่ทุรกันดาร และห่างไกลจากตัวอำเภอ เจ้าหน้าที่มีโอกาสตรวจเยี่ยมเยือนดูแลทุกข์สุขของราษฎรน้อยมาก เพราะทางคมนาคมไม่สะดวก ซึ่งอาจเป็นการเสียหายในด้านการปกครอง ประกอบกับหมู่บ้านดังกล่าวมีโอกาสที่จะเจริญในอนาคต เพราะราษฎรอาศัยอยู่กันหนาแน่นมาก และมีพื้นที่ทำมาหากินได้ โดยเฉพาะมีทรัพยากรทางธรรมชาติ พอที่จะยกระดับการครองชีพของราษฎรทั้งสามตำบลดังกล่าวนี้ให้ดียิ่งขึ้น จึงแนะนำประชุมชี้แจงร่วมกับทางอำเภอนากลาง รายงานต่อกระทรวงมหาดไทย ขอจัดตั้งที่ว่าการกิ่งอำเภอขึ้น และเมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2516 จึงแยกออกมาเป็น กิ่งอำเภอสุวรรณคูหา ที่มาของชื่ออำเภอมาจากถ้ำสุวรรณคูหาหรือชื่อเดิมคือสุพรรณคูหา เป็นถ้ำซึ่งมีโบราณวัตถุสมัยล้านช้าง เช่น รูปพระไชยเชษฐา และศิลาจารึกโบราณราว พ.ศ. 2106

ก่อนจัดตั้งเป็นอำเภอ ในปี พ.ศ. 2521 กิ่งอำเภอสุวรรณคูหาได้จัดตั้งตำบลเพิ่มอีก 2 ตำบล โดยตั้งตำบลนาด่าน โดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลนาดี ภายในปีเดียวกันได้มีการตั้งตำบลดงมะไฟ โดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลนาสี เนื่องจากหลักเกณฑ์ต้องมีตำบลไม่น้อยกว่า 5 ตำบล ก่อนที่จะยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอสุวรรณคูหา โดยพระราชกฤษฎีกาเมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2522 โดยมีการปกครองทั้งหมด 5 ตำบล ได้แก่ ตำบลนาสี ตำบลนาดี ตำบลบ้านโคก ตำบลนาด่าน และตำบลดงมะไฟ

ในท้ายปี พ.ศ. 2522 ได้ตั้งตำบลสุวรรณคูหา เป็นตำบลลำดับที่ 6 ของอำเภอโดยแยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลบ้านโคก และปรับพื้นที่การปกครองให้เหมาะสมในปี พ.ศ. 2524 โดยโอนพื้นที่หมู่ 8 บ้านต่างแคน กับหมู่ 9 บ้านบุญทัน,บ้านร่องป่าบุ้น ของตำบลดงมะไฟ ไปจัดตั้งเป็นพื้นที่หมู่ 9–10 ของตำบลบ้านโคก ตามลำดับ เมื่ออำเภอสุวรรณคูหามีสภาพชุมชนและชุมนุมการค้าหนาแน่นหรือมีสภาพเจริญขึ้นกว่าเดิมมาก จึงมีการจัดตั้งสุขาภิบาลสุวรรณคูหา ในปี พ.ศ. 2525 และสุขาภิบาลบ้านโคก ในปี พ.ศ. 2526 ทีมีลักษณะเป็นชุมชนขนาดใหญ่ ในปี พ.ศ. 2529 ได้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลบ้านโคก ตั้งขึ้นเป็นตำบลบุญทัน

ต่อมาจังหวัดอุดรธานีได้แยกพื้นที่หนองบัวลําภูที่เป็นเมืองโบราณที่ก่อตั้งมาแล้วไม่น้อยกว่า 900 ปี เดิมเป็นดินแดนที่ขึ้นต่อกรุงศรีสัตตนาคนหุต มีชื่อว่า "เมืองหนองบัวลุ่มภู นครเขื่อนขันธกาบแก้วบัวบาน" เนื่องจากรัฐบาลมีนโยบายในการกระจายอํานาจมายังส่วนภูมิภาค เพื่อประโยชน์ในด้านการปกครอง การให้บริการของรัฐ การอํานวยความสะดวกแก่ประชาชน การส่งเสริมให้ท้องที่เจริญยิ่งขึ้น ตลอดจนเพื่อความมั่นคงของชาติ ประกอบกับจังหวัดอุดรธานีมีอาณาเขตกว้างขวางและมีพลเมืองมาก จึงเห็นสมควรแยกอําเภอต่าง ๆ บางอําเภอ ตั้งขึ้นเป็นจังหวัด จึงแยกอำเภอหนองบัวลำภู อำเภอนากลาง อำเภอโนนสัง อำเภอศรีบุญเรือง และอำเภอสุวรรณคูหา ตั้งเป็น จังหวัดหนองบัวลำภู อำเภอสุวรรณคูหาจึงมีฐานะเป็นอำเภอในจังหวัดหนองบัวลำภู

ในปี พ.ศ. 2538 ได้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลสุวรรณคูหาและตำบลนาดี ตั้งขึ้นเป็นตำบลกุดผึ้ง เป็นตำบลที่ 8 ของอำเภอสุวรรณคูหา และในปี พ.ศ. 2542 ได้ยกฐานะสุขาภิบาลสุวรรณคูหาและสุขาภิบาลบ้านโคกขึ้นเป็นเทศบาลตำบล ตามข้อบังคับของกฎหมาย อำเภอสุวรรณคูหาจึงมีฐานะเป็น 1 ใน 6 อำเภอของจังหวัดหนองบัวลำภู และมีเขตการปกครองย่อยภายในอำเภอทั้งหมด 8 ตำบล จนถึงปัจจุบัน และในปี พ.ศ. 2547 กระทรวงมหาดไทยได้ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลสุวรรณคูหา รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลกุดผึ้ง เนื่องจากกระทรวงมหาดไทยดำเนินการประกาศยุบรวมสภาตำบลทั้งหมดและองค์การบริหารส่วนตำบลใดที่มีจำนวนประชากรไม่ถึงสองพันคน โดยให้รวมพื้นที่เข้ากับองค์การบริหารส่วนตำบลอื่น หรือหน่วยการบริหารราชการส่วนท้องถิ่นที่มีเขตติดต่อกันภายในเขตอำเภอเดียวกัน

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอสุวรรณคูหาแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 8 ตำบล 91 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	นาสี	Na Si	14	8,746
2.	บ้านโคก	Ban Khok	15	12,389
3.	นาดี	Na Di	13	10,874
4.	นาด่าน	Na Dan	11	9,207
5.	ดงมะไฟ	Dong Mafai	13	9,978
6.	สุวรรณคูหา	Suwannakhuha	8	4,710
7.	บุญทัน	Bun Than	9	6,112
8.	กุดผึ้ง	Kut Phueng	8	5,885

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอสุวรรณคูหาประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลสุวรรณคูหา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาสี เฉพาะหมู่ที่ 3, 5 และบางส่วนของหมู่ที่ 6, 7; ตำบลสุวรรณคูหา เฉพาะหมู่ที่ 3–4, 6, 8 และบางส่วนของหมู่ที่ 5, 7; และตำบลกุดผึ้ง เฉพาะหมู่ที่ 2, 6 และบางส่วนของหมู่ที่ 1
• เทศบาลตำบลบ้านโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านโคก เฉพาะหมู่ที่ 1, 3 และบางส่วนของหมู่ที่ 2, 5, 10–11, 13
• เทศบาลตำบลนาดี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาดีทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลนาด่าน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาด่านทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบุญทัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบุญทันทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาสี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาสี เฉพาะหมู่ที่ 1–2, 4, 8–14 และบางส่วนของหมู่ที่ 6–7
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านโคก เฉพาะหมู่ที่ 4, 6–9, 12, 14–15 และบางส่วนของหมู่ที่ 2, 5, 10–11, 13
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงมะไฟ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงมะไฟทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกุดผึ้ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุวรรณคูหา เฉพาะหมู่ที่ 1–2 และบางส่วนของหมู่ที่ 5, 7; และตำบลกุดผึ้ง เฉพาะหมู่ที่ 3–5, 7–8 และบางส่วนของหมู่ที่ 1

แหล่งข้อมูลอื่น

• อำเภอสุวรรณคูหา ศูนย์ข้อมูลอำเภอ กรมการปกครอง