บลูเทรน

รถไฟประเภทบลูเทรน
	รถนอนบลูเทรนรุ่น 24/25 ทำขบวนรถด่วนพิเศษ"อาเกโบโนะ"
ข้อมูลทั่วไป
ปลายทาง	พ.ศ. 2499
การดำเนินงาน
รูปแบบ	รถนอนและนั่ง
ผู้ดำเนินงาน	การรถไฟแห่งประเทศญี่ปุ่น (อดีต), บริษัท JR ต่าง ๆ
ขบวนรถ	รถนอนบลูเทรนรุ่น 20, 14/15 และ 24/25
ข้อมูลทางเทคนิค
ความเร็ว	110 กิโลเมตรต่อชั่วโมง (68 ไมล์ต่อชั่วโมง)

บลูเทรน (อังกฤษ: Blue Train) (ญี่ปุ่น: ブルートレイン) เป็นชื่อเล่นของตู้รถนั่งและตู้รถนอนของญี่ปุ่น รถไฟบลูเทรนประกอบด้วยห้องนอน โดยห้องนอนหนึ่งห้องมี 4 เตียง(คลาสบี) และห้องนอนหนึ่งห้องมี 1 เตียง (คลาสเอ) ไม่สามารถปรับเป็นรถนั่งได้ โดยปกติในประเทศญี่ปุ่นจะใช้รถบลูเทรนพ่วงเป็นขบวนรถทางไกล โดยใช้หัวรถจักรไฟฟ้าตระกูล EF ตระกูล ED และ หัวรถจักรดีเซลตระกูล DD ทำขบวน โดยให้บริการโดย JR East (ญี่ปุ่น: JR東日本) JR West (ญี่ปุ่น: JR西日本) และ JR Hokkaido (ญี่ปุ่น: JR北海道) รถบลูเทรนมีทั้งหมด 5 รุ่น คือ รุ่น 20(20系) รุ่น 14(14系) รุ่น 15(15系) รุ่น 24(24系) รุ่น 25(25系) ส่วนรถโดยสารรุ่น 12 ไม่นับว่าเป็นบลูเทรน

ประวัติ

รถบลูเทรนนั้นถือกำเนิดครั้งแรกในปี 2499 โดยบลูเทรนที่ออกวิ่งให้บริการครั้งแรกของประเทศญี่ปุ่นจะเป็นรุ่น 20 (20系) เนื่องจากสีที่พ่นลงที่ตัวตู้รถขณะนั้นใช้สีน้ำเงินเป็นหลัก คาดด้วยแถบสีขาวนวลสองเส้นขนาดไปกับตัวรถ จากจุดกำเนิดของบลูเทรนรุ่น 20 นี้เอง จึงทำให้รถโดยสารประเภทเดียวกันที่ถูกสร้างขึ้นมาภายหลัง และออกวิ่งให้บริการประชาชนที่ประเทศญี่ปุ่น ไม่ว่าจะเป็นรุ่น 14(14系), 15(15系), 24(24系), 25(25系) ก็ถูกเรียกว่าบลูเทรนเช่นเดียวกันกับรุ่นที่ผ่านมา ต่อมาในปี 2514 บลูเทรนรุ่นใหม่จึงได้ถือกำเนิดขึ้น โดยรุ่นใหม่นี้มีความแตกต่างจากรุ่น 20 ตรงที่ว่า ไม่ต้องมีรถไฟฟ้ากำลัง (พาวเวอร์ เจเนเรเตอร์ คาร์ - Power Generator Car) เฉพาะก็สามารถวิ่งทำขบวนได้ โดยตู้รถรุ่นใหม่ที่ว่านี้ได้รับการออกแบบมาให้ติดตั้งเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่ใต้ท้องตู้รถโดยสาร อีกทั้งยังสามารถที่จะจ่ายกระแสไฟฟ้าไปเลี้ยงตู้รถที่อยู่ข้างเคียงที่ไม่มีเครื่องกำเนิดกระแสไฟฟ้าได้อีกด้วย ซึ่งบลูเทรนรุ่นใหม่ที่ว่านี้มีชื่อเรียกว่า บลูเทรนรุ่น 14 (14系) นั้นเอง

บลูเทรนรุ่น 14(14系) ที่ผลิตออกมานั้นมีทั้งตู้รถรถนั่งและตู้รถรถนอน โดยแยกชุดกันทำขบวน แต่ในระยะหลังก็ได้นำมาพ่วงทำขบวนร่วมกันก็มีบ้าง เช่นปัจจุบันรถ ฮามานาซุ(Hamanasu)(ญี่ปุ่น: はまなす) วิ่งสายเหนือเชื่อมระหว่างจังหวัดอะโอโมริกับจังหวัดซัปโปโร ทำขบวนโดยรถรุ่น 14 นั่งและนอน ในส่วนตู้รถรถนั่งในประเทศไทยมีให้บริการอยู่ในสายใต้ กรุงเทพ – ตรัง รุ่นนี้เป็นรุ่นที่ผลิตออกมาเพื่อใช้พ่วงเข้ากับรถบลูเทรนอิซึโมะ(Izumo)(ญี่ปุ่น: 出雲) ขบวนที่ 3 (ไป) และ 4 (กลับ) เป็นครั้งแรก โดยมีรถนอนชั้น 1 และชั้น 2 พิเศษทำขบวน ต่อมาเมื่อบริษัทเจอาร์ยกเลิกการให้บริการของบลูเทรนอิซึโมะ(Izumo) ขบวนที่ 3 และ 4 ตู้รถนอนชั้น 1 และชั้น 2 พิเศษนี้ได้ถูกนำไปใช้พ่วงทำขบวนกับรถบลูเทรนอากาซึกิ(Akatsuki)(ญี่ปุ่น: あかつき) แทน โดยในครั้งนี้ได้ทำการปรับปรุงรถบลูเทรนนั่งธรรมดารุ่น 14 ซีรีส์ 0 ให้กลายเป็นรุ่น 14 ซีรีส์ 300 ให้ชื่อว่า Segato ซึ่งเป็นรถนั่งชั้น 2 พิเศษ 3 แถว มีห้องล็อบบี้อยู่ปลายสุดตู้รถให้บริการอยู่เพียงไม่กี่ปีและท้ายสุดในปี 2551 บริษัทเจอาร์ได้ทำการยกเลิกบลูเทรนขบวนอะกาซึกิ(Akatsuki)(ญี่ปุ่น: あかつき) ลง และตู้รถโดยสารทั้งหมดนี้ปัจจุบันได้ถูกแยกสิ้นส่วนทำลายเป็นที่เรียบร้อยแล้ว เหลือไว้เพียงแต่รูปภาพและโมเดลให้ดูต่างหน้าเท่านั้น

บลูเทรนขบวนแรกที่ให้บริการในญี่ปุ่นคือบลูเทรนอะซากาเซะ(Asakaze)(ญี่ปุ่น: あさかぜ) วิ่งระหว่างโตเกียว-ฮากาตะในปี 2499 โดยใช้รถปรับอากาศบลูเทรนรุ่น20 ทำขบวน และมีผู้นิยมใช้เป็นจำนวนมากจึงทำให้เกิดบลูเทรนมากถึง 26 สาย

ต่อมาในปี 2507 ญี่ปุนได้เปิดบริการชินกันเซ็นขึ้น ความจำเป็นของรถบลูเทรนจึงค่อยๆลดลงและถูกยกเลิกไปทีละขบวน

ขบวนอะซากาเซะ(Asakaze) (ญี่ปุ่น: あさかぜ) ถูกยกเลิกการวิ่งไปในวันที่ 13 มีนาคม 2548

ขบวนรถบลูเทรนที่เคยให้บริการในญี่ปุ่น

โฮกูโตเซ (Hokutosei) (ญี่ปุ่น: 北斗星) วิ่งระหว่างโตเกียว(สถานีอุเอโนะ)-ซัปโปโร (ยกเลิกปี 2015)
ทไวไลต์เอ็กซ์เพรซ (Twilight Express) (ญี่ปุ่น: トワイライトエクスプレス) วิ่งระหว่างโอซากะ -ซัปโปโร (ยกเลิกปี 2015)
แคสซิโอเปีย (Cassiopeia) (ญี่ปุ่น:カシオペア)วิ่งระหว่างโตเกียว(สถานีอุเอโนะ)-ซัปโปโร(ยกเลิกปี 2016)
อาเกโบโนะ (Akebono) (ญี่ปุ่น:あけぼの)วิ่งระหว่างโตเกียว (สถานีอุเอโนะ)-อาโออิโมริ โดยวิ่งไปทางสายหลักอุเอะซึ (ยกเลิกปี 2014)
โฮกุริกุ (Hokuriku) (ญี่ปุ่น:北陸) วิ่งจากโตเกียว(สถานีอุเอะโนะ)-คานาซาวะ (ยกเลิกปี 2010)
นิฮงไก (Nihonkai) (ญี่ปุ่น:日本海)วิ่งจากโอซากะ-อาโออิโมริ(ยกเลิกปี 2013)
ฟูจิ (Fuji) (富士) วิ่งจากโตเกียว ไป โออิตะ (ยกเลิกปี 2009)
ฮายาบูซะ (Hayabusa) (はやぶさ) วิ่งจากโตเกียว ไป คุมาโมโตะ (ยกเลิก2009)
อาซากาเซะ (Asakaze) (あさかぜ) วิ่งจากโตเกียว ไป ชิโมโนเซกิ(ยกเลิกปี2005)
ซากุระ (Sakura) (さくら) วิ่งจากโตเกียว ไป นางะซากิ (ยกเลิกปี 2005)
อากัตสึกิ (Akatsuki) (あかつき) วิ่งจาก เกียวโต ไป นางะซากิ (ยกเลิกปี 2008)
นาฮะ (Naha) (なは) วิ่งจาก เกียวโต ไป คุมาโมโตะ (ยกเลิกปี 2008)
ซูอิเซ (Suisei) (彗星) วิ่งจาก เกียวโต ไป มินามิ มิยาซากิ (ยกเลิกปี 2005)

ขบวนNaha
และAkatsuki
ขบวนAkebono
ขบวนAsakaze
ขบวนFuji
และHayabusa
ขบวนIzumo
ขบวนHokutosei
ขบวนNihonkai
ขบวนSakura

ขบวนรถด่วนบลูเทรนที่เคยให้บริการ

ฮามานาสึ (Hamanasu) (はまなす) วิ่งจากอาโอโมริ ไปยังเมือง ซัปโปโร (ยกเลิกปี2559) รถไฟบางส่วนได้นำมาไทยเพื่อดัดแปลงเป็นรถท่องเที่ยว
กิงงะ (Ginga) (銀河) วิ่งจากโตเกียวไปยังโอซากะ (ยกเลิกปี 2008)

ชนิดตู้รถโดยสารของบลูเทรน

หน้าตาของตู้รถไฟภายนอก

รถบลูเทรนที่วิ่งทำขบวนนั้นสามารถแบบชนิดตู้รถได้ดังต่อไปนี้

บลูเทรนคาดแถบเงิน 2 เส้นประตูบานพับ
บลูเทรนคาดแถบขาว 2 เส้นประตูบานพับ
บลูเทรนคาดแถบขาว 2 เส้นประตูบานพับ
บลูเทรนคาดแถบทอง 3 เส้นประตูบานพับ
บลูเทรนคาดแถบทอง 3 เส้นประตูบานเลื่อน

บลูเทรนรุ่นคาดแถบขาวหรือเงินนี้เป็นบลูเทรนยุคแรกของรุ่น มีความเก่าแก่ที่สุดในบรรดาบลูเทรนรุ่น 24 และ 25 โดยในยุคแรกเตียงที่ติดตั้งอยู่ในห้องโดยสารนั้นจะเป็นแบบ 3 ชั้น ต่อมาได้มีการปรับให้เหลือเพียงแค่ 2 ชั้นเหมือนที่เห็นในปัจจุบัน บลูเทรนคาดแถบขาวนี้ต่อมาบางส่วนได้ถูกนำมาดัดแปลงเป็นบลูเทรนคาดทองประตูบานเลือนและนำไปพ่วงทำขบวนกับขบวนรถ ฮกกุโตเซ อะเกโบโน่ นิฮงไก ฮามานะสึ

สัญลักษณ์ตู้นอนชั้นB

สัญลักษณ์ของตู้นอนชั้นB
สัญลักษณ์	ลักษณะที่นอน	รถไฟที่สามารถพบได้
★	ที่นอน 3ชั้น	รถนอนรุ่น20 รถนอนรุ่น14และ24รุ่นเดิม
★★	ที่นอน 3ชั้น	รถไฟรุ่น583
★★★	ที่นอน 2ชั้น	รถนอนรุ่น 14,15และ24,25 หลังการปรับปรุงแล้ว
★★★★	ห้อง 4คนแบบส่วนตัว	Ohane14 700 และOhane24 700

การอ่านทะเบียนรถ

ตัวอักษรตัวแรก

オ = O มีน้ำหนักประมาณ 32.5 – 37.5 ตัน
ス = SU มีน้ำหนักประมาณ 37.5 – 42.5 ตัน
マ = MA มีน้ำหนักประมาณ 42.5 – 47.5 ตัน
カ = KA มีน้ำหนักมากกว่า 47.5 ตัน

ตัวอักษรตัวที่สอง

ロ = RO ตู้นอนชั้น A
ハ = HA ตู้นอนชั้น B หรือ ตู้ลอบบี้
シ = SHI ตู้หน่ายอาหาร
二 = NI รถมีห้องสัมภาระและตู้ปั่นไฟ
フ = FU รถที่มีห้องสำหรับเจ้าหน้าที่ไว้ควบคุมระบบการทำงานของตัวรถ
ロネ = RONE ตู้นอนชั้น A
ハネ = HANE รถนอนชั้น B

ในประเทศไทย

การรถไฟแห่งประเทศไทยได้รับมอบรถบลูเทรนที่ใช้แล้วจากประเทศญี่ปุ่นโดยไม่คิดค่าตอบแทนจำนวนทั้งสิ้น 62 คัน แบ่งเป็น 3 ชุด ได้แก่ ชุดที่ 1 ปี พ.ศ. 2547 จำนวน 20 คัน จากบริษัท JR-West ชุดที่ 2 ปี พ.ศ. 2551 จำนวน 32 คัน จากบริษัท JR-West และชุดที่ 3 ปี พ.ศ. 2559 จำนวน 10 คัน จากบริษัท JR-Hokkaido โดยนำมาทำการปรับความกว้างล้อ (Regauge) จาก 1067 มิลลิเมตร ตามมาตรฐานทางรถไฟญี่ปุ่น เป็น 1000 มิลลิเมตร ตามมาตรฐานทางรถไฟในประเทศไทยและภูมิภาคอาเซียน และปรับปรุงเล็กน้อย

รถบลูเทรนที่ได้รับมอบจากบริษัท JR-West เคยใช้เป็นรถไฟด่วนพิเศษ ไปมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ ราชพฤกษ์ 2549 เรียกว่า ขบวนรถด่วนพิเศษราชพฤกษ์ หรือขบวนพิเศษโดยสารที่ 963/964 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายน 2549 - 31 มกราคม 2550 ในปัจจุบันการรถไฟแห่งประเทศไทยยุติการให้บริการรถบลูเทรนแล้ว เนื่องจากตัวรถที่เริ่มชำรุดและเก่า ประกอบกับค่าบำรุงรักษาใช้จ่ายมาก จึงได้ทำการยกเลิกไปเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2559 โดยให้โดยสารครั้งสุดท้ายในขบวน 13/14 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ หลังจากยกเลิกรถบลูเทรนแล้ว ขบวน13/14 ใช้ตู้โดยสารรุ่น ฮุนได(บนอ.ป),โตกิว(บนท.ป),แดวูรุ่นเก่า(บนท.ป) แทนบลูเทรน ปัจจุบันการรถไฟฯ ได้นำรถบลูเทรนบางส่วนไปใช้งานเป็นรถเสริมในบางขบวน รวมถึงนำไปดัดแปลงเป็นรถจัดเฉพาะปรับอากาศ (บจพ.ป.) จำนวน 3 คัน และล่าสุดได้นำรถบลูเทรนจำนวน 16 คันมาปรับปรุงใหม่ในสีเทาแดง และดัดแปลงระบบเพื่อใช้งานร่วมกับรถไฟฟ้ากำลังปรับอากาศ (บฟก.ป.) เพื่อลดมลพิษในการนำขบวนรถขึ้นสถานีกลางกรุงเทพอภิวัฒน์ต่อไป

รถบลูเทรนที่ได้รับมอบจากบริษัท JR-Hokkaido ในปี พ.ศ. 2559 เป็นรถนั่งปรับอากาศทั้ง 10 คัน แบ่งเป็นรุ่น Oha 14 จำนวน 5 คัน และรุ่น Suhafu 14 จำนวน 5 คัน ปัจจุบันอยู่ในโครงการดัดแปลงเป็นรถไฟท่องเที่ยวชุดแรกของ รฟท.ตามนโยบายของรัฐบาล ซึ่งจะนำมาใช้ในเส้นทาง กรุงเทพ-น้ำตก และ เชียงใหม่-ลำปาง

หมายเลขและรุ่นรถที่ได้รับมอบมา

จากบริษัท JR-West ปี พ.ศ. 2547 จำนวน 20 คัน

Oha 14 หมายเลข 74-76,78-81
Ohafu 15 หมายเลข 21
Ohane 14 หมายเลข 33
Ohane 15 หมายเลข 10,11,25
Suhanefu 14 หมายเลข 25,50
Suhanefu 15 หมายเลข 5,6,9,10,11,13

จากบริษัท JR-West ปี พ.ศ. 2551 จำนวน 32 คัน

Ohane 25 หมายเลข 76,162,163,165,168,170,171,174,186,187,188,192,193,194,195,197,199,200,205
Ohanefu 15 หมายเลข 8,15,17,18,137,139,148,301,302,302
Orone 25 หมายเลข 302,304
Suha 25 หมายเลข 301

จากบริษัท JR-Hokkaido ปี พ.ศ. 2559 จำนวน 10 คัน

Oha 14 หมายเลข 503,507,508,510,531
Suhafu 14 หมายเลข 506,509,551,555,556

อ้างอิง