อำเภอชุมแสง

อำเภอชุมแสง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Chum Saeng
สถานีรถไฟชุมแสง
คำขวัญ:  แห่เจ้าพ่อเจ้าแม่ สองแควยมน่าน น้ำตาลหวานเกยไชย บึงใหญ่บอระเพ็ด
แผนที่จังหวัดนครสวรรค์ เน้นอำเภอชุมแสง
พิกัด: 15°52′52″N 100°18′9″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	716.7 ตร.กม. (276.7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	62,834 คน
• ความหนาแน่น	87.67 คน/ตร.กม. (227.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60120
รหัสภูมิศาสตร์	6003
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอชุมแสง หมู่ที่ 17 ตำบลเกยไชย อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ 60120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ชุมแสง เป็น 1 ใน 15 อำเภอในจังหวัดนครสวรรค์ เป็นพื้นที่ชุมทางแม่น้ำสองสาย ได้แก่ แม่น้ำยม และแม่น้ำน่านบรรจบกันที่ตำบลเกยไชย และไปรวมกับแม่น้ำปิงเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาที่ตำบลปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ อำเภอชุมแสงมีเทศบาลเมืองชุมแสงเป็นเมืองศูนย์กลางของอำเภอ ซึ่งเป็นพื้นที่ 1 ใน 5 สุขาภิบาลท้องที่ในอดีต (ได้แก่ โพธาราม, บ้านโป่ง, ชุมแสง, บางมูลนาก และบ้านหมี่) ซึ่งมีความเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่อดีต

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอชุมแสงมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอโพทะเลและอำเภอบางมูลนาก (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอหนองบัว
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอท่าตะโกและอำเภอเมืองนครสวรรค์
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเก้าเลี้ยว

ประวัติ

อำเภอชุมแสง เป็นอำเภอเก่าแก่อำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์ แต่เดิมอยู่ในความปกครองของอำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ ต่อมาทางราชการได้แบ่งท้องที่การปกครองจัดตั้งป็นตำบลเกยไชย จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2446 กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศฐานะขึ้นเป็นอำเภอโดยเรียกชื่อว่า "อำเภอพันลาน" เนื่องจากตั้งอยู่ที่พันลาน (ปัจจุบันคือหมู่ที่ 4 ตำบลพันลาน) ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อจาก "อำเภอพันลาน" มาเป็น "อำเภอเกยไชย" ในปี พ.ศ. 2458 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งอยู่ที่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่านที่บ้านชุมแสงซึ่งอยู่ตรงข้ามกับตลาดชุมแสง จึงได้เปลี่ยนชื่อจาก "อำเภอเกยไชย" มาเป็น "อำเภอชุมแสง"

คำว่า "ชุมแสง" มีผู้เล่าต่อ ๆ กันมาเป็น 2 ทาง คือ ต้นไม้ชนิดนี้ เรียกว่า "ต้นชุมแสง" มีลักษณะคล้ายกับต้นแจง สมัยก่อนมีขึ้นอยู่ทั่วไปใบคล้าย ใบมะปราง เขียวชะอุ่มตลอดปี โบราณใช้ทำยารักษาโรคพรายเลือดลมสตรี ผลของต้นชุมแสงชาวบ้านจะเก็บไปใช้เป็นลูกกระสุนสำหรับธนู ต้นชุมแสงจึงเป็นสัญลักษณ์ประจำถิ่นต่อมา ได้ใช้เป็นชื่อบ้านเรียกว่า "บ้านชุมแสง" สมัยพระเจ้าตากสินนำกองทัพออกทำการปราบก๊กต่าง ๆ ได้ตั้งค่าย และเป็นที่สะสมอาวุธยุทโธปกรณ์ หรือคลังแสง สำหรับปราบก๊กเจ้าเมืองพิษณะโลก ชาวบ้านจึงเรียกบริเวณที่ตั้งค่ายแห่งนั้นว่า "คลังแสง" และต่อ ๆ มาได้เรียกเพี้ยนเป็น "ชุมแสง

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเกยไชย จังหวัดนครสวรรค์ เป็น อำเภอชุมแสง
• วันที่ 30 พฤศจิกายน 2473 ยกท้องที่บางส่วนของตำบลชุมแสง จัดตั้งเป็นสุขาภิบาลท้องที่ชุมแสง
• วันที่ 10 ธันวาคม 2478 ยกฐานะสุขาภิบาลท้องที่ชุมแสง ขึ้นเป็น เทศบาลเมืองชุมแสง
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดพิจิตร และจังหวัดนครสวรรค์ โดยโอนพื้นที่หมู่ที่ 6 ตำบลท่าขมิ้น และหมู่ที่ 6 ตำบลท่านั่ง อำเภอโพทะเล จังหวัดพิจิตร มาขึ้นกับตำบลท่าไม้ อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์
• วันที่ 9 มกราคม 2481 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอชุมแสงกับอำเภอเมืองนครสวรรค์ โดยโอนพื้นที่หมู่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางพระหลวง ไปขึ้นกับตำบลทับกฤช และโอนพื้นที่ตำบลบางพระหลวง และตำบลเกรียงไกร อำเภอชุมแสง ไปขึ้นกับอำเภอเมืองนครสวรรค์
• วันที่ 19 กันยายน 2481 โอนพื้นที่ตำบลห้วยใหญ่ และตำบลห้วยร่วม อำเภอท่าตะโก มาขึ้นกับอำเภอชุมแสง และโอนพื้นที่หมู่ 1–3 (บางส่วน) กับหมู่ที่ 4–5, 7–9 ตำบลหนองบัว อำเภอท่าตะโก มาขึ้นกับอำเภอชุมแสง และจัดตั้งเป็นตำบลหนองบัว ของอำเภอชุมแสง
• วันที่ 30 กรกฎาคม 2483 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลคลองขอม อำเภอชุมแสง เป็น ตำบลไผ่สิงห์
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบางเคียน แยกออกจากตำบลท่าไม้ ตั้งตำบลไผ่สิงห์ แยกออกจากตำบลหนองกระเจา
• วันที่ 9 ธันวาคม 2490 แยกพื้นที่ตำบลหนองบัว ตำบลห้วยร่วม และตำบลห้วยใหญ่ ของอำเภอชุมแสง ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอหนองบัว และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอชุมแสง
• วันที่ 8 มิถุนายน 2491 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอท่าตะโกกับอำเภอชุมแสง โดยโอนพื้นที่ตำบลธารทหาร (ยกเว้นหมู่ที่ 1) ของอำเภอท่าตะโก มาขึ้นกับกิ่งอำเภอหนองบัว อำเภอชุมแสง
• วันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2493 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดพิจิตร และจังหวัดนครสวรรค์ โดยโอนพื้นที่ตำบลหนองกลับ อำเภอบางมูลนาก จังหวัดพิจิตร มาขึ้นกับกิ่งอำเภอหนองบัว อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ กับโอนพื้นที่หมู่ 5 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่านั่ง อำเภอโพทะเล จังหวัดพิจิตร ไปขึ้นกับตำบลท่าไม้ อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ และโอนพื้นที่หมู่ 1–2 และ 3 ตำบลเนินมะกอก อำเภอบางมูลนาก จังหวัดพิจิตร ไปขึ้นกับตำบลพิกุล อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์
• วันที่ 21 มิถุนายน 2498 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองชุมแสง โดยขยายให้ครอบคลุมพื้นที่ตำบลชุมแสงทั้งตำบล รวมถึงพื้นที่หมู่ที่ 15, หมู่ 2 บางส่วน ของตำบลเกยไชย และพื้นที่หมู่ 5 บางส่วนของตำบลพิกุล
• วันที่ 22 พฤศจิกายน 2498 โอนพื้นที่หมู่ 15 และหมู่ 2 บางส่วน (ในขณะนั้น) ของตำบลเกยไชย ซึ่งถูกตัดเข้าไปอยู่ในเขตเทศบาลเมืองชุมแสง ไปขึ้นกับตำบลชุมแสง และโอนพื้นที่หมู่ 5 บางส่วน (ในขณะนั้น) ของตำบลพิกุล ซึ่งถูกตัดเข้าไปอยู่ในเขตเทศบาลเมืองชุมแสง ไปขึ้นกับตำบลชุมแสง โดยมีอาณาเขตตรงตามหลักเขตเทศบาล
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอหนองบัว อำเภอชุมแสง เป็น อำเภอหนองบัว
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลไผ่สิงห์ อำเภอชุมแสง
• วันที่ 2 ตุลาคม 2505 ตั้งตำบลฆะมัง แยกออกจากตำบลพิกุล และตั้งตำบลพันลาน แยกออกจากตำบลโคกหม้อ
• วันที่ 1 กันยายน 2507 จัดตั้งสุขาภิบาลทับกฤช ในท้องที่หมู่ 4–6 และหมู่ 14 ตำบลทับกฤช
• วันที่ 27 ตุลาคม 2536 ตั้งตำบลทับกฤชใต้ แยกออกจากตำบลทับกฤช
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลทับกฤช เป็น เทศบาลตำบลทับกฤช ด้วยผลของกฎหมาย

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอชุมแสงแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 12 ตำบล 131 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

ชุมแสง

(Chum Saeng)

-

7.

หนองกระเจา

(Nong Krachao)

14 หมู่บ้าน

2.

ทับกฤช

(Thap Krit)

19 หมู่บ้าน

8.

พันลาน

(Phan Lan)

8 หมู่บ้าน

3.

พิกุล

(Phikun)

10 หมู่บ้าน

9.

โคกหม้อ

(Khok Mo)

8 หมู่บ้าน

4.

เกยไชย

(Koei Chai)

17 หมู่บ้าน

10.

ไผ่สิงห์

(Phai Sing)

10 หมู่บ้าน

5.

ท่าไม้

(Tha Mai)

15 หมู่บ้าน

11.

ฆะมัง

(Khamang)

8 หมู่บ้าน

6.

บางเคียน

(Bang Khian)

14 หมู่บ้าน

12.

ทับกฤชใต้

(Thap Krit Tai)

8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอชุมแสงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 13 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองชุมแสง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลชุมแสงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลทับกฤช ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 3 และบางส่วนของหมู่ที่ 4,5 และ 14 ของตำบลทับกฤช
• องค์การบริหารส่วนตำบลทับกฤช ครอบคลุมพื้นที่ 1–2 และ 6-13 และบางส่วนของหมู่ที่ 4,5 และ 14 ของตำบลทับกฤช (นอกเขตเทศบาลตำบลทับกฤช)
• องค์การบริหารส่วนตำบลพิกุล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพิกุลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกยไชย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกยไชยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าไม้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าไม้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางเคียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางเคียนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกระเจา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองกระเจาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพันลาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพันลานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกหม้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกหม้อทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไผ่สิงห์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไผ่สิงห์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลฆะมัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลฆะมังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทับกฤชใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทับกฤชใต้ทั้งตำบล

ภาพ

• 
  สถานีรถไฟทับกฤช
• 
  สถานีรถไฟคลองปลากด