คริสต์ศักราช

คริสต์ศักราช (Christian Era) หรือที่เรียกอีกอย่างว่า สากลศักราช หรือศักราชร่วม (Common Era: CE) ย่อว่า ค.ศ. เป็นระบบนับปีปฏิทินที่ใช้ในปฏิทินจูเลียนและปฏิทินเกรกอเรียน ในภาษาละตินยุคกลางเรียกว่า Anno Domini (AD) ซึ่งแปลว่า "ในปีแห่งพระเจ้า" หรือ "ในปีแห่งพระเจ้าของเรา" มาจากวลีเต็มว่า "anno Domini nostri Jesu Christi" แปลว่า "ในปีแห่งพระเยซูคริสต์ องค์พระผู้เป็นเจ้าของเรา" ระบบนี้เริ่มนับจากปี ค.ศ. 1 (AD 1) ซึ่งตามประเพณีเชื่อว่าเป็นปีการประสูติของพระเยซู ปีก่อน ค.ศ. 1 เรียกว่า ก่อนคริสต์ศักราช (Before Christ: BC) หรือก่อนศักราชร่วม (Before Common Era: BCE) โดยไม่มีปี 0 ในระบบนี้ ดังนั้น ปี 1 ก่อนคริสต์ศักราชจะตามด้วยปี ค.ศ. 1 ทันที

คำว่า "คริสต์ศักราช" เป็นคำที่บัญญัติขึ้นในภาษาไทยเพื่อใช้เรียกระบบปีที่นับตามการประสูติของพระเยซู แสดงให้เห็นถึงความพยายามในการสร้างคำศัพท์ที่สื่อความหมายใกล้เคียงกับ Anno Domini โดยที่คนไทยสามารถเข้าใจได้ง่าย อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบัน การใช้คำว่า "คริสต์ศักราช" หรือ ค.ศ. ในภาษาไทยไม่ได้จำกัดอยู่เฉพาะในบริบททางศาสนาคริสต์เท่านั้น แต่ใช้กันอย่างแพร่หลายในการอ้างอิงปีในระบบสากล ในขณะที่ในระดับสากลมีแนวโน้มที่จะใช้คำว่า Common Era (CE) แทน Anno Domini (AD) เพื่อความเป็นกลางทางศาสนาและการยอมรับในวงกว้าง ในประเทศไทยก็มีการเสนอให้ใช้คำว่า "สากลศักราช" (ส.ศ.) หรือ "ศักราชร่วม" เพื่อแปล Common Era แต่ยังไม่เป็นที่แพร่หลายเท่ากับการใช้ ค.ศ.

หลายคนในประเทศไทยอาจเข้าใจผิดว่า CE หมายถึง Christian Era ซึ่งไม่ถูกต้อง เนื่องจาก CE แท้จริงหมายถึง Common Era คำว่า Christian Era มีหลายความหมายในบริบทที่ต่างกัน เช่น ยุคหลังการเผยแพร่ศาสนาคริสต์ในแต่ละภูมิภาค ยุคของคริสตจักรในศาสนวิทยา หรือปฏิทินยุคต่างๆ เช่น Dionysian Era, Era of the Martyrs หรือ Incarnation Era ในทางตรงกันข้าม Common Era หรือ Vulgar Era มีความหมายกว้างกว่าที่ใช้แยกปฏิทินเกรกอเรียนที่ใช้กันอย่างแพร่หลายออกจากปฏิทินอื่นๆ คำว่า 'vulgar' ในอดีตหมายถึง 'ของประชาชนทั่วไป' โดยไม่มีความหมายในเชิงลบ

ประวัติความเป็นมา

ระบบนี้คิดค้นโดยไดโอนีซีอุสเอ็กซิกูอุส (Dionysius Exiguus) หรือไดโอไนซัสผู้นอบน้อม ในปี ค.ศ. 525 เพื่อใช้แทนศักราชของมรณสักขี (Era of the Martyrs) ซึ่งเป็นระบบนับปีที่เริ่มจากการขึ้นครองราชย์ของจักรพรรดิดิโอคลีเชียนในปี ค.ศ. 284 ผู้ซึ่งเป็นที่รู้จักในการกดขี่ข่มเหงชาวคริสต์อย่างรุนแรง ต่อมา นักบุญบีด (Bede) นำระบบนี้มาใช้ในประเทศอังกฤษเมื่อ ค.ศ. 731 และริเริ่มการนับปีก่อนการประสูติของพระเยซู (ปีก่อนคริสตกาล) ทำให้ระบบศักราชดังกล่าวเริ่มแพร่หลายในยุโรป

การใช้งานในปัจจุบัน

ปัจจุบัน มีการใช้คำว่า Common Era (CE) และ Before Common Era (BCE) แทน Anno Domini (AD) และ Before Christ (BC) เพื่อความเป็นกลางทางศาสนา ทำให้สามารถใช้ได้กว้างขวางในบริบททางวิชาการและวัฒนธรรมที่หลากหลาย การใช้ CE เริ่มปรากฏครั้งแรกในหนังสือของโจฮันเนส เคปเลอร์ เมื่อ ค.ศ. 1615 ด้วยภาษาละตินว่า "vulgaris aerae" และต่อมาปรากฏในภาษาอังกฤษว่า "Vulgar Era" เมื่อ ค.ศ. 1635 ส่วนคำว่า "Common Era" พบได้เก่าแก่ที่สุดใน ค.ศ. 1708

ในภาษาไทย

นอกจากคำว่า "คริสต์ศักราช" แล้ว ยังมีการเสนอให้ใช้คำว่า "สากลศักราช" (ส.ศ.) หรือ "ศักราชร่วม" เพื่อแปล Common Era โดยราชบัณฑิตยสภาได้เสนอให้ใช้คำย่อ ส.ศ. สำหรับ Common Era (CE) ทั้งนี้ ระบบ ส.ศ. มีจำนวนปีเท่ากับ ค.ศ. เช่น ปี ส.ศ. 1 ตรงกับ ค.ศ. 1 อย่างไรก็ตาม ชื่อภาษาไทยของ "Common Era" ยังไม่มีการบัญญัติอย่างเป็นทางการ

การใช้งานทั่วไป

คำว่า "คริสต์ศักราช" ยังคงใช้ได้ในด้านปฏิทินและประวัติศาสตร์ไทย แต่ควรทราบว่า Common Era (CE) หรือสากลศักราช (ส.ศ.) กำลังเป็นที่นิยมในระดับสากลเพื่อความเป็นกลางทางศาสนาและการยอมรับในทุกวัฒนธรรม โดยเฉพาะในงานวิชาการและวิทยาศาสตร์ ระบบ ส.ศ. นี้เป็นระบบปฏิทินตามกฎหมายที่ใช้กันแพร่หลายที่สุดในโลกปัจจุบัน และเป็นมาตรฐานทั่วโลกที่สถาบันระหว่างประเทศ เช่น สหประชาชาติ และสหภาพไปรษณีย์สากล ยึดถือมานาน

สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับประวัติและการใช้งานของสากลศักราช (ส.ศ.) สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ในบทความ "สากลศักราช"

อ้างอิง

• Dunn, James D.G. (2003). Jesus Remembered. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3931-2.
• Blackburn, B.; Holford-Strevens, L. (1999). The Oxford Companion to the Year. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-214231-3.
• Pedersen, O. (1983). "The Ecclesiastical Calendar and the Life of the Church". ใน Coyne, G.V. (บ.ก.). Gregorian Reform of the Calendar. Vatican Observatory. pp. 17–74.
• ราชบัณฑิตยสภา (2563). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสภา.