มหาวิทยา
มหาวิทยา (สันสกฤต: महाविद्या, Mahāvidyā, แปลว่า: ปัญญาอันยิ่งใหญ่) เป็นกลุ่มเทวีในศาสนาฮินดูแบบตันตระสิบองค์[1][2] มักปรากฏรายชื่อตามลำดับดังนี้: พระกาลี, พระตารา, พระตรีปุราสุนทรี, พระภุวเนศวรี, พระไภรวี, พระฉินนมัสตา, พระธูมาวตี, พระพคลามุขี, พระมาตังคี และ พระกมลา[3] การรวมกันของเทวีทั้งสิบองค์มีที่มาจากธรรมเนียมทางศาสนาต่าง ๆ ที่แตกต่างกัน ซึ่งรวมถึง ธรรมเนียมบูชา โยคินี, ลัทธิไศวะ, ลัทธิไวษณวะ และ ศาสนาพุทธแบบวัชรยาน[4]
การเกิดขึ้นของมหาวิทยาสื่อถึงจุดเปลี่ยนที่สำคัญหนึ่งในประวัติศาสตร์ลัทธิศักติ เนื่องจากเป็นจุดแทนการเฟื่องฟูของกลุ่มภักติในนิกายศักติ ซึ่งเฟื่องฟูสูงสุดในช่วงปี 1700 กลุ่มภักติเริ่มปรากฏตัวครั้งแรกในสมัยหลังปุราณะ ราวศตวรรษที่ 6 ในเวลานั้น เป็นขบวนการเชิงทฤษฎีใหม่ที่ถือว่าพระเป็นเจ้าเป็นสตรี ข้อเท็จจริงดังกล่าวปรากฏชัดในเอกสาร เช่น เทวีภาควตปุราณะ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เก้าบทสุดท้าย (31-40) ของสกันธะที่เจ็ด ซึ่งเรียกว่า เทวีคีตา ปุราณะนี้ต่อมาได้กลายมาเป็นศูนย์กลางของคติแบบศักติ[5]
รายชื่อ
[แก้]โดยธรรมชาติแล้ว มหาวิทยาถือเป็นตันตระ และโดยทั่วไปมักปรากฏรายชื่อดังนี้:[6]
- พระกาลี เทวีผู้เป็นรูปปางสูงสุดของพรหมัน และเป็นผู้กลืนกินเวลา ถือเป็นพระเป็นเจ้าสูงสุดในระบบของ กาลีกุล มหากาลีมีสีวรกายดำทะมึน ดำกว่าสีดำของเวลาค่ำคืน พระนางมีสามเนตร อันแทนอดีต ปัจจุบัน อนาคต ทนต์ของพระนางมีสีขาวกระจ่าง และลักษณะเป็นเขี้ยว อ้าโอษฐ์กว้าง เลือดสีแดงเปื้อนเลือดสดห้อยออกมาจากโอษฐ์ ทรงผมยุ่งเหยิง สวมใส่หนังเสือเป็นเครื่องห่มกาย สวมพวงมาลัยดอกไม้สีแดง และพวงมาลัยที่ทำมาจากกะโหลกศีรษะรอบคอ
- พระตารา เทวีผู้เป็นผู้นำทางและผู้ปกปักรักษา ผู้ประทานความรู้สูงสุดอันนำไปสู่การหลุดพ้น พระนางเป็นเทวีแห่งแหล่งพลังงานทั้งปวง พลังงานของดวงอาทิตย์เชื่อว่ามีที่มาจากพระนาง พระนางอวตารเป็นพระมารดาของพระศิวะภายหลังเหตุกวนเกษียรสมุทรเพื่อรักษาพระศิวะในฐานะบุตรของพระนาง พระตารามีวรกายสีน้ำเงินอ่อน ผมยุ่งเหยิง สวมด้วยมงกุฏที่ประดับด้วยจันทร์เสี้ยว มีสามเนตร และมีงูพันคล้องอยู่ที่คอ สวมหนังเสือและพวงมาลัยที่ทำมาจากกะโหลกศีรษะ
- พระตริปุราสุนทรี (พระโษฑศี, พระลลิตา) เทวีผู้เป็นความงามในสามโลก พระเป็นเจ้าสูงสุดในระบบ ศรีกุล ผู้ปกครองแห่งมณีทวีป สีวรกายทองอร่าม สามเนตร ท่าทางสงบ สวมผ้าคลุมสีแดงและชมพู ประดับเครื่องประดับมากมาย
- พระภุวเนศวรี เทวีผู้เป็นมารดาแห่งโลก ร่างกายประกอบไปด้วยโลกทั้งสิบสี่ สีวรกายสีอ่อนหรือทอง สามเนตร ท่าทางสงบ สวมผ้าสีแดงและเหลือง ประกอบด้วยเครื่องประดับมากมาย
- พระไภรวี เทวีผู้เกรี้ยวกราด ถือเป็นปางสตรีของพระไภรวะ สีวรกายแดงประดุจไฟและภูเขาไฟ สามเนตรซึ่งดุร้าย ผมยุ่งเหยิง มีเขี้ยวงอกที่ปาก สวมผ้าสีแดงและน้ำเงิน และพวงมาลัยทำมาจากกะโหลกศีรษะ
- พระฉินนมัสตา เทวีผู้ตัดเศียรตนเอง[7] สีวรกายสีแดง ผมยุ่งเหยิง
- ธูมาวตี เทวีผู้เป็นหม้าย สีวรกายน้ำตาลหม่นเข้ม วรกายเหี่ยวย่น ปากแห้ง ฟันหลุดร่วงบางซี่ ผมยุ่งเหยิงสีเทา เนตรสีแดง สวมเสื้อผ้าสีขาวประดุจสตรีหม้าย ประทับนั่งในราชรถไร้ม้า
- พระพคลามุขี เทวีผู้ทำให้ศัตรูเป็นอัมพาต สีวรกายเหลืองอร่าม สามเนตร ผมสีดำเข้ม สวมผ้าสีเหลือง
- พระมาตังคี บ้างเรียกว่าเป็น "พระสรัสวตีภาคตันตระ" พระวรกายสีเขียวมรกต ผมสีดำยุ่งเหยิง สวมผ้าสีแดง และเครื่องประดับ
- พระกมลาตมิกา (พระกมลา) เทวีแห่งดอกบัว บ้างเรียกว่าเป็น "พระลักษมีภาคตันตระ" สีวรกายสีเหลืองอร่าม สามเนตร สวมผ้าสีแดงและชมพู
มหาวิทยาทั้งสิบองค์ประทับอยู่ที่มณีทวีป
ใน มหาภาควตปุราณะ และ พฤหัทธรรมปุราณะ (Brihaddharma Purana) ระบุรายชื่อพระโษฑศีเป็นพระตรีปุราสุนทรี ถือเป็นอีกพระนามของเทวีองค์เดียวกัน[8]
ดูเพิ่ม
[แก้]อ้างอิง
[แก้]
- ↑ Kinsley (1997) pp. ix, 1
- ↑ (Shin 2018:316)
- ↑ Shin (2018, p. 17)
- ↑ (Shin 2018:316)
- ↑ Brown, Charles Mackenzie (1998). The Devī Gītā: The Song of the Goddess. SUNY Press. p. 23. ISBN 9780791439401.
- ↑ Kinsley (1997) p. 302
- ↑ Daniélou, Alain (1991). The Myths and Gods of India: The Classic Work on Hindu Polytheism from the Princeton Bollingen Series. Inner Traditions / Bear & Co. pp. 284–290. ISBN 978-0-89281-354-4.
- ↑ Kinsley, David R (1987). Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Tradition. Motilal Banarsidass Publication. pp. 161–165. ISBN 9788120803947.
บรรณานุกรม
[แก้]- Shin, Jae-Eun (2010). "Yoni, Yoginis and Mahavidyas : Feminine Divinities from Early Medieval Kamarupa to Medieval Koch Behar". Studies in History. 26 (1): 1–29. doi:10.1177/025764301002600101. S2CID 155252564.
- Shin, Jae-Eun (2018). Change, Continuity and Complexity: The Mahavidyas in East Indian Sakta Traditions. London: Routledge. ISBN 978-1-138-32690-3.
- Kinsley, David R (1997). Tantric Visions of the Divine Feminine: The Ten Mahavidyas. Berkeley: University of California Press. ISBN 9780520204997.