การตอบสนองของพืช

การตอบสนองของพืช (อังกฤษ: plant perception หรือ plant response) คือ การตอบสนองของพืชต่อสิ่งเร้าภายนอกและสิ่งเร้าภายใน เป็นกลไกที่เกิดขึ้นจากการทำงานของฮอร์โมนพืชหรือกลไกต่าง ๆ ของเซลล์ทำให้พืชเกิดการเคลื่อนไหว

สิ่งเร้า

ภาพกลไกการตอบสนองของพืช

สิ่งเร้า (Stimulus) คือ สิ่งที่ส่งผลหรือมีอิทธิผลต่อการตอบสนองของพืช ซึ่งสามารถแบ่งออกได้ 2 กลุ่ม คือ สิ่งเร้าจากภายนอก และ สิ่งเร้าจากภายใน การตอบสนองของพืชในลักษณะที่แตกต่างกันไปก็มีปัจจัยมาจากสิ่งเร้าเหล่านี้ เป็นต้นว่า

• ระยะเวลาที่ใช้ในการกระตุ้นของสิ่งเร้า เช่น ไม่กี่นาทีหรือยาวนานหลายชั่วโมง
• อายุและชนิดเซลล์ที่หน่วยรับความรู้สึก (receptor)
• ปริมาณหรือความเข้มข้นของสิ่งเร้า

ทั้งนี้การตอบสนองอาจเกิดแบบย้อนกลับได้ หรือ ย้อนกลับไม่ได้

สิ่งเร้าภายใน

สิ่งเร้าจากภายใน (Internal Stimulator) เช่น ฮอร์โมน และพันธุกรรม โดยฮอร์โมนพืชเป็นสารควบคุมการเจริญเติบโตของพืช ตัวอย่างเช่น ออกซิน ซึ่งเป็นฮอร์โมนชนิดหนึ่งผลิตอยู่บริเวณปลายรากและปลายยอด จะกระตุ้นการเจริญเติบโตของยอดพืช และกระตุ้นการเกิดรากพิเศษ ออกซินจะถูกกระตุ้นจากสิ่งเร้าภายนอกอีกทีหนึ่งคือแสงและแรงดึงดูดของโลก

การตอบสนอง

The sunflower, a common heliotropic plant which perceives and reacts to sunlight by slow turning movement

Redvine (Brunnichia ovata) tendrils coil upon contact.

มีหลายประเภทได้แก่

• การเคลื่อนไหว ซึ่งจะมีบริเวณ/โครงสร้างที่เกิดการเคลื่อนไหว และทิศทางของการเคลื่อนไหวแตกต่างกันไป
• การปล่อยสารเคมี
• การเปลี่ยนแปลงลักษณะของเนื้อเยื่อ

การเคลื่อนไหวที่มีทิศทางสัมพันธ์กับทิศทางของสิ่งเร้า หรือการเบน (Tropism) สามารถแบ่งได้หลายอย่างตามชนิดของสิ่งเร้า เช่น

ประเภทการเบน	ภาษาอังกฤษ
การเบนตามแสง	Phototropism
การเบนเนื่องจากความโน้มถ่วง	Gravitropism
การเบนเนื่องจากสารเคมี	Chemotropism
การเบนเนื่องจากการสัมผัส	Thigmotropism
การโน้มตอบสนองความร้อน	Thermotropism
การเบนตอบสนองความชื้น	Hydrotropism
การเบนตามตำแหน่งดวงอาทิตย์	Heliotropism

การเคลื่อนไหวของพืชแบบไม่สัมพันธ์ต่อสิ่งเร้า (nastic movment) สามารถแบ่งได้ดังนี้

ประเภทการเคลื่อนไหว	ภาษาอังกฤษ
การบานกลางวัน	Photonasty
การหุบกลางคืน	Nyctinasty
การบานเมื่ออุ่น	Thermonasty
การหุบเพราะสัมผัส	Thigmonasty/Seismonasty
การหุบเพราะขาดน้ำ	Hydronasty

ฮอร์โมนพืช

สารควบคุมการเจริญเติบโต (plant growth regulators) หรือ ฮอร์โมนพืช (plant hormone) เป็นสารเคมีที่พืชสร้างขึ้นในปริมาณที่น้อยมากส่งผลถึงนื้อเยื่อเพื่อควบคุมการเจริญเติบโตของพืช เช่น

• ออกซิน
• เอทิลีน
• จิบเบอเรลลิน
• ไซโตไคนิน
• กรดแอบไซซิก

อ้างอิง

• การตอบสนองของพืช ใน คลังความรู้ True ปลูกปัญญา
• การตอบสนองของพืช ใน คลังความรู้