ท้าวขาก่าน

ท้าวขาก่าน
เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 22 (ภายใต้การปกครองของล้านนา)
ครองราชย์	พ.ศ. 2019 - พ.ศ. 2023
รัชกาล	4 ปี
ก่อนหน้า	หมื่นคำ
ถัดไป	ท้าวอ้ายยวม
ประสูติ	ณ เมืองเชียงใหม่
พิราลัย	ณ เมืองเชียงราย

ท้าวขาก่าน หรือ เจ้าหลวงขาก่าน ทรงเป็น เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 22 (ภายใต้การปกครองของอาณาจักรล้านนา) ปกครองเมืองน่าน ระหว่างปี พ.ศ. 2019 - พ.ศ. 2023 ต่อมาได้ย้ายไปครองเมืองเชียงราย

พระประวัติ

หลังจากที่พระเจ้าติโลกราช เข้ายึดครองเมืองน่านได้สำเร็จ พระองค์ได้จัดการปกครองบ้านเมืองใหม่ และมอบอำนาจให้ทหารเอกคู่ใจ พระนาม ท้าวขาก่าน หรือ พระญาขาก่าน เป็นผู้ปกครองดูแลเมืองน่าน ในปี พ.ศ. 2019 อันตัว พระญาขาก่านท่านนี้ มีความรู้ ความสามารถในการจับช้าง เลี้ยงช้างและฝึกสอนช้าง จนไม่มีใครเสมอเหมือน และเมืองน่านในขณะนั้น จากดินแดนอันกว้างใหญ่ไปถึงหลวงพระบาง มีช้างป่าจำนวนมาก ช้างเหล่านั้น ล้วนเป็นช้างงา เหมาะแก่การนำไปฝึกเป็นช้างศึก พระญาขาก่าน สามารถจับช้างได้ปีละหลายร้อยเชือก จนเป็นประโยชน์แก่กองทัพเมืองน่านและเชียงใหม่ในการรบเพื่อป้องกันอาณาจักรและขยายอาณาจักร เป็นอย่างยิ่ง

กรณียกิจ

• พ.ศ. 2019 ท้าวขาก่าน เจ้าเมืองฝาง เชียงใหม่ ได้มาครองเมืองน่าน (สมัยนั้นเมืองน่านขึ้นกับเมืองเชียงใหม่ ยุคพระเจ้าติโลกราช) ท้าวขาก่านได้ตำนานเรื่องราวของพระธาตุเจดีย์ดอยภูเพียงแช่แห้ง จากพระมหาเถรเจ้าตนหนึ่ง ชื่อ วชิรโพธิ ท้าวขาก่าน พร้อมด้วยสังฆเจ้าทั้งหลาย จึงได้ร่วมกันค้นหาพระมหาธาตุเจ้าภูเพียงแช่แห้ง ซึ่งตอนนั้นปกคลุมด้วยป่าไม้ไผ่ และเถาวัลย์ จะเห็นเพียงแนวจอมปลวกเท่านั้น ท้าวขาก่านจึงได้ให้คนแผ้วถาง ทำการสักการบูชาด้วยช่อตุง เทียน ฯลฯ แต่ก็มองไม่เห็นพระธาตุเจ้า ในระหว่างการแผ้วถางนั้น ยามค่ำคืน พระธาตุก็ได้เปล่งปาฏิหาริย์ จนสว่างสุกใส ท้าวขาก่านได้เห็น ก็พากันขุดคูในจอมปลวก ลึก 1 วา ก็ได้ก้อนผามา 1 ลูกกลมใหญ่กลมเกลี้ยง ท้าวขาก่านจึงทุบให้แตกเห็นข้างใน เป็นต้นปูนใส่ทองเทศใหญ่ มีฝาปิดสนิท จึงให้ปะขาวเชียงโคม ที่อยู่ด้วยนั้น เปิดดูก็เห็นพระธาตุเจ้า 7 องค์ พระพิมพ์เงิน 20 องค์ พระพิมพ์คำ 20 องค์
  ซึ่งก็เป็นพระธาตุที่พระยาการเมืองเอามาจากพระยาสุโขทัย และมาบรรจุไว้ในที่ดังกล่าว เมื่อได้ พระธาตุ ท้าวขาก่านก็เอาไปไว้ในหอพระไตรปิฏก ริมข่วงหลวง นานได้เดือนหนึ่ง แล้วไปเรียนให้พระเจ้า ติโลกราชทราบ พระเจ้าติโลกราช จึงได้มีพระกรุณาว่า พบที่ใด ให้นำไปไว้ที่นั่น เมื่อท้าวขาก่านได้ยิน ดังนั้น ก็เอาพระธาตุ ไปบรรจุไว้ที่ดอยภูเพียงที่เก่า และก็ได้ก่อเจดีย์สูง 6 วา ครอบไว้
• พ.ศ. 2023 พวกแกว(ญวน) ยกรี้พลมาตีเมืองน่าน พระเจ้าติโลกราช ได้มีอาญาให้ ท้าวขาก่าน ยกเอารี้พล 40,000 คนออกสู้รบ ทำศึกกับพวกแกว ท้าวขาก่านจึงมีชัยชนะฆ่าแกวได้มากมาย ยึดเอาช้างเอาม้า ครอบครัวแกวมาถวายพระยาติโลกราช แต่พระเจ้าติโลกราชไม่ทรงพอใจ กล่าวว่า “ แกวก๋าน (พ่ายแพ้) ก็ดีแล้ว แต่เอาครอบครัวแกวมามากมายอย่างนี้ ไม่ดี ไม่ควรเอาแกวมาอยู่ให้มากอย่างนี้” ว่าดังนั้น ก็ได้ให้ท้าวขาก่านไปอยู่เชียงราย ท้าวขาก่านจึงได้ครองเมืองน่านเป็นลำดับองค์ที่ 22

กรณียกิจที่สำคัญ

 สงครามระหว่างล้านนากับแกว (เวียดนาม,ญวน) เมื่อปี พ.ศ. 2023 ทำให้ ท้าวขาก่าน เจ้าเมืองน่าน มีชื่อเสียงมาก เช่นกรณี จักรพรรดิเฉิงฮว่า (Chenghua) แห่งราชวงศ์หมิง พระองค์ทรงส่งคนมาวาดภาพท้าวขาก่านเก็บไว้ในหอตำราหลวง สาเหตุที่จีนชื่นชมล้านนาและท้าวขาก่านก็ไม่มีอะไรมากนั่นก็เพราะล้านนาช่วยแก้แค้นแทนจีนเนื่องจากจีนพ่ายแพ้เวียดนามหลายครั้งและไม่สามารถแผ่อำนาจเข้าไปปกครองเวียดนามได้เลยในสมัยราชวงศ์หมิง

 ปัจจุบันในบริเวณวัดพระธาตุแช่แห้ง พระอารามหลวง อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน มีศาลของ ท้าวขาก่าน เจ้าเมืองน่าน ให้ผู้คนสักการะ โดยท้าวขาก่านเป็นที่รู้จักดีของผู้คนในละแวกนั้นเพราะเคยเป็นถึงเจ้าเมืองน่านมาก่อนอย่างไรก็ตาม ในเมืองเชียงรายซึ่งเป็นอีกเมืองที่ท้าวขาก่านได้มาปกครองกลับพบว่าไม่มีผู้ใด้รู้จักท้าวขาก่านเลย สาเหตุอาจจะมาจาก มิได้มีการบันทึกผลงานของท้าวขาก่านไว้ในช่วงที่ปกครองเมืองเชียงราย ในสมัยท้าวขาก่านปกครองนั้นพระพุทธศาสนาในเมืองน่านรุ่งเรืองมาก จนทำให้มีความผูกพันกับชาวน่านและจังหวัดน่าน อันเป็นเมืองพระพุทธศาสนา และมีพระธาตุแช่แห้ง ที่ท้าวขาก่านได้บูรณปฎิสังขรณ์ไว้ให้ได้เคารพบูชา ประชาชนให้ความเคารพสักการะ โดยได้สร้างรูปปั้นท่านไว้ในบริเวณวัดพระธาตุแช่แห้ง เพื่อให้คนรุ่นหลังไว้รำลึกสักการบูชาตลอดจน ชั่วลูกหลานเพื่อให้เกิดสิริมงคล

อ้างอิง

ก่อนหน้า		ท้าวขาก่าน		ถัดไป
เจ้าหลวงคำ เจ้าเมืองน่าน องค์ที่ 21		เจ้าเมืองน่าน องค์ที่ 22 (พ.ศ. 2019 - 2023)		เจ้าหลวงอ้ายยวม เจ้าเมืองน่าน องค์ที่ 23