ราตรี ศรีวิไล

ราตรี ศรีวิไล
ชื่อเกิด	ราตรีศรีวิไล บงศิริพร
รู้จักในชื่อ	ราตรี
เกิด	2 มกราคม พ.ศ. 2495
ที่เกิด	อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม 44130
แนวเพลง	ลูกทุ่ง หมอลำ
อาชีพ	นักร้อง, หมอลำ, ครูอาจารย์
คู่สมรส	วิชิต บงสิทธิพร

ดร.ราตรี ศรีวิไล หรือ ราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำประยุกต์) ประจำปีพุทธศักราช 2565 (2 มกราคม พ.ศ. 2495 - ) เป็นนักร้องลูกทุ่งหญิงสไตล์อีสาน แนวหมอลำประยุกต์ ได้รับสมญานามว่า "ราชินีหมอลำซิ่ง" มีชื่อเสียงโด่งดังทั้งในและต่างประเทศ

ประวัติ

ราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร เดิมชื่อ ราตรีศรีสวัสดิ์ อุ่นทะยา ปัจจุบันเปลี่ยนมาเป็น "ราตรีศรีวิไล" ตามนามฉายาที่ใช้ในการแสดงหมอลำคือ "หมอลำราตรีศรีวิไล" เกิดเมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2495 ที่อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เป็นบุตรของนายเสริม นาห้วยทราย และนางหมุน นาห้วยทราย ซึ่งทั้งสองคนมีอาชีพเป็นศิลปินหมอลำกลอนและนักประพันธ์กลอนลำ

ปี พ.ศ. 2517 ได้สมรสกับ นายวิชิต บงสิทธิพร อาชีพรับราชการ มีบุตรด้วยกัน 2 คน คือ นายธนกร บงสิทธิพร และนางสาวโยธิกาศรีวิไล บงสิทธิพร อาชีพศิลปิน ด้านดนตรี (หมอแคน) หน่วยงานที่สังกัดศูนยก์ารเรียนภูมิปัญญาไทยแม่ครูราตรีศรีวิไล ด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) ตั้งอยู่ที่บ้านเลขที่ 41/60 ซอยหมู่บ้านเสรี ถนนมิตรภาพ อำเภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น

การศึกษา

• ปี พ.ศ. 2505 จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนน้ำสวยมิตรภาพ ตำบลสระใคร อำเภอสระใคร จังหวัดหนองคาย
• ปี พ.ศ. 2524 จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 จากศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน โรงเรียนเชียงยืนพิทยาคม อำเภอเชียงยืน จังหวัดมหาสารคาม
• ปี พ.ศ. 2542 จบชั้นมัธยมศึกษา จากศูนย์บริการศึกษานอกโรงเรียนอำเภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2547 จบปริญญาตรี หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาพัฒนาชุมชน จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเลย
• ปี พ.ศ. 2554 จบปริญญาโท ปริญญาศิลปกรรมศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ วิชาเอกหมอลำ จากวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
• ปี พ.ศ. 2557 จบปริญญาเอก สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ วิชาเอกดนตรีวิทยา จากวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ปัจจุบัน

• ครู สอนการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) ศูนยก์ารเรียนภูมิปัญญาไทยแม่ครูราตรีศรีวิไล ด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ)
• นายกสมาคมหมอลำ จังหวัดขอนแก่น
• อุปนายกสมาคมหมอลำอีสาน
• อาจารย์พิเศษ (ในตำแหน่งผู้เชี่ยวชาญด้านหมอลำและประพันธ์กลอนลำ) สอนนักศึกษาระดับปริญญาโทและปริญญาเอก สาขาวิชาวิจัยวัฒนธรรม ศิลปกรรมและการออกแบบ วิชาเอกศิลปะการแสดงหมอลำขั้นสูง และศิลปะการแสดงนาฏยศิลป์ขั้นสูง รวมทั้งเป็นกรรมการที่ปรึกษาร่วมในการควบคุมสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
• อุปนายก สมาคมสื่อมวลชนจังหวัดขอนแก่น

รางวัลเกียรติยศ

• ปี พ.ศ. 2516 รับพระราชทานรางวัล พวงมาลัยดอกไม้สดจาก สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีฯ มอบโดยตัวแทนพระองค์ จากการแสดงหมอลำกลอน ในงาน “จัดช่อดอกไม้” ณ หอศิลป์พีระศรี
• ปี พ.ศ. 2532 รับโล่ประกาศเกียรติคุณ จาก ฯพณฯ พลตรีสนั่น ขจรประศาสตร์ ในงานพุทธศาสนากับการอนุรักษ์ป่าไม้ ณ ป่าภูเม็งทอง “วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ และกรมป่าไม้ กระทรวงเกษตร” อำเภอหนองเรือ จังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2532 รับพระราชทานรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 การแต่งกลอนลำโครงการอีสานเขียว จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 มอบโดย ฯพณฯ ท่านพลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ เนื่องในงานประกวดการแสดงพื้นบ้านประเภทลำกลอน โครงการอีสานเขียว ณ สถานีโทรทัศน์แห่งประเทศไทย จังหวัดขอนแก่น

• ปี พ.ศ. 2532 รับใบประกาศเกียรติคุณ จากกระทรวงสาธารณสุข โดยการได้รับแต่งตั้งให้เป็นคณะกรรมการทำงานโครงการรณรงค์อีสานไม่กินปลาดิบ และรับโล่รางวลัจาก กระทรวงสาธารณสุข ในการแสดงหมอลำ “โครงการคาราวานอีสานไม่กินปลาดิบ” 17 จังหวัดภาคอีสาน (ปี 2532-2534)
• ปี พ.ศ. 2534 รับประทานถ้วยรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 การประกวดหมอลำในหัวข้อเรื่อง “เทิดพระเกียรติพระเจ้าตากสินมหาราช” จากพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ มอบรางวัลโดย นายกเทศมนตรีเทศบาลพัทยา ณ เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี จัดโดยเทศบาลเมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี
• ปี พ.ศ. 2536 รับโล่ประกาศเกียรติคุณ  การในการแสดงงานมกรรมนานาชาติ เมืองหนานหนิง ประเทศจีน
• ปี พ.ศ. 2537 รับพระราชทานรางวัลวัลจาก “สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี” โดยได้รับคัดเลือกเชิดชูเกียรติจากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติให้เป็น “ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขาวรรณศิลป์” (ประพันธ์กลอนลำ)
• ปี พ.ศ. 2537  ได้รับเหรียญเชิดชูเกียรติ ด้านวัฒนธรรม สาขาศิลปะการแสดง “ลำซิ่ง” จากสำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2541 ได้รับพระราชทานรางวัลจาก “พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว” (สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามบรมราชกุมาร ในขณะนั้น) โดยการคัดเลือกและยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำนักงานคณะกรรมการเยาวชนแห่งชาติ ให้เป็น “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อเยาวชน สาขาสื่อมวลชน”
• ปี พ.ศ. 2543 รับรางวัลเข็มและใบประกาศเชิดชูเกียรติ “ครูภูมิปัญญาไทย (รุ่นที่ ๑)” ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ โดยสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เป็นองค์ประธานงาน  จัดโดยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ
• ปี พ.ศ. 2546 ได้รับโล่เชิดชูเกียรติที่ได้เป็นผู้นำวัฒนธรรมและอัตลักษณ์มาเป็นกระบวนการในการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพและการไกล่เกลี่ยระงับข้อพิพาท จากกระทรวงยุติธรรมร่วมกับมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
• ปี พ.ศ. 2547 รับโล่รางวัลจาก ฯพณฯ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ โดยการคัดเลือกแต่งตั้งจากมหาวิทยาลัยขอนแก่น ในวาระครบรอบ 40 ปี มหาวทิยาลยัขอนแก่น ให้เป็น “สุดยอดศิลปินอีสาน”
• ปี พ.ศ. 2552 ได้รับเชิดชูเกียรติให้เป็น “ผู้ใช้ภาษาไทยถิ่นดีเด่น” จากกระทรวงวัฒนธรรม เนื่องในวันภาษาไทยแห่งชาติ รับมอบรางวัลจากนายกรัฐมนตรี (นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ)
• ปี พ.ศ. 2554 รับโล่รางวัลเชิดชูเกียรติ “ศิลปินมรดกอีสาน” จากมหาวิทยาลัยจังหวัดขอนแก่น สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำกลอนประยุกต์) เนื่องในวโรกาสคล้ายวันพระราชสมภพ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และวันอนุรักษ์มรดกไทย จัดโดยมหาวิทยาลัยขอนแก่น  
• ปี พ.ศ. 2554 รับโล่รางวัลเกียรติคุณ จากรัฐมนตรีกระทรวงวัฒนธรรม โดยการคัดเลือก จากคณะกรรมการกระทรวงวัฒนธรรม ให้เป็น “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อกระทรวงวัฒนธรรม” จัดโดยกระทรวงวัฒนธรรม
• ปี พ.ศ. 2555 รับรางวัลเชิดชูเกียรติครูสอนดี ระดับประเทศ จากรัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ ณ โรงแรมโนโวเทล อิมแพ็ค เมืองทองธานี จัดโดยกระทรวงศึกษาธิการ
• ปี พ.ศ. 2556 เข้ารับพระราชทานรางวัลพระธาตุนาดูนทองคำ ประเภทบุคคลดีเด่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สาขาทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในวันพระราชทานปริญญาบัตร ประจำปี พุทธศักราช 2556 ณ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 17 ธันวาคม 2556
• ปี พ.ศ. 2557 รับโล่เชิดชูเกียรติ “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ” โดยได้คัดเลือกแต่งตั้งจากสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
• ปี พ.ศ. 2558 วันที่ 15 ธันวาคม รับพระราชทานรางวัล “ผู้มีผลงานกิจกรรมนันทนาการดีเด่น กิจกรรมดนตรีและร้องเพลง” จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เป็นตัวแทนมอบประทานโล่เกียรติคุณ
• ปี พ.ศ. 2559 รับมอบประทานโล่รางวัล เหมราช บุคคลต้นแบบแห่งปี จากหม่อมเจ้ามงคลเฉลิม ยุคล สาขา “ผู้นำด้านวัฒนธรรมต้นแบบ” ณ ศูนย์ประชุม ธรรมศาสตร์รังสิต จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใสแห่งประเทศไทย
• ปี พ.ศ. 2560 รับพระราชทานรางวัล “สตรีไทยดีเด่น” จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ณ ห้องรอยัลจูบิลี่บอลรูม อาคารชาเลนเจอร์ ศูนย์แสดงสินค้าและการประชุมอิมแพ็ค เมืองทองธานี
• ปี พ.ศ. 2560 รับมอบประทานโล่รางวัล เหมราช บุคคลต้นแบบแห่งปี จากหม่อมเจ้ามงคลเฉลิม ยุคล สาขา“ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” ณ ศูนย์ประชุมธรรมศาสตร์ รังสิต จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใสแห่งประเทศไทย
• ปี พ.ศ. 2560 รับพระราชทานรางวัล “ครูสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรกรี” จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มอบโดยนายธีระเกียรติ เจริญเศรษฐศิลป์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
• ปี พ.ศ. 2560 เข้ารับเข็มเชิดชูเกียรติรางวัล “สตรีไทยดีเด่น” จากนายกสมาคมสตรีไทย ณ ศูนย์แสดงสินค้าอิมแพค เมืองทองธานี หน่วยงานส่งเสริมกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
• ปี พ.ศ. 2561 รับมอบโล่ประกาศเกียรติคุณ “สตรีดีเด่น ด้านศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม” เนื่องในวันสตรีสากล ณ ห้องจูบิลี่ อาคารชาเลนเจอร์ อิมแพ็ค เมืองทองธานี โดยพลเอก ฉัตรชัย สาริกัลยะ รองนายกรัฐมนตรี เป็นประธานในพิธีเปิดและมอบรางวัล หน่วยงานที่ส่งเสริมกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์   
• ปีพ.ศ. 2561 รับใบประกาศเกียรติคุณจากรัฐมนตรีกระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย์ จากโครงการสอนหมอลำ “พรบ. ควบคุมขอทาน” ณ ศูนย์การเรียนภูมิปัญญาไทยด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) แม่ครูราตรีศรีวิไล
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัล “TMF AWARDS 2018 นวัตกรรมสื่อดีเด่น ห้องเรียนลำฟรีแม่ครูดร.ราตรีศรีวิไล” โดยท่านผู้ว่าราชการจังหวัดมหาสารคาม จากกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ Thai Media Fund
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัลเหมราช สาขา “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” จาก ฯพณฯ อำพล เสนาณรงค์ องค์มนตรีในรัชกาลที่ 9 ณ ห้องประชุมพุทธวิชชาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใส
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัลต้นธรรม สาขา “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” จาก ฯพณฯ อำพล เสนาณรงค์ องค์มนตรีในรัชกาลที่ 9 ณ ห้องประชุมพุทธวิชชาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร จัดโดยมูลนิธิจิตตโสภณภาวนา
• ปี พ.ศ. 2562 รับโล่รางวัลการสนับสนุนโดยการ “ประพันธ์เพลงมาร์ช” การแข่งขันกีฬาสถาบันการพละศึกษาแห่งประเทศไทย ครั้งที่ 43 จัดโดย สถาบันการพละศึกษา
• ปี พ.ศ. 2563  เมื่อ 19 มกราคม เข้ารับมอบประทานรางวัลเหมราช “บุคคลต้นแบบแห่งปี” จากท่านหม่อมหลวงประนัดดา ดิศกุล ในงานพิธีมอบรางวัลเหมราชบุคคลต้นแบบแห่งปี 2563 ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร
• ปี พ.ศ. 2565 รับรางวัล “แม่โขงทองคำ หรือรางวัล โกเด้น แม่โขง อวอร์ด” โครงการสานสัมพันธ์วัฒนธรรมสองฝั่งโขง ไทย-ลาว ฌ โรงเรียนศิลปะแห่งชาติ สปป.ลาว
• ปี พ.ศ 2565 ได้รับโล่รางวัลราชสิงห์ “ผู้ส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมไทย” จัดโดยสมาคมวีรบุรุษไทยอาสา
• ปี พ.ศ 2565 ได้รับโล่รางวัล เพชรสยาม สาขา "หมอลำ" จากท่านพลเอก ดาวพงษ์ รัตนสุวรรณ องคมนตรี ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม จัดโดย มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทร์เกษม
• ปี พ.ศ 2566 เป็นผู้ได้รับคัดเลือกให้รับรางวัล แคนนาคราช ในงานประชุมนานาชาติ มหกรรมแคนโลก จัดโดยสมาคมหมอแคนจังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2566 เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม ได้ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติให้ นางราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำประยุกต์)

แห่ลงข้อมูลอื่น

• ข้อมูลชีวประวัติและผลงานแม่ครูราตรี ศรีวิไล เก็บถาวร 2017-08-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน