มานะ
มานะ 9 หมายถึง ความยึดถืออันเกิดจากการปรุงแต่ง คือ ราคะ การให้ค่าตีราคาว่าสิ่งต่าง ๆ หยาบ ประณีต ทั้งที่สิ่งทั้งปวงเป็นเช่นนั้นเอง (ตถตา) ดับไปได้ด้วยการมองทุกสรรพสิ่งเป็นดุจความว่าง (สุญญตา) การสิ้นไปของมานะเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วิราคะ
ประเภท
[แก้]- สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น
- สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น
- สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น
- สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น
- สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น
- สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น
- สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เลิศกว่าสิ่งนั้น
- สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้เสมอสิ่งนั้น
- สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น สำคัญว่า สิ่งนี้ด้อยกว่าสิ่งนั้น
อีกประการหนึ่ง ได้แก่
- ถือว่าเราดีกว่าเขา
- ถือว่าเราเสมอเขา
- ถือว่าเราเลวกว่าเขา
เป็นกิเลสชั้นละเอียด กล่าวคือ เป็นทั้งอนุสัยกิเลส และ สังโยชน์ 10
การกำหนดรู้มานะ
[แก้]สามารถกำหนดรู้มานะด้วยปริญญา 3 คือ ญาตปริญญา ตีรณปริญญา ปหานปริญญา[1]
- ญาตปริญญา นรชนย่อมรู้จักมานะ คือ ย่อมรู้ ย่อมเห็นว่าเป็นมานะ 10 อย่าง
- ตีรณปริญญา นรชนรู้อย่างนี้แล้วย่อมพิจารณามานะโดยความเป็นของไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ โดยอุบายเป็นเครื่องสลัดทุกข์
- ปหานปริญญา นรชนพิจารณาอย่างนี้แล้ว ย่อมละ บรรเทา ทำให้สิ้นไป ให้ถึงความไม่มีซึ่งมานะ
มานะลักษณะต่าง ๆ
[แก้]- มานะอย่างหนึ่ง ได้แก่ ความฟูขึ้นแห่งจิต
- มานะ 2 อย่าง ได้แก่
- มานะในความยกตน
- มานะในความข่มผู้อื่น
- มานะ 3 อย่าง ได้แก่
- มานะว่าเราดีกว่าเขา
- มานะว่าเราเสมอเขา
- มานะว่าเราเลวกว่าเขา
- มานะ 4 อย่าง ได้แก่
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะลาภ
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะยศ
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะสรรเสริญ
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะสุข
- มานะ 5 อย่าง ได้แก่
- บุคคลให้มานะเกิดว่าเราได้รูปที่ชอบใจ
- บุคคลให้มานะเกิดว่าเราได้เสียงที่ชอบใจ
- บุคคลให้มานะเกิดว่าได้กลิ่นที่ชอบใจ
- บุคคลให้มานะเกิดว่าได้รสที่ชอบใจ
- บุคคลให้มานะเกิดว่าได้โผฏฐัพพะที่ชอบใจ
- มานะ 6 อย่าง ได้แก่
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งจักษุ
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งหู
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งจมูก
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งลิ้น
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งกาย
- บุคคลให้มานะเกิดเพราะความถึงพร้อมแห่งใจ
- มานะ 7 อย่าง ได้แก่
- ความถือตัว
- ความดูหมิ่น
- ความถือตัวและความดูหมิ่น
- ความถือตัวต่ำ
- ความถือตัวสูง
- ความถือตัวว่าเรามั่งมี
- ความถือตัวผิด
- มานะ 8 อย่าง ได้แก่
- บุคคลให้ความถือตัวเกิดเพราะลาภ
- บุคคลให้ความถือตัวต่ำเกิดเพราะความเสื่อมลาภ
- บุคคลให้ความถือตัวเกิดเพราะยศ
- บุคคลให้ความถือตัวต่ำเกิดเพราะความเสื่อมยศ
- บุคคลให้ความถือตัวเกิดเพราะความสรรเสริญ
- บุคคลให้ความถือตัวต่ำเกิดเพราะความนินทา
- บุคคลให้ความถือตัวเกิดเพราะสุข
- บุคคลให้ความถือตัวต่ำเกิดเพราะทุกข์
- มานะ 9 อย่าง ได้แก่
- เราดีกว่าคนที่ดี
- เราเสมอกับคนที่ดี
- เราเลวกว่าคนที่ดี
- เราดีกว่าผู้เสมอกัน
- เราเสมอกับผู้เสมอกัน
- เราเสมอกับผู้เลว
- เราดีกว่าผู้เลว
- เราเสมอกับผู้เลว
- เราเลวกว่าผู้เลว
- มานะ 10 อย่าง ได้แก่
บุคคลบางคนในโลกนี้ ให้ความถือตัวเกิดขึ้น
- เพราะกำเนิดบ้าง เพราะโคตรบ้าง เพราะความเป็นบุตรแห่งสกุลบ้าง[2]
- เพราะความเป็นผู้มีผิวพรรณงามบ้าง
- เพราะทรัพย์บ้าง
- เพราะความเชื้อเชิญบ้าง
- เพราะบ่อเกิดแห่งการงานบ้าง
- เพราะบ่อเกิดแห่งศิลปะบ้าง
- เพราะฐานแห่งวิชชาบ้าง
- เพราะการศึกษาเล่าเรียนบ้าง
- เพราะปฏิภาณบ้าง
- เพราะวัตถุอื่นบ้าง
อ้างอิง
[แก้]- หนังสือแบบเรียนนักธรรมโท
สังโยชน์ 10 ประการ | ||
|---|---|---|
| โอรัมภาคิยสังโยชน์ |  | |
| อุทธัมภาคิยสังโยชน์ | ||