นานา (เทพี)

เทวนารีองค์หนึ่ง คาดว่าคือเทพีนานาประทับเหนือราชสีห์ ศิลปะแฮฟทาไลต์หรือเติร์ก คริสต์ศตวรรษที่ 5-6 พบที่ประเทศอัฟกานิสถาน

นานา (กรีกกุษาณ: Νανα, Ναναια, Ναναϸαο; ซอกเดีย: nny) เป็นเทพสตรีศักดิ์สิทธิ์ในคติชนแบกเตรีย เกิดขึ้นจากการประสมความเชื่อระหว่างเทพีอินันนาของชาวซูเมอร์-บาบิโลน กับเทพีอานาฮีตาของศาสนาโซโรอัสเตอร์ ซึ่งเป็นความเชื่อท้องถิ่นของจักรวรรดิกุษาณ

เทพีนานาปรากฏนามครั้งแรกในเหรียญกษาปณ์ของกษัตริย์แบกเตรียเมื่อ 100 ปีก่อนคริสต์ศักราช เป็นภาพราชสีห์ สองศตวรรษถัดมาเทพีนานาก็ปรากฏอีกครั้งในเหรียญกษาปณ์และตราประทับของกษัตริย์กุษาณ โดยเฉพาะกลางคริสต์ศตวรรษที่ 2 ซึ่งตรงกับรัชสมัยพระเจ้ากนิษกะ โดยปรากฏภาพเทวีองค์นี้ในลักษณะต่อสู้ โดยมีราชสีห์คุ้มกัน ใกล้เคียงกับเทพีทุรคาในศาสนาฮินดู เพราะเป็นเทพีแห่งสงครามและมีสิงโตคุ้มกันเช่นกัน

พื้นที่จักรวรรดิกุษาณในอดีตครอบคลุมพื้นที่ของชาวอิหร่าน ได้แก่ ซอกเดีย เฟอร์กอนา แบกเตรีย และแอราโคเซีย เรื่อยไปจนถึงคันธาระ และมถุรา ปัจจุบันดินแดนส่วนใหญ่เหล่านี้ขึ้นกับประเทศอัฟกานิสถาน ประเทศปากีสถาน ประเทศทาจิกิสถาน ประเทศอุซเบกิสถาน และทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอินเดีย ในประเทศปากีสถานและอัฟกานิสถานมีคำว่า นาวี เป็นคำในภาษาปาทาน แปลว่า เจ้าสาว

ระเบียงภาพ

• 
  เหรียญกษาปณ์แบกเตรีย (10 ปีก่อนคริสต์ศักราช) มีภาพสิงโตและพระจันทร์เสี้ยว (ด้านหลัง)
• 
  เหรียญพระเจ้ากนิษกะ (ค.ศ. 100-126) และเทพีนานา (ด้านหลัง)
• 
  ชามเงินยุคควาแรซึม ปรากฏภาพเทวีมีสี่กร ประทับบนหลังราชสีห์ คาดว่าเป็นเทพีนานา จัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์บริติช

อ่านเพิ่มเติม

• Azarpay, Guity. "Nana, the Sumero-Akkadian Goddess of Transoxiana." Journal of the American Oriental Society (1976): 536–542. JSTOR 600086
• Falk, Harry. "Kushan rule granted by Nana: The background of a heavenly legitimation." Kushan Histories: Literary Sources and Selected Papers from a Symposium at Berlin, December 5 to 7, 2013. Hempen Verlag, 2015.