มะขามแขก
| มะขามแขก | |
|---|---|
| |
| สถานะการอนุรักษ์ | |
Not evaluated (IUCN 3.1)
| |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Fabales |
| วงศ์: | Fabaceae |
| วงศ์ย่อย: | Caesalpinioideae |
| เผ่า: | Cassieae |
| สกุล: | Senna |
| สปีชีส์: | S. alexandrina |
| ชื่อทวินาม | |
| Senna alexandrina Mill. | |
มะขามแขก (อังกฤษ: Indian Senna,Tinnevelly Senna) มีทรงต้นเป็นพุ่มหรือกอขนาดเล็กแตกกิ่งก้านสาขามากมาย จะสูงประมาณ 60-150 เซนติเมตร ใบเหมือนกับกับมะขามทั่วไป แต่จะยาวกว่า และที่ปลายใบแหลมกว่า ก้านใบมีใบย่อย ประมาณ 7 คู่ และ ใบมีสีเขียว มีรสเปรี้ยวหวานชุ่ม ยอดของกิ่งจะออกดอกเป็นช่อสีเหลือง จะมีกลีบที่รองดอกและกลีอดอกเกือบมีขนาดที่เท่ากันจำนวน 5 กลีบ ออกผลเป็นฝักลักษณะเหมือนกับถั่วลันเตา แต่จะแบนกว่า กว้างประมาณ 2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 7 เซนติเมตร มีสีเขียวใสตอนยังอ่อน เมื่อแก่จะกลายเป็นสีดำ มีเมล็ดประมาณ 6 เมล็ด มีรสเปรี้ยว
ลักษณะของดินและน้ำที่เหมาะสม
[แก้]- ดิน มะขามแขกชอบดินที่มีลักษณะร่อนอุดมสมบูรณ์
- น้ำ มะขามแขกเป็นพืชทนแล้ง ไม่ชอบน้ำท่วมขัง เมื่อเกิดการขังของน้ำจะทำให้รากของมะขามแขกเน่าได้
การปลูก
[แก้]ใช้เมล็ดหยอดลงหลุม หรือ ใช้ต้นกล้า ไปปลูกในพื้นที่ที่ต้องการ ช่วงแรกหมั่นดูแลรักษาให้ดินมีความชุ่มชื่นตลอด เมื่อมะขามแขกเริ่มใหญ่แล้วจากนั้นรดน้ำตามความเหมาะสม ช่วงที่นิยมปลูกเป็นช่วงปลายฤดูฝน
ช่วงเวลาเก็บเกี่ยว
[แก้]- การเก็บใบจะเริ่มการเก็บเกี่ยวเมื่ออายุได้ 50 วัน โดยตัดยอดเหนือใบแก่ รูดเอาแต่ใบย่อยใส่กระจาด เกลี่ยให้บาง ๆ แล้วนำไปผึ่งไว้ประมาณ 2-5 วัน
- การเก็บผลจะเก็บเมื่อผลมีอายุได้ประมาณ 20-23 วัน นำมาผึ่งในที่ร่ม โดยแผ่ออกบาง ๆ ผึ่งประมาณ 1-2 วัน แล้วนำไปผึ่งแดดอีกประมาณ 1 วันให้แห้งสนิท แล้วเก็บใสภาชนะที่สะอาดและมิดชิด
ประโยชน์
[แก้]- ใบ ใช้ ระบายท้อง ถ่ายพิษอุจจาระเป็นมูก ถ่ายน้ำเหลือง ถ่ายพิษไข้ ถ่ายโรคบุรุษ ถ่ายพยาธิ แก้ริดสีดวงทวาร
- ผล ใช้ แก้ท้องผูก แก้ริดสีดวงทวาร ถ่ายพิษไข้ ขับลมในลำไส้
มะขามแขกมีสรรพคุณเป็นยาระบาย เนื่องจากจุลินทรีย์ในทางเดินอาหารจะเข้าไปย่อยสลายสารเซนโนไซด์เอและบีกลายเป็นสารเคมีชนิดหนึ่ง ที่ไปกระตุ้นการบีบตัวของกล้ามเนื้อลำไส้ใหญ่ ทำให้รู้สึกปวดท้องอยากถ่าย แต่คนมักเข้าใจผิดจึงโหมกินยาระบายวันละหลาย ๆ รอบ เมื่อเสียน้ำจากการถ่ายมากๆ ร่างกายก็จะทรุดโทรมลง รู้สึกอ่อนเปลี้ยเพลียแรง อาจถึงช็อกจนเสียชีวิตได้ และถ้าใช้ติดต่อกันเป็นเวลานานมากๆ จะทำให้ลำไส้ใหญ่นั่นเคยชิน การกินสมุนไพรมะขามแขกในรูปของชาชง ชนิดเม็ด หรือชนิดแคปซูลนั้น ถ้ากินในปริมาณที่พอเหมาะเพื่อช่วยแก้ปัญหาท้องผูกถือว่าไม่เป็นอันตราย แต่ถ้ากินในปริมาณที่มากจนเกินไปก็จะทำให้เกิดอันตรายได้เช่นกัน และที่เราต้องทำความเข้าใจกันใหม่นั้นก็คือ ยาระบายเหล่านี้ไม่ช่วยให้ลดความอ้วนได้ เพราะสิ่งที่ถูกขับออกมานั้นเป็นกากอาหารและน้ำในร่างกาย ส่วนไขมันก็ยังวนเวียนอยู่ในตัวเราไม่ได้ถูกระบายไปพร้อมกับของเสีย มะขามแขกเป็นเพียงแค่ยาระบายเท่านั้นไม่สามารถนำมากินเพื่อที่จะลดความอ้วนได้ และถ้ากินในปริมาณที่มากจนเกินไปก็อาจจะทำให้เสียชีวิตได้ด้วย
อ้างอิง
[แก้]- สมุนไพรกับวัฒนธรรมไทย ตอนที่ 2 ไม้ริมรั้ว หน้าที่ 198 โดย สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข จัดพิมพ์เนื่องในวานชุมนุมแพทย์แผนไทยและสมุนไพรไทยแห่งชาติ ครั้งที่ 3