คลองในไก่

คลองในไก่หรือคลองมะขามเรียงอยู่บริเวณด้านขวาบนเกาะเมือง ขนานไปกับแม่น้ำป่าสักทางทิศตะวันออก

คลองในไก่, คลองนายก่าย หรือ คลองมะขามเรียง เป็นแนวคลองขุดโบราณบนเกาะเมืองในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เชื่อมคลองมหาไชยทางทิศเหนือกับแม่น้ำเจ้าพระยาทางทิศใต้ ถือเป็นเส้นทางหลักในการคมนาคมระหว่างเกาะเมืองไปสู่นอกเกาะเมือง และเป็นคลองที่มีขนาดยาวที่สุดในเกาะเมือง

ศัพทมูลวิทยา

คลองได้ชื่อว่า "นายก่าย" คำว่า นายก่าย หรือในไก่ ก็ว่าตั้งตามชื่อชาวจีนคนหนึ่งที่เป็นหัวหน้าขุดคลอง ภายหลังเรียกเพี้ยนเป็น "ในไก่"

ส่วนชื่อ "คลองมะขามเรียง" ที่เป็นชื่อนิยมนั้น เกิดขึ้นจากการพัฒนาคลองในไก่ในสมัยจอมพล แปลก พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี ที่มีการตัดถนนเลียบคลอง และปลูกต้นมะขามเรียงรายด้วยจึงได้ชื่อนี้มา

ประวัติ

ช่วงต้นอาณาจักรอยุธยา ได้มีชาวจีนเข้ามาตั้งชุมชนนอกเกาะเมือง ได้แก่บริเวณแหลมบางกะจะ คลองสวนพลู และปากน้ำแม่เบี้ย จนประชาคมเริ่มขยายตัวขึ้น ผู้คนจึงหลั่งไหลข้ามมาตั้งถิ่นฐานบนเกาะเมืองบริเวณหลังป้อมเพชร กลายเป็นชุมชนชาวจีนขนาดใหญ่ ดังสังเกตได้จากโบราณสถาน วัดร้าง สุสาน และโบราณวัตถุจำนวนมากเรียงรายตามฝั่งคลอง ในช่วงเวลานี้ได้มีการก่อตั้งกรมท่าซ้าย มีขุนนางตำแหน่งออกญาโชฎึกราชเศรษฐี เป็นผู้ปกครองชาวเอเชียจากบูรพาทิศ อันได้แก่ จีน ญี่ปุ่น รีวกีว ญวน และฟอร์โมซา โดยอยู่ภายใต้การปกครองของออกญาศรีธรรมราช เสนาบดีพระคลังสินค้า ด้วยเหตุนี้จึงมีการขุดคลองในไก่ขึ้น เพื่อเป็นเส้นทางสัญจรระหว่างชุมชนชาวจีนกับชุมชนอื่น ๆ ในเกาะเมือง ชาวจีนที่อาศัยแถบคลองในไก่นี้ส่วนใหญ่เป็นฮกเกี้ยนซึ่งเป็นกลุ่มชนชั้นผู้ดี และชาวจีนกลุ่มดังกล่าวนี้ก็มีส่วนร่วมกับสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีในการต่อสู้ศึกและฟื้นฟูอาณาจักรในเวลาต่อมาด้วยมองว่าตนเป็นส่วนหนึ่งของกรุงศรีอยุธยา

ในอดีตย่านในไก่ถือเป็นย่านการค้าขนาดใหญ่ที่สำคัญของชาวจีนในอยุธยา มีทั้งตลาดใหญ่และตลาดน้อยตั้งอยู่ริมสองฝั่งคลองในไก่ ถือเป็นชุมชนจีนประจำเมือง (China Town) ของอยุธยา แต่ปัจจุบันตลาดทั้งสองแห่งนั้นไม่มีแล้ว และยังมีความสำคัญอีกอย่างด้วยเป็นที่ตั้งของเคหสถานเดิมในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ที่ในหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษและพระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงระบุไว้เพียงว่าอยู่บริเวณวัดสุวรรณดารารามไปจนถึงป้อมเพชรและคลองในไก่ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็ทรงสืบเชื้อสายฮกเกี้ยนจากชุมชนวัดสุวรรณดารารามฝั่งตะวันออกของคลองในไก่นี้

คลองในไก่ได้รับการพัฒนาในช่วงรัฐบาลจอมพล แปลก พิบูลสงคราม ที่มีการตัดถนนเลียบคลองและปลูกต้นมะขามเรียงราย และเรียกถนนสายนี้ว่า "ถนนคลองมะขามเรียง" และถูกไปเรียกเป็นชื่อคลองด้วยว่า "คลองมะขามเรียง" ปัจจุบันคลองในไก่และคลองฉะไกรใหญ่ถือเป็นสองคลองบนเกาะเมืองที่สามารถรอดพ้นการบุกรุกหรือถมที่จากราษฎรไปได้

ลักษณะ

คลองมีลักษณะตรงทอดยาวในแนวเหนือใต้เช่นเดียวกับคลองอื่น ๆ ทิศเหนือทะลุคลองมหาไชยที่สามารถต่อไปถึงแม่น้ำลพบุรีหรือแม่น้ำป่าสักได้ ส่วนทิศใต้ทะลุแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณป้อมเพชร ถือเป็นคลองขุดที่มีขนาดยาวที่สุดในเกาะเมือง ทิศตะวันตกมีคลองบางเอียนแยกออกไป และมีคลองอีกสายหนึ่งเชื่อมคลองในไก่กับคลองประตูจีน