ข้ามไปเนื้อหา

ภาษาชูวัช

แก้ไขลิงก์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก ภาษาชูวาส)
ภาษาชูวัช
Chăvashla
Чӑвашла
ออกเสียง[tɕəʋaʃˈla]
ประเทศที่มีการพูดประเทศรัสเซีย
ภูมิภาคแคว้นวอลกา
ชาติพันธุ์ชาวชูวัช
จำนวนผู้พูด1,042,989 คน  (2010 census)[1]
ตระกูลภาษา
เตอร์กิก
  • Oghur (Lir)
    • ภาษาชูวัช
ระบบการเขียนอักษรซีริลลิก
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ สาธารณรัฐชูวัช (รัสเซีย)
รหัสภาษา
ISO 639-1cv
ISO 639-2chv
ISO 639-3chv
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ภาษาชูวัช (ชูวัช: Чӑвашла, ทับศัพท์ Chăvashla, แม่แบบ:IPA-cv)[a] เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิก ใช้พูดในบริเวณเทือกเขายูรัลทางตอนกลางของรัสเซีย เป็นภาษาราชการของสาธารณรัฐชูวัชในประเทศรัสเซีย มีผู้พูดราว 2 ล้านคน ภาษานี้เป็นภาษาเดียวในสาขาOghur ในกลุ่มภาษาเตอร์กิกที่ยังมีผู้พูด[2] ภาษาที่มีอิทธิพลต่อภาษาชูวัชได้แก่ ภาษาตาตาร์ ภาษากลุ่มฟินโน-อูกริก ภาษารัสเซีย ภาษามารี ภาษามองโกเลีย ภาษาอาหรับ และภาษาเปอร์เซีย

แต่โบราณ ภาษาชูวัชเขียนด้วยอักษรออร์คอน เปลี่ยนเป็นอักษรอาหรับเมื่อเข้ารับอิสลาม เมื่อถูกยึดครองโดยมองโกเลีย ระบบการเขียนได้หายไป อักษรแบบใหม่ถูกประดิษฐ์ขึ้นโดย อีวาน ยาคอฟเลวิช ยาคอฟเลฟ ใน พ.ศ. 2416 จน พ.ศ. 2481 จึงเปลี่ยนมาเขียนด้วยอักษรซีริลลิก โดยใช้ตัวอักษรทั้งหมดจากชุดตัวอักษรรัสเซียและเพิ่มอักษรของตนเอง 4 ตัว: Ӑ, Ӗ, Ҫ และ Ӳ

ประวัติ

[แก้]

ภาษาชูวัชเป็นภาษาแตกต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกอื่นๆมากและไม่สามารถเข้าใจได้กับผู้พูดภาษากลุ่มเตอร์กิกอื่นๆคาดว่าภาษาแม่ของภาษานี้ที่ใช้พูดโดยชาวบุลการ์ในยุคกลางแตกต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกสมัยใหม่อื่นๆและจัดเป็นภาษาพี่น้องของภาษาเตอร์กิกดั้งเดิมมากกว่าจะเป็นภาษาลูกหลาน ภาษาที่ใกล้เคียงที่สุดคือภาษาฮันนิกที่เป็นภาษาตายไปแล้ว ก่อนหน้านี้มีนักวิจารณ์เสนอว่าภาษาชูวัชไม่ใช่ภาษากลุ่มเตอร์กิกแต่เป็นกลุ่มภาษาฟินโน-ยูกริกที่ถูกทำให้เป็นแบบภาษากลุ่มเตอร์กิก[3]

แสตมป์ของสหภาพโซเวียตแสดงภาพชาวชูวัช

ระบบการเขียน

[แก้]

ปัจจุบัน

[แก้]
А а Ӑ ӑ Б б В в Г г Д д Е е Ё ё
Ӗ ӗ Ж ж З з И и Й й К к Л л М м
Н н О о П п Р р С с Ҫ ҫ Т т У у
Ӳ ӳ Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ
Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я

การทับศัพท์อักษรชูวัช [4]

ชื่อ สัทอักษรสากล KNAB [5] 1995 ALA-LC[6] 1997 Edward Allworth[7] 1971 ISO

ระบบ A

ISO

ระบบ B

Turkkălla[8] Ivanof CVLat 1.1

2007 [9]

หมายเหตุ
А а а /a/~/ɑ/ a a a a a a a a
Ӑ ӑ ӑ /ɤ̆/, /ə/, /ɒ/ ä ă ă ă ĭ ah ă/ò a'
Б б бӑ /b/ b b b b b b b b เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
В в вӑ /ʋ/~/w/, /v/ (ในคำยืมที่ไม่ใช่ภาษาชูวัช) v v v v v v v v
Г г гӑ /ɡ/ g g g g g g g g เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Д д дӑ /d/ d d d d d d d d เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Е е е /ɛ/ ye-, -e- e e, je e e -e-, ye- je e, je/ye
Ё ё ё /jo/ หรือ /ʲo/ yo ë ë ë yo yo jo jo/yo เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Ӗ ӗ ӗ /ɘ/ (ɘ~ø) ĕ ĕ ö ĕ ĭ̇ eh ĕ/ö e'
Ж ж жӑ /ʒ/ zh zh ž ž zh j q sh (š) เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
З з зӑ /z/ z z z z z z zh s เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
И и и /i/ i i i i i i i i
Й й йӑ /j/ y ĭ j j j y j j
К к кӑ /k/, /kʲ/ (c), /k̬ʲ/ (gʲ, ɟ) k k k k k k k k
Л л лӑ /l/~/ɫ/, /lʲ/ (ʎ) l l l l l l l l, lĭ/l' l'
М м мӑ /m/ m m m m m m m m
Н н нӑ /n/, /nʲ/ (ɲ) n n n n n n n n, nĭ/n' n'
О о о /o/ o o o o o o o o เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
П п пӑ /p/, /p̬/ (b) p p p p p p p p
Р р рӑ /r/~/ɾ/ r r r r r r r r r'
С с сӑ /s/, /s̬/ (z) s s s s s s s s
Ҫ ҫ ҫӑ /ɕ/, /ɕ̬/ (ʑ) s' ś ś ş ş́ c ş/ś s'
Т т тӑ /t/, /tʲ/, /t̬ʲ/ (dʲ), /t̬/ (d) t t t t t t t t, tĭ/t'
У у у /u/, /̯u/ (o) u u u u u u u u
Ӳ ӳ ӳ /y/ ü u̇ ü ű ü uh ü u'
Ф ф фӑ /f/, /̯f̬/ (v) f f f f f f f f เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Х х хӑ /χ/, /χʲ/, /χ̃/ (ɣ), /χ̃ʲ/ (ɣʲ) kh kh h h x h x h/x
Ц ц цӑ /ts/, /ʦ̬/ (dz) ts t͡s c c cz, c z ts/z เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Ч ч чӑ /tɕ/, /ʨ̬/ (ʥ) ch ch č č ch ç ch tś/c
Ш ш шӑ /ʃ/, /ʃ̬/ (ʒ) sh sh š š sh ş sh (š)
Щ щ щӑ /ɕː/
/ɕt͡ɕ/ 		shch shch šč ŝ shh th śç, ş เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย
Ъ ъ хытӑлӑх палли – ″ " ʺ `` j เฉพาะคำยืมจากภาษารัสเซีย ตั้งหลังพยัญชนะ ทำหน้าที่เป็น "สละหลังเงียบ"; puts a distinct j sound in front of the following iotified: Е, Ё, Ю, Я vowels with no palatalization of the preceding consonant
Ы ы ы /ɯ/ ï y y y y' ı y y เฉพาะตอนต้นของคำ, 1-2 ตัวอักษร
Ь ь ҫемҫелӗх палли /ʲ/ ' ′ ' / j ʹ ` ĭ/' ตั้งหลังพยัญชนะ ทำหน้าที่เป็น "สระหน้าเงียบ", slightly palatalizes the preceding consonant
Э э э /e/ ë ė è, e è e` e e e เฉพาะตัวอักษรแรก
Ю ю ю /ju/ หรือ /ʲu/ yŭ ͡iu ju û yu ju ju ju/yu, ‘u
Я я я /ja/ หรือ /ʲa/ yă ͡ia ja â ya ja ja ja/ya, ‘a

พ.ศ. 2416 - 2481

[แก้]

อักษรสำหรับภาษาชูวัชสมัยใหม่ปรับปรุงขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2416 โดยอีวาน ยาคอฟเลวิช ยาคอฟเลฟ[10]

а е ы и/і у ӳ ӑ ӗ й в к л ԡ м н ԣ п р р́ с ҫ т т̌ ꚋ х ш

ใน พ.ศ. 2481 จึงปรับเปลี่ยนมาสู่รูปแบบที่ใช้ในปัจจุบัน

ระบบก่อนหน้านี้

[แก้]

ระบบการเขียนที่เก่าแก่ที่สุดคืออักษรออร์คอนซึ่งหายสาบสูญไปเมื่อบริเวณนี้ได้รับอิทธิพลจากศาสนาอิสลามโดยหันมาใช้อักษรอาหรับแทน เมื่อชาวมองโกลรุกรานเข้ามา การเขียนจึงหยุดชะงักจนถึงสมัยซาร์ปีเตอร์มหาราช ชาวชูวัชต้องใช้ภาษารัสเซียในการศึกษา[11][12]

สัทวิทยา

[แก้]

พยัญชนะ

[แก้]
ริมฝีปาก ฟัน/
ปุ่มเหงือก 		หลัง-
ปุ่มเหงือก 		เพดานแข็ง เพดานแข็งอ่อน
หยุด p (п) t (т) tɕ (ч) k (к)
เสียดแทรก s (c) ʃ (ш) ɕ (ҫ) x (x)
นาสิก m (м) n (н)
เปิด ʋ (в) l (л) j (й)
รัว r (p)
  • /x/ สามารถออกเสียงเป็นหน่วยเสียงย่อยของ [ɣ]

สระ

[แก้]

รายงานจาก Krueger (1961) หน่วยเสียงของภาษาชูวัชเป็นไปตามนี้:

หน้า หลัง
ไมห่อ ห่อ ไม่ห่อ ห่อ
สูง i (и) y (ӳ) ɯ (ы) u (у)
ต่ำ e (е) ø̆ (ӗ) a (а) ŏ (ӑ)

András Róna-Tas (1997)[13] ได้เสนอหน่วยเสียงนี้กับข้อมูลเพิ่มเติมจาก Petrov (2001) ไว้ดังนี้

หน้า หลัง
ไม่ห่อ ห่อ ไม่ห่อ ห่อ
สูง i (и) y (ӳ) ɯ (ы) u (у)
กลาง-ปิด ӗ (ĕ) ɤ̆ (ӑ)
กลาง-เปิด ɛ (е)
ต่ำ a (а)

สำเนียง

[แก้]

ภาษาชูวัชมีสองสำเนียงคือสำเนียงวิรยัลหรือสำเนียงบน (มีเสียง o และ u) กับสำเนียงอนาตรีหรือสำเนียงล่าง (ไม่มีเสียง o ใช่เสียง u แทน) ภาษาเขียนขึ้นกับทั้งสำเนียงบนและสำเนียงล่าง ภาษาตาตาร์และกลุ่มภาษาฟินนิกมีอิทธิพลต่อภาษาชูวัชเช่นเดียวกับภาษารัสเซีย ภาษามารี ภาษามองโกเลีย ภาษาอาหรับและภาษาเปอร์เซีย

ไวยากรณ์

[แก้]

ภาษาชูวัชเป็นภาษารูปคำติดต่อ มีปัจจัยจำนวนมากแต่ไม่มีอุปสรรค คำคำหนึ่งอาจมีปัจจัยจำนวนมากและใช้ปัจจัยเพื่อสร้างคำใหม่ได้ หรือใช้เพื่อแสดงหน้าที่ทางไวยากรณ์ของคำคำนั้น

นามและคุณศัพท์

[แก้]

คำนามภาษาชูวัชจะมีการลงท้ายเพื่อบอกบุคคลและความเป็นเจ้าของ มีปัจจัยของนามทั้งสิ้น 6 การก

กริยา

[แก้]

คำกริยาของภาษาชูวัชแสดงบุคคล กาล มาลาและจุดมุ่งหมาย

การเปลี่ยนเสียงสระ

[แก้]

เป็นหลักการที่พบได้ทั่วไปในรากศัพท์ของภาษาชูวัช ภาษาชูวัชแบ่งสระเป็นสองแบบคือสระหน้าและสระหลัง การเปลี่ยนเสียงสระอยู่บนหลักการว่าในคำคำหนึ่งจะไม่มีทั้งสระหลังและสระหน้าอยู่ด้วยกัน

คำประสมถือว่าเป็นคำเอกเทศคำหนึ่งที่ต้องคำนึงถึงการเปลี่ยนเสียงสระ แต่จะไม่ใช้การเปลี่ยนเสียงสระกับคำยืมจากภาษาอื่น และมีคำดั้งเดิมในภาษาชูวัชบางคำไม่เป็นไปตามกฎการเปลี่ยนเสียงสระ

การเรียงคำ

[แก้]

เป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา

คำศัพท์

[แก้]

ตัวเลข:

  • 1 – пӗрре pĕrre, пӗр pĕr
  • 2 – иккӗ ikkĕ, икӗ ikĕ, ик ik
  • 3 – виҫҫӗ vişşĕ, виҫӗ vişĕ, виҫ viş
  • 4 – тӑваттӑ tăvattă, тӑватӑ tăvată, тӑват tăvat
  • 5 – пиллӗк pillĕk, пилӗк pilĕk
  • 6 – улттӑ ulttă, แม่แบบ:IPA-cv, ултӑ ultă, แม่แบบ:IPA-cv, улт ult, แม่แบบ:IPA-cv/แม่แบบ:IPA-cv
  • 7 – ҫиччӗ şiccĕ, แม่แบบ:IPA-cv, ҫичӗ şicĕ, แม่แบบ:IPA-cv, ҫич şic, แม่แบบ:IPA-cv
  • 8 – саккӑр sakkăr, แม่แบบ:IPA-cv, сакӑр sakăr, แม่แบบ:IPA-cv
  • 9 – тӑххӑр tăhhăr, тӑхӑр tăhăr
  • 10 – вуннӑ vunnă, вун vun
  • 11 – вун пӗр vun pĕr
  • 12 – вун иккӗ vun ikkĕ, вун икӗ vun ikĕ, вун ик vun ik
  • 13 – вун виҫҫӗ vun vişşĕ, вун виҫӗ vun vişĕ, вун виҫ vun viş
  • 14 – вун тӑваттӑ vun tăvattă, вун тӑватӑ vun tăvată, вун тӑват vun tăvat
  • 15 – вун пиллӗк vun pillĕk, вун пилӗк vun pilĕk
  • 16 – вун улттӑ vun ulttă, вун ултӑ vun ultă, вун улт vun ult
  • 17 – вун ҫиччӗ vun şiccĕ, вун ҫичӗ vun şicĕ
  • 18 – вун саккӑр vun sakkăr, вун сакӑр vun sakăr
  • 19 – вун тӑххӑр vun tăhhăr, вун тӑхӑр vun tăhăr
  • 20 – ҫирӗм şirĕm
  • 30 – вӑтӑр vătăr
  • 40 – хӗрӗх hĕrĕh
  • 50 – аллӑ allă, алӑ ală, ал al
  • 60 – утмӑл utmăl
  • 70 – ҫитмӗл şitmĕl
  • 80 – сакӑрвуннӑ sakărvunnă, сакӑрвун sakărvun
  • 90 – тӑхӑрвуннӑ tăhărvunnă, тӑхӑрвун tăhărvun
  • 100 – ҫӗр şĕr
  • 1000 – пин pin
  • 834236 - сакӑр ҫӗр вӑтӑр тӑватӑ пин те ик ҫӗр вӑтӑр улттӑ sakăr şĕr vătăr tăvată pin te ik şĕr vătăr ulttă, แม่แบบ:IPA-cv, сакӑр ҫӗр вӑтӑр тӑватӑ пин те ик ҫӗр вӑтӑр ултӑ sakăr şĕr vătăr tăvată pin te ik şĕr vătăr ultă

หมายเหตุ

[แก้]
  1. ↑ อาจสะกดเป็น Chăvash, Chuwash, Chovash, Chavash, Çovaş, Çuvaş หรือ Çuwaş

อ้างอิง

[แก้]
เฉพาะ
  1. ↑ "Population of the Russian Federation by Languages (in Russian)" (PDF). gks.ru. Russian Bureau of Statistics. คลังข้อมูลเก่าเก็บจาก[Перепись-2010 แหล่งเดิม]เมื่อ 2019-12-10. สืบค้นเมื่อ 1 November 2017. {{cite web}}: ตรวจสอบค่า |url= (help)
  2. ↑ [1] Chuvash is the sole living representative of the Bulgharic branch, one of the two principal branches of the Turkic family.
  3. ↑ Encyclopædia Britannica (1997)
  4. ↑ Transliteration of Chuvash writing system (2006-10-19). "Wayback Machine" (PDF). เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 19 October 2006. สืบค้นเมื่อ 2021-08-04.
  5. ↑ "KNAB: kohanimeandmebaasi avaleht". www.eki.ee. สืบค้นเมื่อ 2021-08-04.
  6. ↑ "ALA-LC Romanization Tables". www.loc.gov. สืบค้นเมื่อ 2021-08-04.
  7. ↑ Allworth, Edward (1971-12-31). Nationalities of the Soviet East Publications and Writing Systems. doi:10.7312/allw92088. ISBN 9780231886963.
  8. ↑ "cvlat2 - СVLat". sites.google.com. สืบค้นเมื่อ 2021-08-04.
  9. ↑ "Chuvash Latin Script". chuvash.org.
  10. ↑ "Telegram to the Chairman of the Simbirsk Soviet". สืบค้นเมื่อ 30 August 2010.
  11. ↑ "Древнечувашская руническая письменность". Трофимов А.А. Национальная библиотека Чувашской Республики.
  12. ↑ "Язык – основа национальной культуры". Национальная библиотека Чувашской Республики.
  13. ↑ András Róna-Tas. "Nutshell Chuvash" (PDF). Erasmus Mundus Intensive Program Turkic languages and cultures in Europe (TLCE). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 7 August 2011. สืบค้นเมื่อ 31 August 2010.
ทั่วไป
  • Čaušević, Ekrem (2002). "Tschuwaschisch. in: M. Okuka (ed.)" (PDF). Lexikon der Sprachen des Europäischen Ostens. Klagenfurt: Wieser. Enzyklopädie des europäischen Ostens 10: 811–815. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 9 March 2006. สืบค้นเมื่อ 31 August 2010.
  • Dobrovolsky, Michael (1999). "The phonetics of Chuvash stress: implications for phonology". Proceedings of the XIV International Congress of Phonetic Sciences, 539–542. Berkeley: University of California.
  • Johanson, Lars & Éva Agnes Csató, ed. (1998). The Turkic languages. London: Routledge.
  • Lars Johansen (1998). "The history of Turkic". Johanson & Csató. Encyclopædia Britannica Online CD 98. pp. 81–125. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-04-08. สืบค้นเมื่อ 5 September 2007.
  • Lars Johanson (1998). "Turkic languages".
  • Lars Johanson (2000). "Linguistic convergence in the Volga area". Gilbers, Dicky & Nerbonne, John & Jos Schaeken (ed.). Languages in contact Amsterdam & Atlanta: Rodopi. pp. 165–178 (Studies in Slavic and General linguistics 28.).
  • Johanson, Lars (2007). Chuvash. Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier.
  • Krueger, John (1961). Chuvash Manual. Indiana University Publications.
  • Paasonen, Heikki (1949). Gebräuche und Volksdichtung der Tschuwassen. edited by E. Karabka and M. Räsänen (Mémoires de la Société Finno-ougrinenne XCIV), Helsinki.
  • Петров, Н. П (2001). "Чувашская письменность новая". Краткая чувашская энциклопедия. – Чебоксары. pp. С. 475–476. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-03-11. สืบค้นเมื่อ 2022-03-08.
  • Алос-и-Фонт, Эктор (2015). Преподавание чувашского языка и проблема языкового поведения родителей. Чувашский государственный институт гуманитарных наук.

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาชูวัช
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ภาษาชูวัช&oldid=11414503"