พระตำหนักฝ่ายใน (พระราชวังบางปะอิน)

พระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

พระตำหนักฝ่ายใน ตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นในของพระราชวังบางปะอิน ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นสำหรับเป็นที่ประทับของเจ้านายฝ่ายในเพื่อเป็นที่ประทับเมื่อเสด็จแปรพระราชฐานมา ณ พระราชวังแห่งนี้ โดยมีดังต่อไปนี้

พระตำหนัก

พระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี

พระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา

พระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

พระตำหนักที่ประทับของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ทรงเป็นพระบรมราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระตำหนักมีสถาปัตยกรรมแบบยุโรป ก่ออิฐถือปูน มี 2 ชั้น โดยมีห้องบรรทม 5 ห้อง แบ่งเป็น ห้องบรรทมชั้นบน 2 ห้อง และห้องบรรทมชั้นล่าง 3 ห้อง ผนังอาคารทาสีไข่ไก่ ชั้นบนและชั้นล่างมีโถงกลาง ชั้นบนมีระเบียงประตูมุข 3 บาน มุขระเบียงประดับด้วยลวดลายกลึงไม้ ลวดลายเครือเถา

พระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าตั้งอยู่ใกล้กับ พระราชนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี และ พระราชานุสาวรีย์ราชานุสรณ์

พระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี

พระตำหนักที่ประทับของสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ทรงเป็นพระราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระตำหนักมีสถาปัตยกรรมแบบยุโรป ตัวอาคารประธานมีลักษณะ 8 เหลี่ยม มี 2 ชั้น ชั้นล่างก่ออิฐถือปูน มีห้องบรรทม 2 ห้อง และห้องสำราญพระอิริยาบถ 1 ห้อง และชั้นบนสร้างจากไม้ มีห้องบรรทม 1 ห้อง ห้องสรง 1 ห้อง ระเบียงด้านหน้าพระตำหนักมีลูกกรงไม้ทาสีขาว มีบันไตขึ้นสู่อาคารด้านหน้า 2 ทางและทางด้านหลังอีก 1 ทาง

พระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ตั้งอยู่ระหว่างพระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา และ เรือนเจ้าจอมมารดาแส

พระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา

พระตำหนักเป็นที่ประทับของพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา เป็นพระอัครชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระตำหนักมีสถาปัตยกรรมแบบยุโรป อาคารประธานก่ออิฐถือปูน มี 2 ชั้น ชั้นบนเป็นห้องบรรทม 1 ห้อง ชั้นล่างเป็นห้องสำราญพระอิริยาบถ 1 ห้อง อาคารด้านหน้าพระตำหนักเป็นเรือนไม้ชั้นเดียว แบ่งเป็นเป็นห้องบรรทม 1 ห้อง ชั้นล่างเป็นห้องสำราญพระอิริยาบถ 1 ห้อง และห้องสรง 3 ห้อง ตัวอาคารทาด้วยสีม่วงตัดขอบสีขาว มีทางขึ้นด้านหน้า 2 ทาง และด้านหลัง 3 ทาง

พระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ตั้งอยู่ใกล้กับพระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี

ตำหนัก

ตำหนักเจ้าดารารัศมี พระราชชายา

ตำหนักเก้าห้อง

ตำหนักเจ้าดารารัศมี พระราชชายา

ตำหนักที่ประทับของเจ้าดารารัศมี พระราชชายา ทรงเป็นพระราชชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระตำหนักไม้ยกพื้นชั้นเดียว ตัวอาคารทาสีเขียว ด้านในตำหนักทาสีขาว มีห้องบรรทม 2 ห้องมีห้องสรงอยู่ภายใน ห้องสำราญพระอิริยาบถ 1 ห้อง ห้องพระเครื่องต้น 1 ห้อง โดยทุกห้องสามารถเปิดถึงกันหมด มีทางขึ้นตำหนักด้านหน้า 1 ทางและด้านหลัง 1 ทาง

ตำหนักเจ้าดารารัศมี พระราชชายา ตั้งอยู่ใกล้เคียงกับตำหนักเก้าห้อง

ตำหนักเก้าห้อง

ตำหนักเก้าห้อง เป็นตำหนักที่ประทับของพระบรมวงศ์ฝ่ายใน ที่ตามเสด็จฯ คราวแปรพระราชฐานมาประทับที่พระราชวังบางปะอิน โดยมีสถาปัตยกรรมแบบยุโรป ก่ออิฐถือปูน มี 2 ชั้น มี 3 มุข ได้แก่ มุขข้าง 2 ด้าน และมุขกลาง (คล้ายรูปตัว E) ผนังระหว่างเสาชั้นล่างเป็นวงโค้ง และชั้นบนเป็นช่องสี่เหลี่ยมมีการประดับด้วยไม้ฉลุลาดขนมปังขิง มีทางขึ้นตำหนัก 5 ทาง ด้านหน้าตำหนัก 3 ทาง และระเบียงหลัง 2 ทาง

ตำหนักเก้าห้อง ตั้งอยู่ระหว่างตำหนักพระราชชายา เจ้าดารารัศมีและพระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ปัจจุบัน ใช้เป็นที่พักของนายทหารของศูนย์รักษาความปลอดภัยตั้งแต่ยศพันตรีขึ้นไป

ตำหนักที่ถูกรื้อ

ในปัจจุบัน บางตำหนักได้ถูกรื้อลงแล้ว ได้แก่

• ตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์

ตำหนักที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ โดยสร้างแบบเรือนแพอยู่บริเวณทิศตะวันออกของหอวิฑูรทัศนา ติดกับสะพานที่จะข้ามไปยังอนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ และ อนุสาวรีย์ราชานุสรณ์

• ตำหนักกรมขุนสุพรรณภาควดี

ตำหนักที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีวิลัยลักษณ์ กรมขุนสุพรรณภาควดี พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เดิมตั้งอยู่ที่สนามช้างในปัจจุบัน

• ตำหนักวรนาฏเกษมสานต์

ตำหนักวรนาฏเกษมสานต์ เป็นตำหนักที่ประทับของพระบรมวงศ์ฝ่ายในหลายพระองค์ประทับอยู่ด้วยกัน โดยในนวนิยายเรื่อง สี่แผ่นดิน นั้น แม่พลอยซึ่งเป็นตัวเอกของเรื่องก็ได้มาพักที่ตำหนักนี้ ในรัชกาลที่ 6 ตำหนักแห่งนี้ได้ถูกปรับเปลี่ยนเป็นโรงละครประจำพระราชวัง โดยเปลี่ยนชื่อเป็น "วรนาฏยศาลา"

เรือน

เรือนเจ้าจอมมารดาแส

เรือนเจ้าจอมมารดาแส

เรือนที่พักของเจ้าจอมมารดาแส โรจนดิศ เป็นเจ้าจอมมารดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตัวอาคารก่ออิฐถือปูน มี 2 ชั้น ชั้นบนมี 3 ห้องนอน 3 ห้องน้ำ แต่ละห้องมีประตูเข้าด้านหน้า

เรือนเจ้าจอมมารดาแส ตั้งอยู่ระหว่างพระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวีและเรือนเจ้าจอมเอี่ยม เอิบ อาบ เอื้อน และเจ้าจอมมารดาอ่อน

เรือนเจ้าจอมเอี่ยม เอิบ อาบ เอื้อน และเจ้าจอมมารดาอ่อน

เรือนที่พักของเจ้าจอมเอี่ยม เอิบ อาบ เอื้อน และเจ้าจอมมารดาอ่อน (เจ้าจอมก๊กออ) เจ้าจอมและเจ้าจอมมารดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยตัวอาคารเป็นไม้ และฐานอาคารก่ออิฐถือปูน มี 2 ชั้น ชั้นบนมี 2 ห้องนอน และชั้นล่างมี 2 ห้องนอน 1 ห้องรับแขก ตัวอาคารทาสีม่วงตัดด้วยสีขาว มีทางขึ้นเรือน 3 ทาง ด้านหน้าเรือน 1 ทางและด้านข้างอีก 2 ทาง

เรือนเจ้าจอมเอี่ยม เอิบ อาบ เอื้อน และเจ้าจอมมารดาอ่อน ตั้งอยู่ระหว่างเรือนเจ้าจอมมารดาแสและพระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

อ้างอิง

• สำนักพระราชวัง, พระราชวังบางปะอิน, พิมพ์ครั้งที่ 1, พ.ศ. 2548

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ พระตำหนักฝ่ายใน (พระราชวังบางปะอิน)
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์