ตรีทูต (แพทยศาสตร์)

ตรีทูต (อังกฤษ: moribundity, final stage, terminal stage หรือ in extremis) หมายถึง ลักษณะบอกอาการของคนใกล้ตาย กริยาว่ามีลักษณะดังกล่าวเรียก "เข้าตรีทูต" หรือ "เข้าขั้นตรีทูต"

ลักษณาการของตรีทูต

ผู้ป่วยขั้นตรีทูตมักมีอาการนอนราบอยู่กับที่ไม่ไหวติง ผิวหนังซีดคล้ำไม่สดใส ตาโบ๋แต่ลืมตาแจ๋ว ใบหน้าหมองมัว จมูกเสี้ยม ขมับหวำ คางแหลม ปากอ้า ขากรรไกรล่างตก ใบหูเย็นและหดฝ่อ แก้มตอบ ใบหน้าเช่นนี้ทางแพทยศาสตร์เรียกว่าใบหน้าแบบฮิปโปเครตีส นอกจากนี้ยังมีอาการหายใจรวยริน ชีพจรอ่อน และผู้ป่วยนั้นไม่รู้เรื่องรู้ราวอันใดอีก

ลักษณาการข้างต้นนี้บ่งบอกว่าเป็นการหมดหวังในผู้ป่วยแล้ว การที่จะช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นกลับมาเป็นปรกติเป็นไปได้ยากยิ่ง และโรคจะดำเนินต่อไปเองจนถึงวาระสุดท้าย ซึ่งผู้ป่วยนั้นจะถึงแก่ความตายในที่สุด

ที่มาของคำ

ราชบัณฑิตยสถานสันนิษฐานว่า คำว่า "ตรีทูต" นี้มีที่มาอยู่สองประการ ดังต่อไปนี้

1. เป็นคำอุปมาของแพทย์แผนโบราณหรือของชาวบ้าน ตามความเชื่อที่ว่า คนเรามีเจตภูตอยู่สี่ภูต เวลาจะตายเจตภูตนี้จะออกจากร่างกายไปสามภูต เหลืออีกภูตหนึ่งแสดงว่าอาการร่อแร่ เรียกว่า "ตรีภูต" แต่ต่อมาเพี้ยนกลายเป็น "ตรีทูต"

2. เป็นคำอุปมาของแพทย์แผนโบราณหรือของชาวบ้าน ตามความเชื่อที่ว่า เวลาคนใกล้จะตาย ยมบาลจะส่งทูตมาสามตนมาเอาวิญญาณไป ทูตมาแล้วสามตน ถ้ามาอีกหนึ่งตนก็ตายแน่แล้ว เรียกว่า "ตรีทูต"

อย่างไรก็ดี ศาสตราจารย์ประเสริฐ กังสดาลย์ ยังกล่าวไว้ในสารานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานอีกว่า ตามหลักฐานแล้วยังไม่พบคำอธิบายสำหรับข้อสันนิษฐานดังกล่าว แต่ยังมีคำอธิบายสำหรับคำว่า "ตรีโทษ" ซึ่งหมายความว่า อาการไข้หนักจวนจะตาย โดยคำว่า "ตรีโทษ" นี้อาจจะเพี้ยนมาเป็น "ตรีทูต" ก็ได้