ข้ามไปเนื้อหา

พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน)

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก พระยาปรีชานุสาสน์)
พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน)
เกิด27 มิถุนายน พ.ศ. 2433
เมืองธนบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต8 มีนาคม พ.ศ. 2517 (83 ปี)
อาชีพนักหนังสือพิมพ์ ข้าราชการ
คู่สมรสปฤกษ์ โชติกเสถียร
บุตร12 คน

มหาอำมาตย์ตรี นายกองโท พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน) (27 มิถุนายน พ.ศ. 2433 – 8 มีนาคม พ.ศ. 2517) อดีตปลัดทูลฉลอง กระทรวงศึกษาธิการ ผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวง เชียงใหม่ รักษาการผู้บังคับการโรงเรียนราชวิทยาลัย เจ้ากรมโรงเรียนในพระบรมราชูปถัมภ์ในสมัยรัชกาลที่๖ อดีตผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย อดีตนายกสมาคมหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย เป็นบิดาของนายอานันท์ ปันยารชุน อดีตนายกรัฐมนตรีของไทย

ประวัติ

[แก้]

พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน) เกิดที่บ้านริมคลองบางหลวง ธนบุรี ในครอบครัวเชื้อสายมอญ[1] เป็นบุตรของพระยาเทพประชุน (ปั้น ปันยารชุน) (12 มกราคม พ.ศ. 2364 - 28 ตุลาคม พ.ศ. 2437) กับคุณหญิงจัน จบการศึกษาจากโรงเรียนอัสสัมชัญ โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย และโรงเรียนเทพศิรินทร์ ได้รับทุนเล่าเรียนหลวงไปศึกษาต่อที่ มหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ ประเทศอังกฤษ เมื่อ พ.ศ. 2452

หลังจบการศึกษา ได้กลับมาเป็นครูสอนหนังสือที่โรงเรียนเทพศิรินทร์ โรงเรียนสวนกุหลาบ โรงเรียนมหาดเล็กหลวง[2]และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยได้เข้าพิธีอุปสมบทเป็นนาคหลวงเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2462[3] และได้เป็นผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย ระหว่าง พ.ศ. 2469 – 2476 และได้เป็นรักษาราชการแทนปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เมื่อ พ.ศ. 2476 ก่อนจะถูกปลดออกจากราชการเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2476 ฐานหย่อนความสามารถโดยมี พระตีรณสารวิศวกรรม (ตี๋ ศรีสุข) มารักษาราชการแทนสืบต่อไป[4]

พระยาปรีชานุสาสน์ หลังจากลาออกจากราชการได้ก่อตั้งบริษัท สยามพาณิชยการ จำกัด เพื่อดำเนินธุรกิจการพิมพ์ และออกหนังสือพิมพ์หลายฉบับ ทั้งภาษาไทย ภาษาอังกฤษ และภาษาจีน เช่น "สยามนิกร" "บางกอกครอนิเคิล" "สุภาพสตรี" "ไทยฮั้วเซียงป่อ" มีนักหนังสือพิมพ์ในสังกัด เช่น โชติ แพร่พันธุ์ มาลัย ชูพินิจ สุภา ศิริมานนท์ เฉลิม วุฒิโฆษิต ประภาศรี ศิริวรสาร มาลี พันธุมจินดา (สนิทวงศ์) ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น ไทยพาณิชยการ และขายกิจการให้แก่ อารีย์ ลีวีระ

ในปี พ.ศ. 2484 กลุ่มนักหนังสือพิมพ์ของไทย ได้รวมตัวกันจัดตั้ง สมาคมนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย และคัดเลือกพระยาปรีชานุสาสน์ เป็นนายกสมาคมคนแรก จนถึง พ.ศ. 2485

พระยาปรีชานุสาสน์ สมรสกับคุณหญิงปรีชานุสาสน์ (ปฤกษ์ โชติกเสถียร) มีบุตรธิดา 12 คน คือ

  1. พันตรี รักษ์ ปันยารชุน (2457 – 2550) สมรสกับจีรวัสส์ พิบูลสงคราม
  2. สุธีรา เกษมศรี ณ อยุธยา (2458 – 2552) สมรสกับหม่อมราชวงศ์ระพีพรรณ เกษมศรี มารดาของหม่อมหลวงพีรพงศ์ เกษมศรี
  3. ปฤถา วัชราภัย (2459 – 2549) สมรสกับกระแสร์ วัชราภัย
  4. กุนตี พิชเยนทรโยธิน (2460 – 2555) สมรสกับเกริกอิทธิ์ พิชเยนทร์โยธิน
  5. กุศะ ปันยารชุน (2461 – 2565) สมรสกับสุพรรณี เบญจฤทธิ์ และนฤวร ทวีสิน
  6. หม่อมจิตรา วรวรรณ ณ อยุธยา (2462 – 2551) สมรสกับหม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ
  7. ดุษฎี โอสถานนท์ สมรสกับ ศ.นพ.ชัชวาลย์ โอสถานนท์
  8. พันตำรวจเอก ประสัตถ์ ปันยารชุน (2466 – 2561) สมรสกับสุขศรี ปันยารชุน
  9. กรรถนา อิศรเสนา ณ อยุธยา (2467 – 2562) สมรสกับอายุศ อิศรเสนา ณ อยุธยา
  10. สุภาพรรณ ชุมพล ณ อยุธยา สมรสกับนายแพทย์ หม่อมราชวงศ์พัชรีสาณ ชุมพล
  11. ชัช ปันยารชุน สมรสกับมัลลิกา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
  12. อานันท์ ปันยารชุน สมรสกับหม่อมราชวงศ์สดศรีสุริยา จักรพันธุ์

พระยาปรีชานุสาสน์ เสียชีวิตเมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2517 อายุ 83 ปี

ยศและบรรดาศักดิ์

[แก้]
  • 24 สิงหาคม 2455 – หลวงราชดรุณรักษ์ ถือศักดินา 400[5]
  • 11 กันยายน 2456 – เสวกตรี[6]
  • – จ่า
  • 9 กันยายน 2458 – พระราชดรุณรักษ์ ถือศักดินา 600[7]
  • 11 กันยายน 2458 – รองหัวหมื่น[8]
  • 8 พฤศจิกายน 2458 – นายหมู่ใหญ่[9]
  • 27 กุมภาพันธ์ 2458 – นายหมวดตรี[10]
  • 5 ธันวาคม 2459 – นายหมวดเอก[11]
  • กุมภาพันธ์ 2460 – หัวหมื่น[12]
  • 28 พฤศจิกายน 2461 – พระยาราชดรุณรักษ์ ถือศักดินา 1600[13]
  • 3 มีนาคม 2461 – นายกองตรี[14]
  • 2 มีนาคม 2467 – นายกองโท[15]

ตำแหน่ง

[แก้]
  • – อาจารย์ใหญ่ฝ่ายปกครองโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
  • 4 ธันวาคม 2459 – ผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวงจังหวัดเชียงใหม่[16]
  • 26 ตุลาคม 2461 – เจ้ากรมโรงเรียนในพระบรมราชูปถัมภ์[17]
  • 5 มีนาคม 2461 – ผู้บังคับการโรงเรียนราชวิทยาลัยอีกตำแหน่งหนึ่ง[18]
  • 21 มกราคม 2462 – รักษาราชการแทนอธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข[19]
  • 8 มิถุนายน 2463 – พ้นจากการรักษาราชการแทนอธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข[20]
  • 23 มิถุนายน 2463 – อาจารย์ในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย[21]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ วิรัตน์ แสงทองคำ (16 เมษายน 2557). "อานันท์ ปันยารชุน (1)". ประชาไท. สืบค้นเมื่อ 24 พฤษภาคม 2559. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  2. ↑ ย้ายตำแหน่งหน้าที่ข้าราชการ
  3. ↑ ข่าวในพระราชสำนัก วันอาทิตย์ที่ 6 กรกฎาคม 2462
  4. ↑ ประกาศปลดและตั้งผู้รักษาการตำแหน่งปลัดกระทรวงธรรมการ
  5. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
  6. ↑ แจ้งความกรมมหาดเล็ก เรื่อง เลื่อนยศและแต่งเครื่องยศ
  7. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
  8. ↑ พระราชทานยศพลเรือนและเลื่อนยศ
  9. ↑ พระราชทานยศเสือป่า
  10. ↑ พระราชทานยศเสือป่า
  11. ↑ พระราชทานยศเสือป่า
  12. ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
  13. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
  14. ↑ "พระราชทานยศเสือป่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา: 3435. 9 มีนาคม 1918. สืบค้นเมื่อ 18 กันยายน 2024.
  15. ↑ พระราชทานยศนายเสือป่า
  16. ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
  17. ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
  18. ↑ ประกาศกรมมหาดเล็ก
  19. ↑ ประกาศกรมบัญชาการกลางมหาดเล็ก
  20. ↑ แจ้งความกระทรวงคมนาคม
  21. ↑ "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา: 1061. 27 มิถุนายน 1920.
  22. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๙ ตอนที่ ๗๔ ง หน้า ๒๙๗๘, ๑ ธันวาคม ๒๔๘๕
  23. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า, เล่ม ๔๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕๕๒, ๒๒ พฤศจิกายน ๒๔๖๘
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ, เล่ม ๔๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๔๗๑, ๗ มกราคม ๒๔๖๖
  25. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตราวชิรมาลา, เล่ม ๓๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๖, ๔ เมษายน ๒๔๕๘
  26. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, บัญชีรายนามผู้ที่ได้รับพระราชทานเหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ, เล่ม ๕๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๑๙, ๑๗ พฤษภาคม ๒๔๗๙
  27. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม ๒๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๓๙, ๑๙ มกราคม ๑๓๑
  28. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๕๐, ๒ พฤษภาคม ๒๔๖๙
  29. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง พระราชทานเหรียญลูกเสือสดุดี, เล่ม ๗๐ ตอนที่ ๔๖ ง หน้า ๒๕๖๗, ๑๔ กรกฎาคม ๒๔๙๖
  30. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๒๐๕, ๒๙ มกราคม ๒๔๖๔
  31. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชรุจิ, เล่ม ๒๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๑๙, ๑๙ พฤษภาคม ๑๓๑
Stub icon

บทความชีวประวัตินี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระยาปรีชานุสาสน์_(เสริญ_ปันยารชุน)&oldid=11923884"