ท่าอวกาศยาน

ท่าอวกาศยานบัยโกเงอร์ (ฐานปล่อยกาการินสตาร์ท)

ท่าอวกาศยาน (อังกฤษ: spaceport) หรือ คอสโมโดรม (อังกฤษ: cosmodrome) เป็นสถานที่สำหรับปล่อยหรือรับยานอวกาศ โดยเปรียบได้กับท่าเรือสำหรับเรือหรือท่าอากาศยานสำหรับเครื่องบิน คำว่า ท่าอวกาศยาน และคำว่า คอสโมโดรม นั้นใช้กันโดยทั่วไปสำหรับสถานที่ที่สามารถส่งยานอวกาศเข้าสู่วงโคจรรอบโลกหรือบนเส้นทางโคจรของดาวเคราะห์ อย่างไรก็ตาม ฐานปล่อยจรวดสำหรับเที่ยวบินในวงโคจรย่อยเพียงอย่างเดียวบางครั้งก็เรียกว่า ท่าอวกาศยาน เช่นเดียวกัน และในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาฐานปล่อยใหม่และที่กำลังจะสร้างขึ้นสำหรับเที่ยวบินในวงโคจรย่อยที่มีมนุษย์เดินทางด้วยนั้นมักเรียกหรือตั้งชื่อว่า "ท่าอวกาศยาน" สถานีอวกาศและฐานปล่อยที่จะสร้างในอนาคตบนดวงจันทร์บางครั้งก็เรียกว่าท่าอวกาศยาน หากตั้งใจให้เป็นฐานสำหรับการเดินทางโดยเฉพาะ

คำว่า ฐานปล่อยจรวด (rocket launch site) ใช้สำหรับสิ่งอำนวยความสะดวกใด ๆ ที่ใช้ในการปล่อยจรวด อาจมีแท่นยิงหนึ่งแห่งหรือมากกว่าหรือฐานที่เหมาะสมในการติดตั้งแท่นยิงที่สามารถเคลื่อนย้ายได้ โดยทั่วไปแล้วจะถูกล้อมรอบด้วยพื้นที่ปลอดภัยขนาดใหญ่ ซึ่งมักเรียกว่า ระยะจรวด หรือ ระยะขีปนาวุธ ขอบเขตคำดังกล่าวอาจรวมถึงพื้นที่ซึ่งคาดว่าจะปล่อยจรวดขึ้นบิน และส่วนประกอบบางส่วนของจรวดอาจลงจอดภายในนั้น บางครั้งจะมีสถานีติดตามด้วย ซึ่งจะอยู่ในระยะไม่ไกลเพื่อที่จะประเมินขั้นตอนของการปล่อยได้

ท่าอวกาศยานหลักมักมีฐานปล่อยมากกว่าหนึ่งแห่ง ซึ่งสามารถดัดแปลงเป็นฐานปล่อยจรวดสำหรับจรวดขนส่งประเภทต่าง ๆ (ฐานเหล่านี้สามารถแยกออกจากกันได้ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัย) สำหรับจรวดขนส่งที่มีเชื้อเพลิงเหลว สิ่งอำนวยความสะดวกในการจัดเก็บที่เหมาะสม และในบางกรณี จำเป็นต้องมีสิ่งอำนวยความสะดวกในการผลิต สิ่งอำนวยความสะดวกในการประมวลผลในสถานที่สำหรับตัวขับดันที่เป็นของแข็งก็มีอยู่ทั่วไปเช่นกัน

ท่าอวกาศยานอาจรวมถึงทางวิ่งเครื่องบินสำหรับการบินขึ้นและลงจอดของเครื่องบินเพื่อสนับสนุนการดำเนินงานของท่าอวกาศยาน หรือเพื่อรองรับจรวดขนส่งแบบมีปีกของ HTHL หรือ HTVL

ท่าอวกาศยานที่ยังใช้งานอยู่ทั่วโลก

ท่าอวกาศยานที่ดำเนินงานส่งมนุษย์

• ท่าอวกาศยานบัยโกเงอร์, คาซัคสถาน (เที่ยวบินของโซเวียตและรัสเซีย)
• สถานีกองทัพอากาศแหลมคะแนเวอรัล, รัฐฟลอริดา, สหรัฐ
• ศูนย์อวกาศเคนเนดี, รัฐฟลอริดา, สหรัฐ
• ศูนย์ส่งดาวเทียมจิ่วเฉฺวียน, จีน
• คอร์นแรนช์, รัฐเท็กซัส, สหรัฐ

ท่าอวกาศยานที่ดำเนินงานส่งดาวเทียม

ท่าอวกาศยาน	ที่ตั้ง	ปี
ท่าอวกาศยานบัยโกเงอร์, บัยโกเงอร์/เตอเรียตัม, คาซัคสถาน	คาซัคสถาน	1957–
สถานีกองทัพอากาศแหลมคะแนเวอรัล, รัฐฟลอริดา, สหรัฐ	สหรัฐ	1958–
ฐานทัพอวกาศแวนเดนเบิร์ก, รัฐแคลิฟอร์เนีย, สหรัฐ	สหรัฐ	1959–
Wallops Flight Facility, รัฐเวอร์จิเนีย, สหรัฐ	สหรัฐ	1961–1985
เพลเซตสค์คอสโมโดรม, รัสเซีย	รัสเซีย	1966–
ศูนย์อวกาศเคนเนดี, รัฐฟลอริดา, สหรัฐ	สหรัฐ	1967–
พื้นที่หวงห้ามวูเมรา, ออสเตรเลีย	ออสเตรเลีย	1967, 1971
ศูนย์อวกาศอุจิโนะอุระ, ญี่ปุ่น	ญี่ปุ่น	1970–
ท่าอวกาศยานยุโรปเฟรนช์เกียนา, เฟรนช์เกียนา, ฝรั่งเศส	ฝรั่งเศส	1970–
ศูนย์ส่งดาวเทียมจิ่วเฉฺวียน, จีน	จีน	1970–
ศูนย์อวกาศทาเนกาชิมะ, ญี่ปุ่น	ญี่ปุ่น	1975–
ศูนย์อวกาศสตีษ ธวัน, อินเดีย	อินเดีย	1979–
ศูนย์ส่งดาวเทียมซีชาง, จีน	จีน	1984–
ศูนย์ส่งดาวเทียมไท่หยวน, จีน	จีน	1988–
Palmachim Air Force Base, อิสราเอล	อิสราเอล	1988–
Svobodny Cosmodrome, รัสเซีย	รัสเซีย	1997–2006
Pacific Spaceport Complex, รัฐอะแลสกา, สหรัฐ	สหรัฐ	2001–
Yasny Cosmodrome, รัสเซีย	รัสเซีย	2006–
ท่าอวกาศภูมิภาคกลางมหาสมุทรแอตแลนติก, รัฐเวอร์จิเนีย, สหรัฐ	สหรัฐ	2006–
ศูนย์อวกาศเซมนาน, อิหร่าน	อิหร่าน	2009–
สถานีส่งดาวเทียมโซแฮ, เกาหลีเหนือ	เกาหลีเหนือ	2012–
ศูนย์อวกาศนาโร, เกาหลีใต้	เกาหลีใต้	2013–
วอสตอชนีคอสโมโดรม, รัสเซีย	รัสเซีย	2016–
ศูนย์ส่งดาวเทียมเหวินชาง, จีน	จีน	2016–
Rocket Lab Launch Complex 1, นิวซีแลนด์	นิวซีแลนด์	2018–
ศูนย์อวกาศชาห์รุด, อิหร่าน	อิหร่าน	2020–

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Spaceports
• นิยามแบบพจนานุกรมของ ท่าอวกาศยาน ที่วิกิพจนานุกรม
• U.S. Spaceports Online Reference Guide
• Center for Strategic and International Studies: Spaceports of the World
• Sheboygan Spaceport’s Future – Sea to Space
• HighBeam Research: Spaceflight of fancy: Lawmakers question fiscal feasibility of Southern New Mexico's proposed spaceport; supporters count on jobs. เก็บถาวร 25 มกราคม 2013 ที่ archive.today
• Spaceport Earth: The Reinvention of Spaceflight Spaceport Earth: The Reinvention of Spaceflight - categories | Overlook Press