ข้ามไปเนื้อหา

ตัวเลขเขมร

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
เลขเขมรสี่รูปแบบทางไทโปกราฟิก เปรียบเทียบตัวเลขอาหรับ (สีฟ้า)
บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของ
ระบบเลข
สัญกรณ์ค่าตำแหน่ง
เลขฮินดู–อาหรับ
ระบบเอเชียตะวันออก
สมัยใหม่
อดีต
ระบบอื่น ๆ
โบราณ
หลังคลาสสิก
สมัยใหม่
ตามฐาน
ฐานทั่วไป
ฐานที่ไม่เป็นมาตรฐาน
สัญกรณ์ค่าสัญลักษณ์
ไม่ใช่อักษร
อักษร
รายชื่อระบบเลข

ตัวเลขเขมรเป็นตัวเลขที่ใช้ในภาษาเขมร ปรากฏหลักฐานการใช้ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 7 หลักฐานที่เก่าแก่ที่สุดพบในจารึกอายุราว ค.ศ. 604 ในปราสาทบายัง ใกล้กับอังกอร์บอเรย์ ในประเทศกัมพูชา[1][2] นอกจากนี้ในจารึกซัมบอร์ (Sambor) อายุราว ค.ศ. 683 ยังเป็นหลักฐานเก่าแก่ที่สุดที่ปรากฏใช้เลขศูนย์ในฐานะทศนิยม[3]

ตัวเลข

[แก้]

ตัวเลขเขมรสมัยใหม่มาจากตัวเลขฮินดู-อาหรับ และมีระบบทศนิยม กับ การระบุตำแหน่ง ตัวเลขเขมรมีใช้เลขศูนย์ในฐานะตัวเลขเป็นครั้งแรกในศตวรรษที่ 7 ราวสองร้อยปีก่อนปรากฏหลักฐานในลักษณะเดียวกันที่อินเดีย[1][4] ในขณะที่ตัวเลขของเขมรเก่าหรือเขมรยุคอังกอร์ มีสัญลักษณ์เฉพาะสำหรับตัวเลข 10, 20 และ 100[5]

เนื่องจากทั้งอักษรไทยและอักษรลาวล้วนพัฒนามาจากอักษรเขมรเก่า[6] ตารางด้านล่างนี้แสดงความคล้ายคลึงในตัวเลขของทั้งสามระบบ:

ค่า อักษรเขมร อักษรไทย อักษรลาว
0 ០ ๐ ໐
1 ១ ๑ ໑
2 ២ ๒ ໒
3 ៣ ๓ ໓
4 ៤ ๔ ໔
5 ៥ ๕ ໕
6 ៦ ๖ ໖
7 ៧ ๗ ໗
8 ៨ ๘ ໘
9 ៩ ๙ ໙

ตัวเลขเขมรสมัยใหม่

[แก้]

ชื่อตัวเลขเขมรสมัยใหม่ใช้ทั้งเลขฐานห้าและเลขฐานสิบ เช่น เลข 6 (ប្រាំមួយ) มาจาก 5 (ប្រាំ) บวก 1 (មួយ)

ตัวเลข 0 ถึง 5

[แก้]

ศัพทมูลวิทยาของตัวเลขเขมรตั้งแต่ 1 ถึง 5 มีที่มาจากภาษามอญ–เขมรดั้งเดิม ยกเว้นเลข 0 ที่มาจากสันสกฤต

ค่า เขมร รูปเขียน สัทอักษรสากล UNGEGN GD ALA-LC หมายเหตุ
0 ០ សូន្យ [soːn] sony souny sūnya จากสันสกฤต ศูนฺย
1 ១ មួយ [muəj] muŏy muoy muaya ในภาษาพูด ถ้าอยู่หน้าลักษณนาม คำว่า [muəj] จะถูกลดเสียงเป็น [mə][7]
2 ២ ពីរ [piː], [pɨl] pir pir bīra
3 ៣ បី [ɓəj] bĕi bei pī
4 ៤ បួន [ɓuən] buŏn buon puana
5 ៥ ប្រាំ [pram] prăm pram prāṃ
  • ผู้เขียนบางคนจัดให้ [ɓiː] เป็นรูปสะกดของสอง และ [bəj] หรือ [bei] สำหรับรูปสะกดของสาม
  • ในประเทศไทย เลขสามถือเป็นเลขนำโชค[8] แต่ในประเทศกัมพูชา การถ่ายรูปกับคนสามคนถือเป็นโชคร้าย เพราะเชื่อว่าคนที่อยู่ตรงกลางจะเสียชีวิตก่อนคนข้าง ๆ[9][10]

ตัวเลข 6 ถึง 20

[แก้]

ตัวเลข 6 ถึง 9 สามารถสร้างด้วยการใช้เลขฐาน 5 (ប្រាំ) ไปบวกกับตัวเลขระหว่าง 1 ถึง 4 นั่นทำให้เลข 7 มีที่มาจาก 5 บวก 2 ที่มากไปกว่านั้น ตัวเลขเขมรยังใช้เลขฐานสิบ ซึ่งทำให้เลข 14 มีที่มาจาก 10 บวก 4 แทนที่จะเป็น 2 คูณ 5 บวก 4 และ 16 มีที่มาจาก 10+5+1

ในภาษาพูด ตัวเลขจากสิบเอ็ดถึงสิบเก้าสามารถสร้างได้ด้วยการใช้คำว่า ដណ្ដប់ [dɔnɗɑp] หน้าตัวเขจากหนึ่งถึงเก้า ทำให้เลข 15 สามารถเขียนได้เป็น ប្រាំដណ្ដប់ [pram dɔnɗɑp] แทนที่จะเขียนแบบมาตรฐานเป็น ដប់ប្រាំ [ɗɑp pram][11]

ค่า เขมร รูปเขียน สัทอักษรสากล UNGEGN GD ALA-LC หมายเหตุ
6 ៦ ប្រាំមួយ [prammuəj] prămmuŏy prammuoy prâṃmuaya
7 ៧ ប្រាំពីរ [prampiː], [prampɨl] prămpir prampir prâṃbīra
8 ៨ ប្រាំបី [pramɓəj] prămbĕi prambei prâṃpī
9 ៩ ប្រាំបួន [pramɓuən] prămbuŏn prambuon prâṃpuana
10 ១០ ដប់ [ɗɑp] dáb dab ṭáp จีนเก่า *di̯əp[12]
11 ១១ ដប់មួយ [ɗɑpmuəj] dábmuŏy dabmuoy ṭápmuaya មួយដណ្ដប់ [muəj dɔnɗɑp] ในภาษาพูด
20 ២០ ម្ភៃ [mpʰej], [məpʰɨj], [mpʰɨj] mphey mphey mbhai รูปย่อของ [muəj] + [pʰej] (เช่น หนึ่ง + ยี่สิบ)

ตัวเลข 30 ถึง 90

[แก้]
ค่า เขมร รูปเขียน สัทอักษรสากล UNGEGN GD ALA-LC หมายเหตุ
30 ៣០ សាមសិប [saːm.səp] samsĕb samseb sāmsipa จากไทย สามสิบ
40 ៤០ សែសិប [sae.səp] sêsĕb saeseb saesipa จากไทย สี่สิบ
50 ៥០ ហាសិប [haːsəp] hasĕb haseb hāsipa จากไทย ห้าสิบ
60 ៦០ ហុកសិប [hok.səp] hŏksĕb hokseb hukasipa จากไทย หกสิบ
70 ៧០ ចិតសិប [cət.səp] chĕtsĕb chetseb citasipa จากไทย เจ็ดสิบ
80 ៨០ ប៉ែតសិប [paet.səp] pêtsĕb paetseb p″aitasipa จากไทย แปดสิบ
90 ៩០ កៅសិប [kaw.səp] kausĕb kauseb kausipa จากไทย เก้าสิบ
  • ในภาษาพูดหรือไม่เป็นทางการ สามารถละคำว่า សិប [səp] ที่ปรากฏในตัวเลขเหล่านี้ได้ เช่น เลข 81 สามารถพูดเป็น ប៉ែតមួយ [paet.muəj] แทนรูปเต็มเป็น ប៉ែតសិបមួយ [paet.səp.muəj]

ตามข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ชาวเขมรยืมตัวเลข 30 ถึง 90 จากภาษาจีนสมัยกลางตอนใต้ผ่านภาษาไท ซึ่งภาษาไทยมีความเป็นไปได้มากที่สุด[5] ตารางข้างล่างแสดงคำในภาษาเขมรเมื่อเทียบกับกลุ่มภาษาไทและจีน

ตารางเทียบภาษา
ค่า เขมร ไทตะวันตกเฉียงใต้ ไทตอนเหนือ จีน
ไทย ไทยในอดีต ลาว จ้วง[13] Nanning[14] กวางตุ้ง แต้จิ๋ว ฮกเกี้ยน จีนมาตรฐาน
3 ‒ *saːm sam sǎam sãam ɬaːm1 ɬam41 saam1 sã1 sa1 (sam1) sān
4 ‒ *sɐe si sài sii ɬi5 ɬi55 sei3 si3 si3 (su3) sì
5 ‒ *haː ha ngùa hàa ha3 ŋ̩13 ng5 ŋou6 go2 (ngo2) wǔ
6 ‒ *hok hok lòk hók huk7 løk24 luk6 lak8 lak2 (liok8) liù
7 ‒ *cət chet jèd jét tɕit7 tsʰɐt33 cat1 tsʰik4 chit2 qī
8 ‒ *pɐət paet pàed pàet pet7 pat33 baat3 poiʔ4 pueh4 (pat4) bā
9 ‒ *kaw kao jao kâo kau3 kou33 gau2 kao2 kau4 (kiu2) jiǔ
10 ‒ *səp sip jǒng síp ɬip7 ɕɐp22 sap6 tsap8 tzhap2 (sip8) shí
  • คำในวงเล็บเป็นรูปออกเสียงโดยตรง ส่วนคำที่มีดอกจันเป็นคำที่สร้างขึ้นใหม่เฉพาะ และไม่ใช้เป็นเลขพื้นฐานจาก 3 ถึง 10

ก่อนที่จะใช้ระบบฐานสิบกับคำเหล่านี้ ตัวเลขเขมรเคยใช้ระบบเลขฐานยี่สิบ

ตัวเลข 100 ถึง 10,000,000

[แก้]
ค่า เขมร รูปเขียน สัทอักษรสากล UNGEGN GD ALA-LC หมายเหตุ[15]
100 ១០០ មួយរយ [muəj.rɔːj] ([rɔːj], [mə.rɔːj]) muŏy rôy muoy roy muay raya จากไทย ร้อย
1,000 ១,០០០ មួយពាន់ [muəj.pŏən] muŏy poăn muoy poan muaya bân จากไทย พัน
10,000 ១០,០០០ មួយម៉ឺន [muəj.məɨn] muŏy mœn muoy mueun muaya mȳna จากไทย หมื่น
100,000 ១០០,០០០ មួយសែន [muəj.saen] muŏy sên muoy saen muaya saena จากไทย แสน
1,000,000 ១,០០០,០០០ មួយលាន [muəj.lien] muŏy léan muoy lean muaya lâna จากไทย ล้าน
10,000,000 ១០,០០០,០០០ មួយកោដិ [muəj.kaot] muŏy kaôdĕ muoy kaot muaya koṭi จากบาลีและสันสกฤต koṭi

ถึงแม้ว่าโดยทั่วไป មួយកោដិ [muəj kaot] มีความหมายว่าสิบล้าน ในภาษาพูดบางพื้นที่สามารถสื่อถึงหนึ่งพันล้าน (ซึ่งเขียนเป็น មួយរយកោដិ [muəj rɔj kaot]) เพื่อหลีกเลี่ยงความสับสน ทำให้บางครั้งคำว่า ដប់លាន [ɗɑp.liən] ใช้เรียกสิบล้าน ร่วมกับ មួយរយលាន [muəj.rɔj.liən] สำหรับหนึ่งร้อยล้าน และ មួយពាន់លាន [muəj.pŏən.liən] สำหรับหนึ่งพันล้าน[16]

สำเนียงที่ต่างกันอาจก่อให้เกิดตัวเลขฐานที่มีค่ามากกว่าหนึ่งพันต่างกัน ดังตัวอย่างบางส่วนตามตารางข้างล่างนี้:

ค่า เขมร รูปเขียน[16][17] สัทอักษรสากล UNGEGN GD ALA-LC หมายเหตุ
10,000 ១០,០០០ ដប់ពាន់ [ɗɑp pŏən] dáb poăn dab poan ṭáp bân แปลว่า "หนึ่งหมื่น"
100,000 ១០០,០០០ ដប់ម៉ឺន [ɗɑp məɨn] dáb mœŭn dab mueun ṭáp mȳna แปลว่า "สิบหมื่น"
100,000 ១០០,០០០ មួយរយពាន់ [muəj rɔj pŏən] muŏy rôy poăn muoy roy poan muaya raya bân แปลว่า "หนึ่งแสน"
1,000,000 ១,០០០,០០០ មួយរយម៉ឺន [muəj rɔj məɨn] muŏy rôy mœn muoy roy mueun muaya raya mȳna แปลว่า "หนึ่งร้อยหมื่น"
10,000,000 ១០,០០០,០០០ ដប់លាន [ɗɑp liən] dáb léan dab lean ṭáp lāna แปลว่า "สิบล้าน"
100,000,000 ១០០,០០០,០០០ មួយរយលាន [muəj rɔj liən] muŏy rôy léan muoy roy lean muaya raya lāna แปลว่า "หนึ่งร้อยล้าน"
1,000,000,000 ១,០០០,០០០,០០០ មួយពាន់លាន [muəj pŏən liən] muŏy poăn léan muoy poan lean muaya bân lāna แปลว่า "หนึ่งพันล้าน"

อ้างอิง

[แก้]
ทั่วไป
  1. David Smyth (1995). Colloquial Cambodian: A Complete Language Course. Routledge (UK). ISBN 0-415-10006-2.
  2. Huffman, Franklin E.; Charan Promchan; Chhom-Rak Thong Lambert (2008). "Huffman, Modern Spoken Cambodian". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-04. สืบค้นเมื่อ 2008-03-25.
  3. Unknown (2005). Khmer Phrase Book: Everyday Phrases Mini-Dictionary.
  4. Smyth, David; Tran Kien (1998). Practical Cambodian Dictionary (2 ed.). Tuttle Language Library/Charles E. Tuttle Company. ISBN 0-8048-1954-8.
  5. Southeast Asia. Lonely Planet. 2006. ISBN 1-74104-632-7.
  6. preahvihear (2008). "The original names for the Khmer tens: 30–90". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-04. สืบค้นเมื่อ 2008-12-18.
  7. "SEAlang Library Khmer Lexicography". สืบค้นเมื่อ 2008-12-07.
  8. "Veda:Sanskrit Numbers". สืบค้นเมื่อ 2008-12-10.
เฉพาะ
  1. ↑ 1.0 1.1 Eugene Smith, David; Louis Charles Karpinski (2004). The Hindu–Arabic Numerals. Courier Dover Publications. p. 39. ISBN 0-486-43913-5.
  2. ↑ Kumar Sharan, Mahesh (2003). Studies In Sanskrit Inscriptions Of Ancient Cambodia. Abhinav Publications. p. 293. ISBN 81-7017-006-0.
  3. ↑ Diller, Anthony (1996). "New Zeros and Old Khmer" (PDF). Australian National University. pp. 1–3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-20. สืบค้นเมื่อ 2009-01-11.
  4. ↑ Diller, Anthony (1996). New zeroes and Old Khmer (PDF). Australian National University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-20.
  5. ↑ 5.0 5.1 Jacob, Judith M.; Smyth, David. Cambodian Linguistics, Literature and History (PDF). Rootledge & University of London School of Oriental and African Studies. pp. 28–37. ISBN 0-7286-0218-0.
  6. ↑ "Khmer/Cambodian alphabet". Omniglot. 2008. สืบค้นเมื่อ 2008-12-18.
  7. ↑ Ehrman, Madeline E.; Kem Sos (1972). Contemporary Cambodian: Grammatical Sketch (PDF). Superintendent of Documents, U.S. Government Printing Office. p. 18.
  8. ↑ Asian Superstitions (PDF). ADB Magazine. June 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-10-07. สืบค้นเมื่อ 2009-01-07.
  9. ↑ "Khmer superstition". 2008-03-01. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-04. สืบค้นเมื่อ 2009-01-05.
  10. ↑ "Info on Cambodia". 2006. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-07-17. สืบค้นเมื่อ 2009-01-05.
  11. ↑ Huffman, Franklin E. (1992). Cambodian System of Writing and Beginning Reader. SEAP Publications. pp. 58–59. ISBN 0-87727-520-3.
  12. ↑ Gorgoniev, Yu A. (1961). Khmer language. p. 72.
  13. ↑ "Zuojiang Zhuang /South Zhuang". สืบค้นเมื่อ 2021-03-08.[ลิงก์เสีย]
  14. ↑ "Nanning Pinghua". สืบค้นเมื่อ 2021-03-08.[ลิงก์เสีย]
  15. ↑ Jacob (1993). Notes on the numerals and numeral coefficients in Old, Middle, and Modern Khmer (PDF). p. 28.
  16. ↑ 16.0 16.1 "Khmer Numeral System". 2005-06-19. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-03. สืบค้นเมื่อ 2008-12-18.
  17. ↑ "Spoken Khmer Number". 2003. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-10-06. สืบค้นเมื่อ 2008-12-29.
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ตัวเลขเขมร&oldid=12024743"