บักวีต

บักวีต
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Core eudicots
อันดับ:	Caryophyllales
วงศ์:	Polygonaceae
สกุล:	Fagopyrum
สปีชีส์:	F.  esculentum
ชื่อทวินาม
Fagopyrum esculentum Moench
ชื่อพ้อง
Fagopyrum cereale Raf. Fagopyrum dryandrii Fenzl Fagopyrum emarginatum (Roth) Meisn. Fagopyrum emarginatum Moench Fagopyrum fagopyrum (L.) H.Karst. nom. inval. Fagopyrum polygonum Macloskie nom. illeg. Fagopyrum sagittatum Gilib. nom. inval. Fagopyrum sarracenicum Dumort. Fagopyrum vulgare Hill ex Druce nom. inval. Fagopyrum vulgare T.Nees Polygonum emarginatum Roth Polygonum fagopyrum L.

บักวีต ชื่อวิทยาศาสตร์ Fagopyrum esculentum เป็นพืชในวงศ์ Polygonaceae เป็นไม้ล้มลุก ลำต้นเป็นเหลี่ยม กลวง ใบที่อยู่ด้านบนเกือบจะไม่มีก้านใบ ดอกออกเป็นช่อ ก้านดอกสั้นสีแดงกุหลาบจนถึงสีขาว ผลเป็นผลแห้งเมล็ดล่อนสีน้ำตาลดำไปจนเกือบดำ เมล็ดสีเขียวอ่อนแล้วเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแกมแดง การปลูกบักวีตเป็นอาหารพบที่เทือกเขาหิมาลัยตั้งแต่อินเดีย เนปาล ไปจนถึงพม่า จีนและมองโกเลีย รวมทั้งเกาหลีและญี่ปุ่น ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีปลูกทางภาคเหนือของเวียดนามและไทย บักวีตสามารถเติบโตได้ในดินที่ไม่ดี ปลูกธัญพืชอื่น ๆ ไม่ได้ผล ถ้าดินมีไนโตรเจนหรือความชื้นสูง ทำให้เฝือใบ

ดอกบักวีต

สายพันธุ์

บักวีตแบ่งตามลักษณะของผลได้เป็นกลุ่มพันธุ์จำนวน 3 กลุ่ม คือ

• กลุ่มพันธุ์ esculentum หรือ var. emarginatum เป็นพันธุ์ที่พบในจีน ญี่ปุ่นและอินเดีย ผลมีปีก
• var. vulgare ผลเมื่อตัดตามขวางเป็นรูปสามเหลี่ยม
• กลุ่มพันธุ์ Pyramidatum ผลเป็นทรงปิรามิด

การใช้ประโยชน์

เมล็ดและดอกแห้งของบักวีต

เมล็ดเมื่อเอาเปลือกออกแล้วมาโม่เป็นแป้งใช้ทำอาหารได้หลายอย่างเช่น ขนมปัง แพนเค้ก เกี๊ยวและเส้นก๋วยเตี๋ยวเช่น โซบะ โจ๊ก เค้ก และขนมปังกรอบ ในสมัยโบราณ บักวีตเป็นอาหารในยามขาดแคลนของญี่ปุ่น โดยนำเมล็ดบักวีตมารับประทานเช่นเดียวกับข้าว เช่นต้มกับน้ำทำเป็นข้าวต้ม บดเป็นแป้งแล้วมาทำเส้นโซบะ มีการนำเมล็ดบักวีตที่เรียก groat มาปรุงอาหาร ถ้าเมล็ดคั่วแล้วเรียก kasha แป้งจากบักวีตไม่มีกลูเตน การทำโซบะสดแบบดั้งเดิมที่ใช้แป้งจากบักวีต 90 – 100% จึงต้องใช้ฝีมือในการนวดแป้ง เส้นโซบะที่ผลิตทางอุตสาหกรรมจะผสมแป้งสาลีถึง 60% ในญี่ปุ่นนิยมมอบเส้นโซบะให้เพื่อนบ้านที่ย้ายมาอยู่ใหม่ นิยมรับประทานในการส่งท้ายปีเก่า ในงานเลี้ยง นิยมรับประทานโซบะเป็นจานสุดท้าย

ยอดอ่อนรับประทานเป็นผักได้ ทุกส่วนของลำต้นเหนือดินมีฟลาโวนอยด์ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นยา ในแถบเทือกเขาหิมาลัย นำบักวีตไปผลิตเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และยังผลิตน้ำผึ้งจากแปลงปลูกบักวีตได้ด้วย โดยจะได้น้ำผึ้งสีเข้ม ลำต้นใช้ทำหญ้าแห้งเลี้ยงสัตว์ได้แต่ควรให้รวมกับหญ้าอื่น ๆ เมล็ดบักวีตที่ไม่กะเทาะเปลือกมีเส้นใยสูง นอกจากนั้น ยังมีกรดอะมิโนไลซีนสูง

อ้างอิง

• พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ. ทรัพยากรพืชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 10: ธัญพืช. กทม. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. 2544. หน้า 125
• ทวีทอง หงส์วิวัฒน์. ใน 75 วันโซบะจะคืนสู่แผ่นดิน. ครัว ปีที่ 19 ฉบับที่ 222 ธันวาคม 2555 หน้า 91 - 95