คติหยามโลก

สำหรับปรัชญาสมัยคลาสสิก ดูที่ ลัทธิซินิก

คติหยามโลก หรือ คตินิยมขวางโลก (อังกฤษ: cynicism) เป็นทัศนคติที่มีลักษณะเด่นคือความเคลือบแคลงต่อเหตุจูงใจในการทำความดีของผู้อื่น โดยทั่วไปแล้วผู้ถือคติหยามโลกจะไม่ศรัทธาหรือคาดหวังกับผู้คนที่ถูกขับเคลื่อนด้วยความทะเยอทะยาน ความปรารถนา ความโลภ ความพึงพอใจ วัตถุนิยม เป้าหมาย และความคิดเห็นที่ผู้ถือคติหยามโลกมองว่าไร้ค่า ไร้หนทางบรรลุได้ หรือไร้ความหมายในท้ายที่สุด ศัพท์ cynicism มีที่มาจากนักปรัชญากรีกโบราณกลุ่มหนึ่งที่เรียกตัวเองว่า "ซินิก" ซึ่งปฏิเสธค่านิยมดั้งเดิมอย่างความมั่งคั่ง อำนาจ และเกียรติยศเป็นต้น พวกเขาไม่ปฏิบัติตามบรรทัดฐานทางสังคมทั้งในด้านศาสนา มารยาท ที่อยู่อาศัย การแต่งกาย หรือกาลเทศะ หากแต่สนับสนุนการแสวงหาคุณธรรมตามครรลองชีวิตที่เรียบง่ายและเป็นธรรมชาติ

เมื่อถึงคริสต์ศตวรรษที่ 19 การเน้นอุดมคติแบบพรตนิยมและการวิพากษ์อารยธรรมร่วมสมัยว่าไม่สามารถบรรลุมาตรฐานของอารยธรรมอุดมคติหรือแง่มุมเชิงลบของปรัชญาซินิก นำไปสู่ความเข้าใจในสมัยใหม่ว่าลัทธิซินิกหมายถึงแนวโน้มความกังขาในความจริงใจหรือความดีงามของแรงจูงใจและการกระทำของมนุษย์ คติหยามโลกสมัยใหม่คือความแคลงใจกับค่านิยมทางสังคมและทางจริยธรรมที่ได้รับการยกย่องเชิดชู โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อความคาดหวังอันสูงส่งที่มีต่อสังคม สถาบัน และผู้มีอำนาจหน้าที่ไม่ได้รับการตอบสนอง ทัศนคตินี้มักปรากฏเป็นผลสะท้อนของความคับข้องใจ ความผิดหวัง และความไม่ไว้วางใจที่ถูกมองว่ามีสาเหตุมาจากองค์การ ผู้มีอำนาจหน้าที่ และองค์ประกอบอื่น ๆ ของสังคม

มักมีผู้เข้าใจสับสนระหว่างคติหยามโลก ทุทรรศนนิยม และสุญนิยม อาจเป็นเพราะคติทั้งสามมีความเกี่ยวเนื่องกันในแง่การสูญเสียศรัทธาในมนุษยชาติ ความแตกต่างสำคัญระหว่างคตินิยมทั้งสามคือ คติหยามโลกหมายถึงความกังขาที่มาจากความระแวดระวัง ในขณะที่ทุทรรศนนิยมคือความไม่เชื่อมั่นในโอกาสที่จะประสบความสำเร็จเนื่องจากความรู้สึกพ่ายแพ้ ส่วนสุญนิยมคือความเคลือบแคลงที่มีต่อความเชื่อว่าสิ่งใด ๆ ในชีวิต (รวมถึงชีวิตเอง) ล้วนมีความหมายหรือมีคุณค่า