หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ (สอน)

หม่อมเจ้า พระศีลวราลังการ (สอน )
ส่วนบุคคล
ประสูติ	หม่อมเจ้าสอน พ.ศ. 2321
สิ้นชีพิตักษัย	พ.ศ. 2410 (89 ปี)
ที่เผาศพ	วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร
ศาสนา	พุทธ
บุพการี	สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา (บิดา)
ราชวงศ์	เจษฎางกูร (ราชวงศ์จักรี)
นิกาย	เถรวาท
สำนัก	มหานิกาย
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร จังหวัดพระนคร
ตำแหน่ง	เจ้าอาวาสวัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร

หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ พระนามเดิม หม่อมเจ้าสอน หรือหม่อมเจ้าศร ราชสกุลเจษฎางกูร เจ้าอาวาสวัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร รูปที่ 3 ทรงเป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา ประสูติปีจอ จุลศักราช 1140 พ.ศ. 2321 ในสมัยกรุงธนบุรี ผนวชอยู่วัดชนะสงครามมาแต่รัชกาลที่ 1 ในปีพ.ศ. 2341 แต่ไม่ได้เข้าแปลพระปริยัติธรรมเป็นแต่หม่อมเจ้าพระสามัญ มีปรากฏพระประวัติของพระองค์ในปฐมวงษ์ ดังนี้ว่า

• "กรมหลวงจักรเจษฎานั้น ไม่ได้มีพระชายาเปนสำคัญ มีแต่หญิงบาทบริจาริกเปนอันมาก ประสูติหม่อมเจ้าชายหม่อมเจ้าหญิงก็เปนอันมาก แต่ควรจะออกชื่ออยู่องค์หนึ่ง คือ หม่อมเจ้าสอนซึ่งผนวชมาแต่อายุ 20 ปี ได้เล่าเรียนพระคัมภีร์พุทธวจนะอยู่บ้าง ภายหลังได้เลื่อนที่เปนหม่อมเจ้าราชาคณะปรากฏนามว่า หม่อมเจ้าศีลวราลังการ ได้เปน อธิบดีสงฆ์ในวัดชนะสงคราม"

ในรัชกาลที่ 3 ปี พ.ศ. 2383 มีพระบรมราชโองการโปรดให้สถาปนาขึ้นเทียบชั้นพระราชาคณะ ดังนี้

“หม่อมเจ้าสร ได้ประพฤติพรหมจรรย์มาช้านาน กอปด้วยวิริยอุตสาหสึกษาคัมภีร์พุทธศาสนามาก ไม่มีอธิกรณ์อันใด อันหนึ่งให้ขุ่นเคืองใต้ฝ่าละอองทุลีพระบาท จึงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รับสมณบริขารเสมอพระราชาคณะ มีนิจภัตเดือนละ 3 ตำลึงแล้ว บัดนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมว่าพระนามเดิมนั้นไม่ถูกทำนองในภาษามคธ สวดกรรมวาจาไม่ได้ จึงมีพระบรมราชโองการมาณบัณฑูรสุรสิงหนาท ดำรัสสั่งให้หม่อมเจ้าสรรับพระนามว่า หม่อมเจ้าศีลวราลังการ ให้สมควรแก่บรรพชิตในพระพุทธศาสนาจะได้สวดกรรมวาจาโดยง่าย ให้เจริญพระชนมายุศม์ วรรณ ศุข พล ศิริสวัสดิ์ในพระพุทธศาสนาเทิญ”

หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ ครองวัดชนะสงครามเป็นเวลา 37 ปี สิ้นชีพิตักษัย พ.ศ. 2410 ตามหมายรับสั่ง รัชกาลที่ 4 จ.ศ.1229 ว่า

'“ณ วันเสาร์ ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 9 ปีมะโรง สมฤทธิศก จะได้ยกหีบศพ หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการไปเข้าเมรุวัดสระเกศครั้นเวลาบ่าย พระราชทานเพลิง”'

วันศุกร์ที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2411 เวลาบ่ายโมงเศษพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ไปพระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร ดังหมายรับสั่ง รัชกาลที่ 4 ร.ศ. 1230 ว่า

“อนึ่งเวลาบ่ายโมงเศษ หมื่นจักตำรวจวังมาสั่งว่า พระยาพิมณเฑียณ รับพระบรมราชโองการใส่เกล้าฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสั่งว่า จะเสด็จพระราชดำเนินทางสถลมารคแต่เกยหน้าประตูเทวราชดำรงษร์ ออกประตูเทวาพิทักษ์ตรงไปเลียบถนนบำรุงเมือง ตรงไปออกประตูสำราญราช ........ไปประทับพลับพลาวัดสระเกศพระราชทานเพลิงศพ หม่อมเจ้าศีลวราลังการ (และ) พระนมขำ ในพระบวรราชวัง ณ วัน 6ฯ5 9 ค่ำ เวลาบ่ายนั้นให้กรมเมืองไปทำตภานให้มั่นคงดีแล้ว กวาดแผ้วทางเสด็จในเมรุ (และ) พลับพลาให้เตรียนดีอย่าให้โรง..ภาษี..ซารากเอาศพ เน่า เปื่อยกีดขวาง ให้เร่งไปทำรับเสด็จให้ทันกำหนด อนึ่งให้พระคลังราชการจัดเสื่ออ่อน ลาดไปปูรับเสด็จในพลับพลา (และ) เมรุ ให้อย่างเคย.......”

หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ ครองวัดชนะสงคราม ราว 27 ปี สิริพระชันษา 89 ปี

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ (สอน)
16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4 .สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา                                   5. เจ้าจอมมารดามา                             1. หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ (สอน)