จารึกวัดพระงาม

จารึกวัดพระงาม
วัสดุ	หินทราย
ความสูง	50.2 เซนติเมตร
ความกว้าง	96.3 เซนติเมตร
ความลึก	14.5 เซนติเมตร
ตัวหนังสือ	อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต
ช่วงเวลา/วัฒนธรรม	พุทธศตวรรษที่ 12
ค้นพบ	2 ตุลาคม พ.ศ. 2562 วัดพระงาม (จังหวัดนครปฐม) 13°49'26.0"N 100°03'19.0"E
ค้นพบโดย	เจ้าหน้าที่กรมศิลปากร (สำนักศิลปากรที่ 2 สุพรรณบุรี)
สถานที่	พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม
เลขประจำตัว	นฐ.21
http://tolopoti.npru.ac.th/page.php?id=3-2

จารึกวัดพระงาม เป็นจารึกอักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ซึ่งกรมศิลปากรขุดพบ ขณะบูรณะวัดพระงาม จังหวัดนครปฐม เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2562 ปรากฎข้อความ "ทวารวตีวิภูติ" ซึ่งแปลความได้ว่า “ผู้ยิ่งใหญ่แห่งทวารวดี" อันแสดงถึงเมืองทวารวดี และสนับสนุนข้อสันนิฐานว่าพื้นที่จังหวัดนครปฐม อาจเป็นที่ตั้งของเมืองทวารวดี อย่างไรก็ตาม มีข้อโต้แย้งว่าข้อความในจารึกเป็นอ้างถึงเมืองทวารวดีในลักษณะความเปรียบ ถึงความยิ่งใหญ่และความรุ่งเรืองของเมือง จึงไม่อาจสรุปได้ว่านครปฐมคือทวารวดี

การค้นพบ

วันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2562 ระหว่างที่สำนักศิลปากรที่ 2 สุพรรณบุรี กำลังขุดศึกษาในโบราณสถานในพื้นที่ของวัดพระงาม จังหวัดนครปฐม ได้พบแผ่นศิลานี้วางซ้อนอยู่บนแผ่นศิลาแลงอีก 2 แผ่น จารึกนี้อาจถูกเคลื่อนย้ายมาจากที่อื่น ดังจะเห็นได้จากวัสดุหินที่แตกต่างกัน คาดว่าเมื่อพ้นสมัยที่สร้างจารึกแล้ว ผู้คนอาจไม่เห็นความสำคัญ และไม่สามารถอ่านข้อความในจารึกได้ จึงนำแผ่นจารึกมาใช้ประโยชน์อื่นตามความเหมาะสม กล่าวคือ นำมาเป็นส่วนประกอบของฐานเจดีย์ จนมาถูกค้นพบระหว่างการขุดค้นในพื้นที่ดังกล่าว ได้รับทะเบียนวัตถุ คือ นฐ.21และให้ใช้จารึกตามนามของสถานที่พบว่า "จารึกวัดพระงาม" โดยก่อนหน้านั้นกรมศิลปากรพบรูปปั้นอสูรในบริเวณดังกล่าวด้วย กรมศิลปากรจึงได้เคลื่อนย้ายจารึกและรูปปั้นไปเก็บรักษาและทำการอนุรักษ์ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม

ลักษณะ

จารึกเป็นหินทรายเนื้อละเอียด ตรวจสอบทางวิทยาศาสตร์พบว่าเป็นหินเถ้าภูเขาไฟชนิดไรโอไลต์ (Rhyolite) ซึ่งเป็นหินอัคนีพุ ลักษณะสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 50.2 เซนติเมตร ยาว 96.3 เซนติเมตร และหนา 14.5 เซนติเมตร มีอักษรจารึกไว้เพียงด้านเดียว จำนวน 6 บรรทัด ทั้งนี้ ตัวจารึกมีสภาพชำรุดมาก อักษรบางส่วนกะเทาะหลุดหายไป ข้อความบางส่วนที่สามารถอ่านได้อย่างชัดเจน กล่าวถึงคำว่า “ทวารวตีวิภูติ” อักษรที่ใช้จารึกเป็นอักษรปัลลวะ ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11 และ 12 ร่วมกัน ผู้จารึกต้องมีความรู้ความสามารถมาก จึงสามารถนำอักษรปัลลวะแบบเดิมที่ใช้ในพุทธศตวรรษที่ 11 และแบบที่พัฒนาขึ้นใหม่ในพุทธศตวรรษ 12 มาใช้ร่วมกันได้ นอกจากนี้ ยังเป็นการจารึกเป็นภาษาสันสกฤต ต่างจากจารึกในแหล่งทวารวดีอื่น ๆ ซึ่งพบเป็นภาษาบาลีและภาษามอญ

เนื้อความในจารึก

ใจความสำคัญของเนื้อหาในจารึก กล่าวสรรเสริญพระราชาซึ่งได้รับชันชนะในสงคราม นำความเจริญมาสู่วงศ์ตระกูลและบ้านเมือง อีกทั้งยังได้มีการถวายของแก่พระปศุปติซึ่งเป็นอวตารหนึ่งของพระศิวะตามลัทธิปาศุปัตของศาสนาพราหมณ์ - ฮินดูไควนิกาย อีกทั้งยังเป็นคำเรียกพระศิวะที่เก่าแก่ที่สุด หมายถึง "เจ้าแห่งสรรพสัตว์" และปรากฎพระนามของเทพองค์อื่น ๆ เช่น วิษณุ ศรี(ลักษมี) ปรเมศวร การสร้างจารึกนี้จึงเป็นการประกาศชัยชนะที่มีในสงคราม บอกเล่าเรื่องราวของพระราชาให้ประชาชนในสังคมทราบ

เนื้อความยังปรากฎชื่อเมือง "หัสตินาปุระ" ซึ่งเป็นเมืองของฝ่ายเการพ ในมหาภารตะ แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของมหาภารตะ รวมถึงคดินิยม พิธีกรรมของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ในพื้นที่ดังกล่าว อย่างไรก็ตาม การนับถือพระปศุปติมีกล่าวถึงในจารึกพบที่ปราสาทพนมรุ้ง และจารึกอีกหลายหลักในกัมพูชา นอกจากนั้นยังพบรูปเคารพทั้งในประเทศไทยและกัมพูชาด้วย แต่ลัทธินี้คงจะมิได้เป็นที่นิยมนับถือในบริเวณภาคกลางของประเทศไทย จึงหมดความสำคัญลงโดยสิ้นเชิงในเวลาต่อมา เพราะเป็นคติความเชื่อจากศาสนาที่ต่างกัน

ดูเพิ่ม

• กรมศิลปากรพบ "ประติมากรรมดินเผารูปอสูร" สมัยทวารวดี วัดพระงาม อ.เมือง จ.นครปฐม (silpa-mag.com)
• ขุดลึก 6 เมตรวัดพระงาม เจอ ‘อสูร’ เฝ้าประตูสถูปทวารวดี 5 ตน กรมศิลป์รับหวั่นถล่มเหตุใกล้ทางรถไฟ (ภาพชุด) (matichon.co.th)
• การเคลื่อนย้ายแผ่นจารึก วัดพระงาม จังหวัดนครปฐม - YouTube : หอจดหมายเหตุแห่งชาติ จังหวัดสุพรรณบุรี
• การเสวนาทางวิชาการ เรื่อง หลักฐานทางโบราณคดีและประวัติศาสตร์จาก การขุดค้นแหล่งโบราณสถานวัดพระงาม จังหวัดนครปฐม